Analiza i ocena działalności ochronnej WPN

Lp.	Nazwa obszaru ochrony ścisłej	Położenie - oddział, pododdział wg Planu Ochrony WPN	Pow. w ha
1.	Wiatrołuża I	1c,d,f,g,i; 2b,d,i,j; 3b,c,g,k,m; 4 f,g,h	28,68
2.	Wiatrołuża II	5m,z,cx; 6d,h; 7 i,j,k; 8 l,m; 9ix; 14 g,h; 15 a,c; 16a; 17a,b; 18 a,b	20,58
3.	Wiatrołuża III	21b,j,k,l,p,r, 24f,x, 25a,b, 26a,b,f , 54k	14,99
4.	Maniówka	11d,f,g, 12b,c,f,l,n,o,y	6,89
5.	Wądołek I	40g,h	2,12
6.	Kamionka	43b,c,d,f,l,m,n, 61d,f,g,h,m, 77A a,b,c,d,f, 78c,d,f,g,h,i,j,k,l,m,n	34,95
7.	Czarna Hańcza	86a,g,h,j,l,n,p, 87a,b, 98f,g,i,j,k,o, 98A cały, 99a,b,c,g,h,i,j,d, 110b,c,d,h,i,j,l,m, 111a,b,c,d,f,h,j,n,o,p. 121c,d,f, 122a,i,l,m.,n, 128 cały, 129a,b, 135h,j,k, 136c,d, 143 b,c, 144b,c, 179, 180, 181, 182	126,40
8.	Kompleks jezior Długie, Muliczne, Okrągłe	127h, 134f, 141a,b,f, 150cz,194, 195, 196	150,83
9.	Suchar Wielki	147c,d, 157b, 193	14,81
10.	Jezioro Białe	192	101,50
11.	Suche Bagno	253b,f, 274c, 275a, 276a,b,c, 277g,h,i, 278c	40,07
12.	Parowy	233i, 266d,i,j, 267g,h,i,l, 285a,b, 301d,f,j	33,12
13.	Wierchstaw	360h,i, 361d,f,g,h,i,j, 370a,b,c,d,f,h	24,81
14.	Obszar ochrony ścisłej	235g, 236a,b,c,d,f	23,62
		RAZEM	623,17

Tabela 7. Zestawienie powierzchni ochrony ścisłej według rodzajów użytków gruntowych [ha]

Wyszczególnienie	Powierzchnia	% powierzchni Parku
Lasy	283,03	1,88
Wody	253,52	1,68
Użytki ekologiczne	85,96	0,57
Rola	0,66
Ogółem	623,17	4,13

1. Wykonanie 2 budynków sanitarnych wraz z sieciami wodno - kanalizacyjnymi na polu namiotowym "Jastrzęby" (dotacje: Polsko - Szwajcarska Komisja Środków Złotowych, EkoFundusz, NFOŚiGW).
2. Budowa sieci wodno - kanalizacyjnej do miejsca edukacji "Dziupla" we wsi Krzywe (Dotacja NFOŚiGW
3. wykonanie sanitariatów w budynku głównym miejsca edukacji "Dziupla" (Dotacja NFOŚiGW).

W 2001 Fundusz ISPA przyjął do dofinansowania przedsięwzięcie "Ochrona wód w zlewni jeziora Wigry - grupa projektów w zakresie kanalizacji sanitarnej, oczyszczania ścieków i zaopatrzenia w wodę". Wniosek został opracowany wspólnie z Urzędem Miasta Suwałki oraz Stowarzyszeniem Gmin Wigry. Od 1999 roku trwały negocjacje i oczekiwanie na decyzję. O akceptacji wniosku zadecydował fakt istnienia parku narodowego. Dyrektor WPN wszedł w skład Komitetu Zarządzającego Programem ISPA (uchwała Zarządu miasta Suwałki z dnia 10.07.2001 r.). Zarząd Miasta Suwałki podpisał z Komisją Europejską memorandum finansowe, co skutkuje uruchomieniem procedury wdrożeniowej. Zatwierdzony projekt przewiduje kompleksowe rozwiązanie problemu kanalizacji i zaopatrzenia w wodę we wsiach położonych na północnym brzegu jeziora Wigry oraz miasta Suwałki. Są to wsie należące do gminy Suwałki: Krzywe, Leszczewek, Stary Folwark, Tartak, Cimochowizna. Ścieki będą odprowadzane do oczyszczalni ścieków w Suwałkach.

W tej dziedzinie WPN podejmował działania, mające na celu ograniczenie niskiej emisji spalin i wykorzystanie energii odnawialnej:

1. W 2001 r zainstalowano pompę ciepła firmy Hibernatus w budynku dyrekcji WPN w Krzywem. Pompa o mocy 149 kW jest obecnie podstawowym źródłem ciepła w pomieszczeniach o łącznej powierzchni 1894 m2. Ciepło pochodzi jest z wody pobieranej z istniejącej studni, z głębokości od 22 do 40 m. Po wykorzystaniu woda odprowadzana jest do drugiej studni (do tej samej warstwy wodonośnej). Do podgrzewania ciepłej wody użytkowej zainstalowano kolektory słoneczne (o łącznej powierzchni 38 m2) wraz z zasobnikiem ciepłej wody (o pojemności 1500 l) (dotacja NFOŚiGW).

2. Wykonano cztery instalacje kolektorów słonecznych w osadach służbowych: Lipniak, Gawarzec, Mikołajewo-Budzisko, Maćkowa Ruda (siedziba obrębu). Każda instalacja skłąda się z kolektora o powierzchni 6 m2, zespołu sterowniczo pompowego i zasobnika wody o pojemnosci 300 l. Instalacje te wykonane zostały w osadach, które dysponują pokojami gościnnymi i w których w okresie letnim następuje zwiększony pobór ciepłej wody. Już z doświadczeń jednego roku widać że nawet w okresie zimowym przy słonecznej pogodzie woda jest podgrzewana do kilkudziesięciu stopni, co ewidentnie wpływa na obniżenie zużycia energii elektrycznej (dotacja NFOŚiGW).

3. Zainstalowano 5 kotłów c.o spalających drewno w osadach: Sobolewo I, Krusznik, Buda Ruska, Maćkowa Ruda (siedziba obrębu), Mikołajewo-Budzisko. Są to nowoczesne piece typu Vigas, każdy o mocy 25kW (dotacja NFOŚiGW).

Pełna informacja o wykorzystaniu energii odnawialnej w parku została zawarta w referacie Dyrektora WPN, wygłoszonym na międzynarodowej konferencji "Odnawialne źródła energii u progu XXI wieku, która odbyła się w dniach 10 - 11.12.2001 w Warszawie. Referat nosi tytuł "Wykorzystanie energii odnawialnych w Wigierskim Parku Narodowym i zamierzenia edukacyjne w tym zakresie na najbliższe lata" i został opublikowany w katalogu konferencji.

1. W 2001 roku WPN podejmował starania o znalezienie środków na unieszkodliwianie azbestu pochodzącego z eternitowych dachów. Szacuje się, że na terenie Parku jest ponad 8 tys. m2 dachów krytych eternitem. Dotychczas starania nie przyniosły skutku.

2. Przygotowano wniosek do NFOŚiGW, o dofinansowanie przedsięwzięcia "Rekultywacja terenu i likwidacja starych składowisk odpadów". Zadanie obejmujące likwidację 3 "dzikich" wysypisk śmieci zostało odrzucone.

W ramach ograniczania zagrożeń ze strony owadów - patogenów pierwotnych przeprowadzano prognozowanie ich występowania. Wykonano:

(1) Obserwacje intensywności lotów brudnicy mniszki. Polegały na próbnych odłowach brudnicy mniszki w 53 szt. pułapek feromonowych, w których zastosowano feromon o nazwie Lymodor.
(2) Jesienne poszukiwania szkodników sosny zimujących w glebie. Były to próbne poszukiwania owadów w ściółce. Zebrano materiał ze 163 powierzchni próbnych w stałych partiach kontrolnych.

Likwidację zagrożeń ze strony owadów - patogenów wtórnych realizowano poprzez ograniczanie i prognozowanie ich występowania. W celu ograniczenia występowania korników przeprowadzono następujące zabiegi:
(3) wykładano drzewa pułapkowe, tzw. pułapki klasyczne - 24 sztuki. Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy i wywroty oraz drzewa uszkodzone;
(4) wykładano pułapki feromonowe - 267 sztuk. Zastosowano pułapki lejkowe - IBL3, ekranowe - IBL2Bis, rury Bohregarda. Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon o nazwie Ipsodor;
(5) wyszukiwano drzewa trocinkowe, w okresie zagrożenia przez kornika drukarza, od początku maja do końca sierpnia. Prowadzono także systematyczną kontrolę i czyszczenie wyłożonych pułapek. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6508 godzin;
(6) korowano zasiedlony surowiec drzewny, w ilości 54,9 m3,
(7) zrębkowano gałęzie po usuniętych świerkach - 1585 rbh. Park dysponuje trzema rębakami, które są wykorzystywane do zrębkowania wszystkich pozostałości po zabiegach ochronnych, tym samym nie wykonuje się ich spalania.

W celu ograniczenia występowania huby korzeniowej w drzewostanach na gruntach porolnych wykonano:
(8) smarowanie preparatem biologicznym PG na powierzchni 2,87 ha.

W dalszym ciągu była utrzymywana ścisła współpraca z Zespołem Ochrony Lasu w Olsztynie w zakresie oceny zagrożenia lasów WPN na podstawie przesłanych materiałów tj:

Następnym ważnym elementem ochrony lasu było w 2001 roku ograniczanie szkód wyrządzanych w drzewostanach przez duże ssaki roślinożerne. Zadanie to realizowano zabezpieczając uprawy przed szkodami, zwiększając bazę żerową zwierzyny oraz prowadząc jej redukcję. W tym celu wykonano:

(9) mechaniczne zabezpieczanie upraw na powierzchni ok. 18 ha. Zastosowano osłony indywidualne (Db i inne liściaste) - 6,8 tys. szt. , zakładano osłonki spiralne i kolce (Św, So) w ilości 38,4 tys. szt. oraz zdjęto 49,6 tys. osłonek na pow. ok. 19,8 ha;

(10) zabezpieczanie upraw repelentem o nazwie Arborol Al na powierzchni 98,12 ha (plan 97,3 ha). Na 1 ha powierzchni smarowano ok. 1,5-2 tys. sadzonek.

(11) wykonano nowe ogrodzenia siatką o wys. 2 m - 3600 mb, na pow. 6,87 ha upraw. Naprawiano także stare ogrodzenia (260 rbh) i uszkodzone tuby osłaniające sadzonki.

(12) Uprawiano 4,33 ha poletek zaporowych (owies, żyto, proso). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny w okresie nasilonych szkód w uprawach rolnych.

Zakup materiałów oraz koszty robocizny i usług w zakresie ochrony lasu zostały sfinansowane (podobnie jak w roku poprzednim) ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Podobnie jak w latach poprzednich, w roku 2001 obowiązywały zasady i wytyczne w sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego określone w Zarządzeniu Nr 29 Dyrektora Parku z 1995 roku.

W związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę, w oparciu o wymienione Zarządzenie oraz Zasady gospodarowania populacją jeleniowatych na terenie Puszczy Augustowskiej, zaplanowano na rok 2001 redukcję populacji zwierzyny grubej na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w ilości 111 szt. w tym 29 jeleni, 32 sarny i 50 dzików. Zredukowano łącznie 70 szt. co stanowi 63 % założonego planu, w tym jelenie - 15 szt. (51,7%), sarny - 19 szt. (59,4%) i dziki 36 szt. (72%). Szczegółowa analiza redukcji przedstawiona została w załączniku nr 11c i 11d.

W lutym 2001 r. Park przystąpił do akcji, będącej wspólną inicjatywą Zakładu Badania Ssaków PAN w Białowieży oraz Lasów Państwowych, mającej na celu określenie obecnego zasięgu występowania oraz stanu liczebności dużych drapieżników w latach 2001-2002. W tym celu przeprowadzono w lutym w dwóch terminach inwentaryzację wilków, której wynikiem było stwierdzenie obecności jednego wilka w Obwodzie Ochronnym Lipowe (oddz. 371-372). Tropy wilków i ślady ich obecności (3 szt.) obserwowano również poza wyznaczonymi dniami inwentaryzacji w Obwodzie Ochronnym Krusznik (oddz. 254-255, 276, 262) .

W tym samym czasie przeprowadzono inwentaryzację zwierzyny metodą liczenia tropień na transektach - tzw. "karpacką". Wyznaczono transekty - przejezdne drogi leśne i zatarto na nich w wyznaczonym dniu napotkane tropy zwierząt. W kolejnych dniach notowano świeże tropy na śniegu każdorazowo je zacierając. Miejsce tropów rejestrowano przy pomocy licznika samochodowego.

Akcję inwentaryzacji zwierzyny przeprowadzono na terenie całej Puszczy Augustowskiej w tym samym czasie. Wyniki liczenia tropień zostały opracowane przez prof. dr hab. Bogusława Bobka z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (przedstawiono je w załączniku nr 11c - w kol. "stan na 31 marca 2001 r.")

Podobnie jak co roku, od kwietnia do września, komisja składająca się z pracowników terenowych Parku szacowała szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w uprawach i plonach rolnych. Powierzchnia zredukowana szkód w porównaniu do roku poprzedniego nieznacznie zmniejszyła się i wyniosła 30,68 ha. Największe szkody wyrządziły jelenie i dziki w uprawach zbóż (20,12 ha pow. zred.) oraz dziki na łąkach i pastwiskach (6,11 ha pow. zred.). Powierzchnia zredukowana uszkodzonych upraw ziemniaków była niewielka (4,31 ha), ale wartość wypłaconych odszkodowań w tej pozycji była najwyższa (16.338 zł). Łączna kwota odszkodowań wyniosła 33.667 zł (plan - 35.000 zł).

W ramach zabezpieczenia pól przed szkodami wyrządzanymi przez zwierzynę dokonano wymiany starego płotu z żerdzi - biegnącego wzdłuż ściany lasu i pól wsi Maćkowa Ruda i Wysoki Most - na płot z siatki o łącznej długości 2585 mb. Materiały i wykonanie płotu sfinansował Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W maju oszacowano szkody wyrządzone przez zwierzynę w uprawach i młodnikach. Łącznie uszkodzenia wystąpiły na pow. 115,7 ha, w tym w uprawach - na pow. 73,85 ha , a w młodnikach - na pow. 41,85 ha.