Archiwum

Tytuł szkolenia: „Technologia satelitarna GPS” oraz „Audiodeskrypcja - udostępnianie ścieżek edukacyjnych, wystaw i edukacja dla osób niewidomych i słabowidzących”

W dniu 1.12.2009 r. w siedzibie Wigierskiego Parku Narodowego w Krzywem odbyło się szkolenie, zorganizowane w ramach projektu „Budowa wspólnej platformy wymiany informacji oraz systemu szkoleń zawodowych w parkach narodowych” realizowanego przez Narodową Fundację Ochrony Środowiska we współpracy z parkami narodowymi. Projekt ten finansowany jest przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko oraz przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Szkolenie przeznaczone było dla pracowników Wigierskiego Parku Narodowego. Wzięło w nim udział 30 osób.

Szkolenie rozpoczęło się od teoretycznego wprowadzenia, w trakcie którego uczestnicy mogli zapoznać się z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi obsługi GPS.

Systemy informacji przestrzennej (GIS) coraz częściej są wykorzystywane do zarządzania obszarami chronionymi. Gromadzenie danych przestrzennych w oparciu o technologię GPS jest podstawą takich systemów. Szkolenie przeznaczone było dla pracowników merytorycznych parku, posługujących się na co dzień lub rozpoczynających pracę z odbiornikami GPS. Tematyka szkolenia została dobrana tak, aby zapoznać uczestników szkolenia z podstawami budowy systemów GPS. Omówiono amerykański system Navstar GPS i jego odpowiednik rosyjski Glonass. Przedstawiono założenia i plany związane z budową europejskiego, w pełni cywilnego systemu Galileo. Uczestnicy mieli okazję dowiedzieć się o rodzajach błędów jakie powstają podczas pomiarów GPS i możliwościach ich korekcji.

Uczestnicy szkolenia dowidzieli się o zasadach, jakich należy przestrzegać podczas pomiarów GPS na obszarach leśnych, min.: jakie warunki panujące w lesie mają istotny wpływ na dokładność pomiaru, jaka jest minimalna ilość pomiarów (tzw. epok) na pojedynczym punkcie, stanowiąca podstawę do ich uśrednienia w celu obliczenia jak najdokładniejszej pozycji. Podczas szkolenia w sposób praktyczny wykonano pomiar GPS za pomocą rejestratora MC 9094K. Uczestnicy mieli okazję obserwować geometrię rozmieszczenia satelitów namierzonych przez odbiornik GPS i zapoznać się z ich najkorzystniejszymi, dla celów pomiaru, układami na horyzoncie. Dokładnie omówiono parametr PDOP, wskazujący kiedy rozmieszczenie satelitów pozwoli uzyskać najdokładniejszy wynik. Dodatkowo podczas szkolenia omówiono rodzaje odbiorników GPS, w tym zaprezentowano:

Zasadniczym elementem warsztatów były zajęcia praktyczne. W czasie ćwiczeń praktycznych zastanawiano się nad możliwościami wykorzystania techniki GPS w codziennej pracy terenowej.

W szkoleniu zaplanowano również przerwę, w czasie której zaproponowano obiad uczestnikom szkolenia. Catering zapewniła firma „Gams” z Suwałk.

Drugą część szkolenia związana była z tematem „Audiodeskrypcja- udostępnianie ścieżek edukacyjnych, wystaw i edukacja dla osób niewidomych i słabowidzących”.

Uczestnicy poznali definicję audiodeskrypcji, czyli werbalnego opisu, za pomocą którego przedstawia się treści wizualne obrazu osobom niewidomym i słabowidzącym. Dzięki precyzyjnemu użyciu języka obraz zostaje przełożony na słowa, które pobudzając odpowiednie skojarzenia prowadzą do jego umysłowej rekonstrukcji. Audiodeskryptor lub deskryptor to osoba opisująca widziany obraz z punktu obiektywnego narratora.

Prowadzący najpierw zaproponowali ćwiczenie praktyczne polegające na wysłuchaniu ścieżki dźwiękowej z filmu pt. „Piotruś i wilk” i wykonaniu prostego opisu na podstawie usłyszanych dźwięków. Skonfrontowano te opisy z filmem i okazało się, że wyobraźnia osób widzących jest różna od tego „co widzą” osoby niewidzące lub niedowidzące. Jednym z ćwiczeń było proste rzetelne opisanie filmu. Uczestnicy otrzymali wskazówki jak opisywać rzeczywistość, aby była zrozumiała dla osób niewidzących. Podana została również klasyfikacja osób niewidzących. Wśród osób niewidomych znajdują się między innymi osoby, które urodziły się niewidome, osoby, które tracą wzrok w skutek dziedziczenia wad wzroku, wskutek choroby lub zdarzeń losowych. Szacuje się, iż w nowoczesnych społeczeństwach problemy ze wzrokiem ma minimum 20% populacji. Większość z tych osób, to osoby słabo widzące, które w mniejszym stopniu niż osoby całkowicie niewidome, czyli z brakiem poczucia światła, odczuwają faktyczne problemy związane z ubytkiem wzroku, chociażby w takich sytuacjach jak orientacja w przestrzeni, czytanie informacji w czarnodruku, uczestnictwo i korzystanie z wydarzeń o charakterze widowiskowym. W województwie podlaskim według danych Polskiego Związku Niewidomych liczba osób z problemami widzenia wynosi około 2 tysięcy.

Na temat osób niewidomych istnieje wiele mylnych przekonań, które mogą utrudniać lub zniweczyć realizacje zadań związanych z udostępnianiem treści wizualnych. Dlatego zawsze najpierw warto poznać potrzeby oraz możliwości percepcyjne osób z problemami widzenia, by móc jak najlepiej do nich dostosować udostępniane dzieła, materiały informacyjne, ale też udostępnianą przestrzeń. W celu ustalenia odpowiednich rozwiązań, jakie mogą być stosowane przy udostępnianiu różnego rodzaju treści wizualnych osobom z problemami widzenia należy poznać ich specyficzne potrzeby wynikające z posiadanych wad wzroku. Inaczej bowiem mogą wyglądać rozwiązania stosowane dla osób słabo widzących, inaczej dla osób ociemniałych, czyli tych które posiadają pamięć wzrokową, a jeszcze inne rozwiązania mogą być stosowane dla osób całkowicie niewidomych od urodzenia.

Największą trudność stwarza klasyfikacja wad wzroku i podział osób z wadami wzroku na osoby niewidome i słabowidzące, gdyż granice między nimi są rozmyte. Chcąc ustalić podział osób z niepełnosprawnością wzroku na osoby niewidome i osoby słabowidzące stosuje się różnorodne kryteria i parametry klasyfikacji wad wzroku. Najczęściej wykorzystuje się w tym celu klasyfikację wad wzroku opracowaną przez Światową Organizację Zdrowia. Opiera się ona na trzech podstawowych parametrach wzroku. Dwóch medycznych i jednym funkcjonalnym.

3. Funkcjonowanie narządu wzroku, czyli sposób wzrokowego funkcjonowania w sytuacjach życia codziennego, zawodowego, społecznego i kulturowego.

W związku z zróżnicowaną gamą potrzeb percepcyjnych osób z problemami widzenia możemy ustalać jak najbardziej zróżnicowane formy dostępności, które będą oddziaływać zarówno na słuch, dotyk oraz wzrok.

Biorąc pod uwagę jedynie stan widzenia w uproszczeniu można powiedzieć, iż osoby widzące i osoby całkowicie niewidome od urodzenia znajdują się na dwóch biegunach, pomiędzy którymi są pozostałe osoby z różnego rodzaju ubytkami wzroku.

Poruszany był również problem w jaki sposób osoby niewidome i słabowidzące uzyskują dostęp do sztuk wizualnych.

Poznawanie otaczającego nas świata jest naturalną potrzebą ludzi go zamieszkujących niezależnie od tego, czy jest to osoba widząca, czy też niewidoma. Każdy z nas poznaje świat, choć czynić to może na różne sposoby. Podobnie jest ze sztuką i elementami naturalnego środowiska. Doświadczanie otaczającego świata zależy zarówno od indywidualnych doświadczeń każdego człowieka, znajomości jego, ale także od stanu wzroku lub czasu jego utraty. Największy problem uczestnictwa w kulturze i sztuce, naturalnym środowisku osób niewidomych i słabowidzących stanowi brak dostępnych treści wizualnych. By móc je udostępnić, a tym samym umożliwić osobom niewidomym i słabo widzącym ich odbiór stosowane są różnego rodzaju rozwiązania multisensoryczne - wielozmysłowe, dostosowane do potrzeb i możliwości percepcyjnych osób z problemami widzenia. Należą do nich między innymi:

1. Przewodniki audio z audiodeskrypcją, czyli wskazówkami ułatwiającymi orientację przestrzenną oraz z werbalnym opisem treści wizualnych prezentowanych dzieł. W przewodnikach audio zawiera się opis trasy zwiedzania, opis galerii czy ogrodu, w jakim ulokowane zostało dzieło.

3. Modele reprezentujące w pomniejszeniu prezentowane obiekty obrazy i rzeźby. Rzeźby i eksponaty można natomiast wykonać w pomniejszeniu, tak by osoba niewidoma mogła poznać ją dotykiem.

4. Udostępnianie prac plastycznych np. rzeźb lub elementów scenografii do poznawania dotykowego.

5. Udostępnianie materiałów informacyjnych w formach alternatywnych, do których zalicza się: nagrania w wersji audio, pliki tekstowe w wersji elektronicznej, druk w brajlu oraz druk powiększony.

8. Tworzenie wirtualnych, wszechstronnie stymulujących muzeów, galerii lub wystaw on-line z audiodeskrypcją;

Materiały mogą być również dostarczane za pośrednictwem dostępnej strony internetowej zgodnej z wytycznymi W3C, dzięki czemu osoby niewidome będą mogły je odczytać z komputera z pomocą syntezatora mowy, a osoby słabowidzące z pomocą powiększalnika. Wytyczne przygotowane w ramach W3C: http://www.w3.org/TR/WCAG/ Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2,0 obejmuje szereg zaleceń, wytycznych dotyczących tworzenia bardziej dostępnych treści internetowych. Wskazówki te pozwolą, by treści zawarte na stronach internetowych były dostępne zarówno dla osób z niepełnosprawnością wzroku i słuchu, ale także by zawartość sieci Web była ogólnie bardziej przydatna wszystkim użytkownikom.

Kolejnym elementem szkolenia była praktyczna nauka opisywania eksponatu muzealnego na podstawie rzeźby Kijewskiego i Kocur pt.„Konny portret Endiego Warhola”. Ćwiczenie to okazało się bardzo trudne i pochłonęło wiele czasu. Uzmysłowiło to uczestnikom szkolenia, że prowadzenie zajęć czy opisywanie przedmiotów dla osoby niewidzącej jest „sztuką ”, której nie da się nauczyć w ciągu jednego szkolenia.

Prowadzący przekazali również materiały dotyczące 4 podstawowych etapów, które umożliwiają przygotowanie dobrej audiodeskrypcji:

1. Naucz się na nowo oglądać świat. Audiodeskryptor powinien nieustannie rozwijać umiejętność wizualną, czyli umiejętność świadomego i aktywnego patrzenia, obserwacji oraz odnajdywania istotnych elementów widzianego obrazu.

2. Selekcja, czyli opracowanie i uporządkowanie treści wizualnej widzianego obrazu. Audiodeskryptor z wizualnych treści obrazu musi wyselekcjonować to, co najbardziej istotne i nieodzowne do zrozumienia obrazu.

3. Przekład obrazu na słowa, czyli tworzenie skryptu audiodeskrypcji. Audiodeskryptor posługując się obiektywnym i barwnym językiem musi przełożyć wybrane treści obrazu na słowa tak, by opis w jak największym stopniu odzwierciedlał obraz. Nie należy używać sformułowań dwuznacznych lub symbolicznych. Osoby niewidome mogą takie słowa odczytywać bardzo dosłownie.

4. Zdolności wokalne. Każdy audiodeskryptor musi ćwiczyć aparat głosowy poprzez sztukę retoryki oraz modulację głosu.

Podany został również szkic, jakie elementy powinien zawierać prawidłowy opis: stworzenie słownej etykiety, czyli podstawowe informacje na temat dzieła, aktywna obserwacja i selekcja, szkic ogólnej kompozycji, opis szczegółowy.

Przeprowadzone szkolenie spowodowało, że wśród pracowników parku zrodziła się potrzeba dostosowania sal przyrodniczych, Muzeum Wigier oraz ścieżek edukacyjnych do potrzeb osób niewidzących. Nawiązała się również chęć współpracy z osobami niewidzącymi z Fundacji „Audiodeskrypcja” w celu lepszego przystosowania obiektów parkowych dla tej grupy niepełnosprawnych. Powstała również potrzeba przystosowania strony internetowej parku dla osób niewidomych. Pozwoli to na dotarcie z treściami przyrodniczymi do osób niewidomych, dla których zagadnienia te są często niedostępne.

Tematyka podjęta w trakcie warsztatów zasługuje na najwyższą uwagę. Istotne jest uzyskanie przez pracowników parków narodowych zarówno teoretycznych podstaw pracy z osobami niewidomymi, jak i – przede wszystkim – praktycznych umiejętności w zakresie planowania, organizacji i przeprowadzenia zajęć zarówno stacjonarnych, jak i terenowych dla osób niewidomych. W tym celu konieczne jest ciągłe doszkalanie się i wykorzystywanie doświadczenia osób niewidzących.

Poruszane zagadnienia okazały się niezwykle interesujące i przydatne. Ćwiczenia praktyczne pozwoliły na przełamanie barier oraz dały możliwość poznania świata takiego jakim widzą go osoby niewidome. Nowatorska metoda opisywania przedmiotów z pewnością znajdzie zastosowanie w pracy z grupami osób niewidomych. Uczestnicy szkolenia stwierdzili jednak, że sztuka dobrego opisu wymaga odpowiedniego doboru słownictwa oraz wielu godzin ćwiczeń, aby opisywać otaczająca rzeczywistość w sposób, jak najbardziej zrozumiały i bliski dla osób niewidomych. Zakres prezentowanych treści jest tak obszerny, że koniecznym jest przeprowadzenie znacznie dłuższych szkoleń..

Sprawozdanie sporządził koordynator do spraw edukacji i turystyki
Katarzyna Łukowska

Projekt pt.
Budowa wspólnej platformy wymiany informacji
oraz systemu szkoleń zawodowych w parkach narodowych
realizowany przez Narodową Fundację Ochrony Środowiska
(01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 13; tel./fax 22 877 23 59;
e-mail:zarząd@nfos.org.pl) we współpracy z parkami narodowymi.