W 2005 roku realizowano 13 programów pomiarowych (Tab. 1), które prowadzone były na powierzchniach i stanowiskach kontrolno-pomiarowych na terenie zlewni badawczej (Rys. 2) i w jej otulinie.

3.1. Meteorologia

Pomiary meteorologiczne wykonywane były na terenie ogródka meteorologicznego w Sobolewie, gdzie ustawiona jest automatyczna stacja meteorologiczna Milos 500 firmy Vaisala. Pomiarami objęte były następujące parametry: temperatura powietrza na wysokości 2 m i przy powierzchni gruntu (na 5 cm), temperatura gruntu na głębokości 5, 20, 50 i 100 cm, wilgotność względna powietrza na wysokości 2 m, wysokość opadów atmosferycznych na wysokości 1m, prędkość i kierunek wiatru na wysokości 10 m, wysokość pokrywy śnieżnej, promieniowanie całkowite, usłonecznienie.

3.2. Chemizm powietrza

Pomiary chemizmu powietrza atmosferycznego (dwutlenku siarki i dwutlenku azotu) wykonywane były na terenie ogródka meteorologicznego w Sobolewie. Do badań wykorzystano metodę pasywną, która opracowana została w Zakładzie Chemii Analitycznej Politechniki Krakowskiej i wdrożona do praktyki zgodnie z obowiązującymi normami. Próbniki eksponowane były na wysokości 160 cm nad powierzchnią gruntu, przez okres 1 miesiąca.

3.3. Chemizm opadów atmosferycznych

Wody opadowe zbierane były na terenie ogródka meteorologicznego w Sobolewie w każdy wtorek o godz. 800, za pomocą kolektora opadu mokrego UNS 130/S firmy Eigenbrodt. Próby zaraz po przewiezieniu do laboratorium poddawane były analizie fizyczno-chemicznej.

3.4. Chemizm opadu podkoronowego

Wody opadowe przechodzące przez warstwę koron drzew (sosna, świerk) zbierane były z leśnej powierzchni badawczej zlokalizowanej w pobliżu ogródka meteorologicznego w Sobolewie. Poboru prób opadów dokonywano w okresach tygodniowych, a następnie przenoszono je do laboratorium, gdzie przechowywano je w temperaturze 6 °C. Badania jakości wód wykonywane były na koniec każdego miesiąca z miesięcznej próby zlewanej.

3.5. Chemizm spływów po pniach

Wody spływające po pniach drzew (sosna, świerk) zbierane były z leśnej powierzchni badawczej zlokalizowanej w pobliżu ogródka meteorologicznego w Sobolewie. Poboru prób dokonywano w okresach tygodniowych, a następnie przenoszono je do laboratorium, gdzie przechowywano je w temperaturze 6 °C. Badania jakości wód wykonywane były na koniec każdego miesiąca z miesięcznej próby zlewanej.

3.6. Chemizm opadu organicznego

Materiał do badań chemizmu opadu organicznego zbierany był przy pomocy 15 chwytaczy - białych wiader z tworzywa sztucznego o powierzchni wlotowej 0,0615 m² każde, umieszczonych na stojakach 80 cm nad powierzchnią gruntu. Chwytacze ustawione były losowo w trzech rzędach po 5 sztuk (odległości pomiędzy chwytaczami wynosiła 3 m). Chwytacze opróżniane były w odstępach miesięcznych, a zebrany materiał sortowano na poszczególne frakcje i ważono. Następnie, po wysuszeniu materiału do stałej masy, ponownie go ważono, poczym całość homogenizowano za pomocą młynka uniwersalnego. Z tak przygotowanego materiału z 12 kolejnych miesięcy roku hydrologicznego przygotowywano jedną próbkę, którą poddano analizie chemicznej obejmującej zawartość: węgla organicznego, siarki, azotu, fosforu, wapnia, magnezu, sodu i potasu.

3.7. Roztwory glebowe

Badania roztworów glebowych prowadzone były na powierzchni leśnej w Sobolewie, na trzech stanowiskach. Do badań wykorzystano teflonowo-kwarcowe próbniki firmy Prenart, które umieszczono na głębokościach 30, 50 i 100 cm w profilu gleby płowej zbielicowanej. Roztwory pobierane były z lizymetrów na koniec każdego miesiąca, poza okresem zimowym.

3.8. Wody podziemne

Wody gruntowe badano w otworze piezometrycznym zlokalizowanym w Sobolewie. Piezometr posadowiony jest na głębokości 17,9 m ppt. Swobodne zwierciadło wody znajduje się na głębokości 12,05 m ppt., licząc od górnej krawędzi metalowej obudowy piezometru. W 1997 roku piezometr został włączony do krajowej sieci pomiarowej Państwowego Instytutu Geologicznego pod numerem ewidencyjnym II/862-Q.

Poziom statycznego zwierciadła wody w piezometrze badano w każdy poniedziałek o godz. 800 za pomocą taśmy miarowej ze "świstawką". Właściwości fizyczne i chemiczne wód podziemnych badano czterokrotnie w ciągu roku hydrologicznego: w grudniu 2004 roku oraz w marcu, czerwcu i we wrześniu 2005 roku. Przed każdym pobraniem próby z otworu piezometru wypompowywano około cztery objętości słupa wody stagnującej w otworze. W próbach określono stężenia parametrów z zakresu podstawowego programu pomiarowego ZMŚP.

3.9. Wody powierzchniowe

Badania wód powierzchniowych dotyczyły pomiarów stanu i prędkości przepływu wód w rzece Czarna Hańcza - w punkcie kontrolno-pomiarowym w Sobolewie oraz właściwości fizycznych i chemicznych wód rzeki w punktach w Sobolewie i przy ujściu rzeki do jeziora Wigry. Próby wody do badań pobierane były z nurtu rzeki jeden raz w miesiącu. Pomiar stanu wód prowadzony był w sposób ciągły przy wykorzystaniu limnigrafu typu L-861. Z zapisu limnigrafu określano średnie, maksymalne i minimalne stany dobowe. Pomiaru prędkości przepływu wody w rzece dokonano 12-krotnie, przy pomocy elektromagnetycznego przepływomierza model 801 firmy SEBA, starając się uchwycić jak największe zróżnicowanie stanów wody.

3.10. Siarka i metale ciężkie w porostach

Z 20 stanowisk, w tym 8 z terenu zlewni badawczej, pobrano próby plechy porostu Hypogymnia physodes (L.) Nyl., w których przeprowadzono analizy zawartości metali ciężkich (Cd, Pb, Cu, Zn, Fe) i siarki. Analizy chemiczne wykonane zostały przy użyciu spektrofotometru absorpcji atomowej IL 251 w Zakładzie Monitoringu Środowiska Instytutu Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Otrzymane wyniki porównano z wynikami uzyskanymi w poprzednich latach.

3.11. Flora i roślinność zlewni

Badania botaniczne prowadzono na terenie całej zlewni badawczej oraz w jej otulinie. Rejestrowano nowe gatunki roślin oraz nowe stanowiska gatunków rzadkich, zagrożonych, chronionych i obcych rodzimej florze.

3.12. Struktura i dynamika szaty roślinnej

Na stałych powierzchniach monitoringowych przeprowadzono badania dotyczące struktury i dynamiki szaty roślinnej. Badania wykonano na dwóch powierzchniach leśnych (Rys. 1) - w ubogim grądzie Tilio-Carpinetum subass. calamagrostietosum, z drzewostanem świerkowo-sosnowym (powierzchnia nr 014) oraz w kontynentalnym borze bagiennym Vaccinio uliginosi-Pinetum, z rzadkim i niskim drzewostanem sosnowym (powierzchnia nr 015) oraz na sześciu powierzchniach zlokalizowanych na obszarze kompleksu torfowisk, na południowym brzegu rzeki Czarnej Hańczy, w oddziałach 122 i 129. Badania na torfowisku polegały na określeniu tempa zarastania tego środowiska - na wszystkich powierzchniach policzono drzewa i krzewy (pędy) z podziałem na gatunki. Dodatkowo wszystkie drzewa przekraczające 1,2 m wysokości zostały zaznaczone na planach. Odnotowano również ilość martwych drzew.

3.13. Fauna bezkręgowa

Badania prowadzono w dwóch typach siedliskowych lasu - w borze bagiennym i lesie mieszanym. Na każdym siedlisku wytypowano po trzy stanowiska oddalone od siebie o około 250 m, na których zainstalowano po 5 pułapek rozmieszczonych liniowo w trzy metrowych odstępach. Pułapki (słoiki o pojemności 0,33 l i średnicy otworu 56 mm) zostały wkopane równo z powierzchnią gruntu i osłonięte daszkami. Jako płynu konserwującego użyto roztworu glikolu etylowego. Pułapki były eksponowane w terenie przez 5 miesięcy, od maja do końca września, a materiał wybierano z nich w odstępach miesięcznych. Wyselekcjonowane z odłowionego materiału chrząszcze należące do rodziny Carabidae zakonserwowano, a następnie przesłano do oznaczenia do Zakładu Zoologii Instytutu Biologii Akademii Świętokrzyskiej.

Rys. 2. Rozmieszczenie powierzchni i stanowisk badawczych na terenie zlewni badawczej Stacji Bazowej WIGRY   

ciąg dalszy  »  

strona główna