|
4.8. Siarka i metale ciężkie w porostach
Na 8 stanowiskach badawczych leżących w granicach zlewni eksperymentalnej i 12 położonych w jej otulinie pobrano próby plechy porostu Hypogymnia physodes (L.) Nyl., które poddano badaniom na zawartość metali ciężkich - kadmu, ołowiu, miedzi, cynku i żelaza oraz siarki.
Metale ciężkie Średnia koncentracja kadmu w plechach Hypogymnia physodes zebranych z terenu zlewni wynosi 0,72 µg/g s.m. Najmniejsze stężenie tego pierwiastka (0,42 µg Cd/g s.m.) stwierdzono na stanowiskach nr 037 i 044 (Rys. 75), zlokalizowanych w środkowej części zlewni badawczej oraz przy słabo uczęszczanej drodze leśnej, w południowej części zlewni. Najwyższe stężenie (1,42 µg Cd/g s.m.) stwierdzono na stanowisku nr 045, w północno-zachodniej części zlewni, przy drodze leśnej w pobliżu Sobolewa.
Rys. 75. Koncentracja kadmu w plechach Hypogymnia physodes
Średnie stężenie kadmu w porostach zebranych w otulinie zlewni było niemalże na tym samym poziomie i wynosiło 0,73 µg Cd/g s.m. Najniższe stężenie (0,28 µg Cd/g s.m.) stwierdzono przy jeziorze Suchar III w Krzywem (stanowisko nr 9), natomiast najwyższe (1,51 µg Cd/g s.m.) na skraju lasu przy drodze do Czerwonego Krzyża w miejscowości Mikołajewo (stanowisko nr 4).
Rys. 76. Koncentracja ołowiu w plechach Hypogymnia physodes
Średnie stężenie ołowiu w porostach z terenu zlewni wynosiło 10,22 µg Pb/g s.m. i było prawie o 26% wyższe niż w otulinie zlewni. Najniższe koncentracje tego pierwiastka (4,16 µg Pb/g s.m.) stwierdzono na stanowisku nr 037 (Rys. 76), przy słabo uczęszczanej drodze leśnej w środkowej części zlewni, a najwyższe (16,34 µg Pb/g s.m.) na stanowisku nr 031, przy korycie rzecznym, w zachodniej części zlewni w Sobolewie. W otulinie zlewni średnie stężenie ołowiu w plechach wynosiło 7,57 µg Pb/g s.m - ponad dwukrotnie mniej niż w roku 2003. Najniższą wartość (2,85 µg Pb/g s.m.) zanotowano na stanowisku nr 9 w Krzywem, przy jeziorku Suchar III, a najwyższą (10,75 µg Pb/g s.m.) na stanowisku nr 20, przy jeziorze Suchar Wielki na Słupiu.
Rys. 77. Koncentracja miedzi w plechach Hypogymnia physodes
Rys. 78. Koncentracja cynku w plechach Hypogymnia physodes
Średnie stężenie miedzi z terenu zlewni wynosiło 4,9 µg Cu/g s.m. Najniższą wartość (2,9 µg Cu/g s.m.) stwierdzono w porostach zebranych na stanowisku nr 037 (Rys. 77), a najwyższą (6,5 µg Cu/g s.m.) na stanowisku nr 039. W otulinie zlewni średnie stężenie miedzi było bardzo podobne (4,8 µg Cu/g s.m.). Najniższą wartość stężenia tego metalu (3,2 µg Cu/g s.m.) zarejestrowano na powierzchni nr 6 nad jeziorem Pietronajć, a najwyższe (6,1 µg Cu/g s.m.) na stanowisku nr 8, nad rzeką Kamionką, na skraju lasu w miejscowości Huta. Średnie stężenie cynku było nieco wyższe na terenie zlewni, niż w jej otulinie. Najniższe (59 µg Zn/g s.m.) stężenia tego pierwiastka stwierdzono w porostach zebranych na stanowisku nr 045 (Rys. 78), przy drodze leśnej w północnej części zlewni. Najwyższe stężenie cynku (91 µg Zn/g s.m.) stwierdzono na stanowisku nr 034, nad rzeka, tuż przy jej ujściu do jeziora Wigry. W otulinie zlewni najniższe koncentracje cynku (58 µg Zn/g s.m.) stwierdzono nad jeziorem Samle Duże (stanowisko nr 7). Najwyższą koncentrację cynku (95 µg Zn/g s.m.) stwierdzono nad jeziorem Suchar Wielki, na stanowisku nr 20.
Rys. 79. Koncentracja żelaza w plechach Hypogymnia physodes
Średnia koncentracja żelaza w badanych próbach porostów wynosiła 554 µg Fe/g s.m. - z terenu zlewni i 591 µg Fe/g s.m. - z terenu otuliny. Na terenie zlewni najniższe stężenie (358 µg Fe/g s.m.) stwierdzono na stanowisku nr 042 (Rys. 79), a najwyższe (846 µg Fe/g s.m.) na stanowisku 031. W otulinie zlewni najmniejszą koncentrację żelaza (260 µg Fe/g s.m ) stwierdzono na stanowisku nr 9, zlokalizowanym nad jeziorem Suchar III, a największą (1220 µg Fe/g s.m.) na stanowisku nr 4, na skraju lasu przy drodze do Czerwonego Krzyża w miejscowości Mikołajewo. Dla porównania ogólnego poziomu skażenia powietrza metalami ciężkimi, na poszczególnych stanowiskach, obliczono całkowity wskaźnik zanieczyszczenia (GI). Został on obliczony dla każdego metalu oddzielnie, jako stosunek stężenia metalu w badanej próbie do jego stężenia w próbie wzorcowej. Za próby wzorcowe przyjęto te próby z całego terenu parku, w których stwierdzono najniższe stężenia badanych metali w danym roku. Obliczając wskaźnik zanieczyszczenia dla danego stanowiska zsumowano wartości wskaźników wyliczone dla poszczególnych metali (Rys. 80).
Rys. 80. Całkowity wskaźnik zanieczyszczenia (GI) metalami ciężkimi plech Hypogymnia physodes zebranych na poszczególnych powierzchniach
Analizując wyniki z obszaru zlewni badawczej stwierdzono, że średnia wartość wskaźnika GI wynosiła 8,8 i była najniższa w całym okresie badań (Rys. 81). Najniższą wartość wskaźnika (5,4) stwierdzono dla stanowiska położonego w środkowej części zlewni na powierzchni nr 037, a najwyższą (11,3) dla stanowiska nr 039, zlokalizowanego w zachodniej części doliny Czarnej Hańczy, na terenie otwartym w miejscowości Sobolewo. Również w otulinie zlewni zarejestrowano ogólny spadek zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Średni wskaźnik GI w minionym roku wynosił 8,5 i był o jedną czwartą niższy od analogicznego z 2003 roku i o połowę niższy w stosunku do roku 1999. Najwyższy wskaźnik GI (14,1) charakteryzował powierzchnię nr 4, zlokalizowaną w Mikołajewie, a najniższy (4,6) powierzchnię nr 9, zlokalizowaną nad jeziorem Suchar III.
Rys. 81. Całkowity wskaźnik zanieczyszczenia (GI) metalami ciężkimi plech Hypogymnia physodes zebranych z terenu zlewni i jej otuliny
Siarka Średnie stężenie siarki w plechach Hypogymnia physodes zebranych z terenu zlewni w 2005 roku wynosi 1451 µg/g s.m. i jest nieco mniejsze niż w roku 2003. Najwyższe stężenie siarki (2088 µg/g s.m.) zarejestrowano na stanowisku nr 031 (Rys. 82), zlokalizowanym w dolinie rzecznej, tuż nad Czarną Hańczą, w zachodniej części zlewni. Na tym stanowisku występowały najwyższe stężenia siarki od samego początku badań. Mniej siarki, o 9,3% w stosunku do poprzedniego okresu badań, kumulowały plechy rosnące w otulinie zlewni badawczej. Średnia koncentracja siarki w plechach wyniosła 1448 µg/g s.m. Była ona jednak wyższa o ponad 8% niż na początku badań, tj. w 1999 roku. W minionym roku najwyższe stężenie (2379 µg/g s.m.) zanotowano na stanowisku nr 8, przy drodze, na skraju lasu w miejscowości Huta. Najniższe stężenie (860 µg/g s.m.) stwierdzono na stanowisku nr 10, w miejscowości Krzywe.
Rys. 82. Koncentracja siarki w plechach Hypogymnia physodes
|
