Analiza wypełniania funkcji parku

W ujęciu ogólnym, w Wigierskim Parku Narodowym obowiązują następujące sposoby ochrony i kształtowania ekosystemów:

a) Ochrona ścisła, której celem jest ochrona przebiegu naturalnych procesów przyrodniczych (głównie fluktuacja, sukcesja pierwotna i wtórna, regeneracja, a nawet degeneracja).

b) Ochrona częściowa (czynna), przy której możliwa jest ingerencja człowieka w celu uzyskanego pożądanego efektu. W zależności od założonego celu ochrony wyróżnia się:

b1) ochronę częściową o zerowej aktywności, jako podstawowy sposób ochrony zbiorowisk leśnych o charakterze naturalnym lub o prawidłowym kierunku procesu lasotwórczego, albo też w przypadku naturalnych ciągów sukcesyjnych (przy założeniu nie występowania nagłych procesów klęskowych - np. nieprzewidzianych gradacji szkodników, pożarów, etc.).

b2) ochronę czynną renaturalizacyjną, której celem jest ułatwienie i przyśpieszenie procesów sukcesji. Jest to podstawowy sposób kształtowania lasów zniekształconych (głównie o składzie gatunkowym i strukturze wiekowej drzewostanu niezgodnych z typem siedliskowym lasu) o wysokim potencjale biotycznym.

b3) ochronę czynną stabilizującą, której celem jest utrzymanie obecnie istniejących struktur roślinnych, a więc najczęściej aktywne przeciwdziałanie i opóźnianie sukcesji i regeneracji. Jest to podstawowy sposób ochrony ekosystemów seminaturalnych, głównie cennych torfowisk, wilgotnych łąk i muraw ciepłolubnych.

b4) ochronę czynną rekonstrukcyjną, której celem jest całkowita zmiana obecnego zbiorowiska roślinnego i umożliwienie warunków rozpoczęcia innego ciągu sukcesyjnego. Tej formie kształtowania powinny podlegać z jednej strony zbiorowiska silnie zniekształcone (np. monokultury jednowiekowe na niewłaściwym siedlisku), a z drugiej - przeznaczone do szybkiego zalesienia lub zakrzaczenia zbiorowiska porolne, oraz - przeciwnie - niepotrzebnie zalesione lub samoistnie zarastające cenne łąki i torfowiska śródleśne.

c) Ochrona krajobrazowa, której podlegają użytkowane grunty prywatne na terenie Parku oraz grunty będące własnością Skarbu Państwa użytkowane rolniczo. Ochronie tej podlegają również grunty Skarbu Państwa położone w enklawach wśród gruntów prywatnych. Celem tej formy ochrony jest utrzymanie lub modyfikacja (najczęściej odtworzenie) regionalnych cech krajobrazu kulturowego oraz zachowanie walorów przyrodniczych.

W 2001 roku Park prowadził 9 tematów badawczych, w tym trzy tematy w kooperacji z Zarządem Wojewódzkim PZŁ, Stacją Badawczą Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej PAN w Popielnie oraz z Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie. Tytuły tych prac znajdują się w załączniku 5.

Podobnie jak w latach poprzednich, znaczącą część działalności badawczej zajmował w 2001 roku monitoring środowiska przyrodniczego WPN, realizowany w ramach Wigierskiej Stacji Bazowej ZMŚP. Na terenie zlewni eksperymentalnej (fragment zlewni Czarnej Hańczy), badania prowadzone były na 27 powierzchniach i stanowiskach kontrolno-pomiarowych.

W ramach zintegrowanego monitoringu środowiska przyrodniczego Park realizował następujące programy pomiarowe:

Wody opadowe z terenu otwartego, do badań właściwości fizycznych i chemicznych, zbierane były na terenie ogródka meteorologicznego w Sobolewie (stanowisko nr 005). Pobór prób opadów oraz analizy chemiczne wykonywane były co tydzień, w każdy czwartek.

Próby opadów podkoronowych i wód spływających po pniach zbierane były na powierzchni leśnej, zlokalizowanej w Sobolewie w pobliżu ogródka meteorologicznego (stanowiska nr 004 i 006). Próby zbierane były spod dwóch gatunków drzew świerka i sosny, w odstępach tygodniowych, a analizy chemiczne wykonywane były na koniec miesiąca. Próby tygodniowe były zlewane i przechowywane w laboratorium w temperaturze 6⁰C.

Wody gruntowe badane były w otworze piezometrycznym zlokalizowanym w Sobolewie (stanowisko nr 007). Piezometr posadowiony jest na głębokości 17,9 m ppt. Swobodne zwierciadło wody znajduje się na głębokości 12,05 m ppt., licząc od górnej krawędzi metalowej obudowy piezometru.

Od 1997 roku piezometr w Sobolewie został włączony do krajowej sieci pomiarowej Państwowego Instytutu Geologicznego pod numerem ewidencyjnym II/862-Q.

Poziom statycznego zwierciadła wody w piezometrze badany był w każdy poniedziałek o godz. 800 za pomocą taśmy miarowej ze "świstawką".

Właściwości fizyczne i chemiczne wód gruntowych badano czterokrotnie w ciągu roku hydrologicznego: w grudniu 2000 roku oraz w marcu, czerwcu i we wrześniu 2001 roku.

Badania wód powierzchniowych dotyczyły pomiarów prędkości przepływu i poziomu wód w rzece Czarnej Hańczy w punkcie kontrolno-pomiarowym w Sobolewie (stanowisko nr 008) oraz właściwości fizycznych i chemicznych wód rzeki w punkcie kontrolno-pomiarowym w Sobolewie (stanowisko nr 008) i przy ujściu rzeki do jeziora Wigry (stanowisko nr 009). Stanowisko pomiarowe w Sobolewie wyposażone jest w limnigraf typu L-861 i łatę wodowskazową. Pomiary prędkości przepływu wody wykonywane były przy użyciu elektromagnetycznego przepływomierza model 801 firmy SEBA. Próby wody do badań pobierane były z nurtu rzeki na koniec miesiąca.

Badania botaniczne prowadzone były na terenie całej zlewni eksperymentalnej oraz w jej otulinie.

Badania nad porostami prowadzono na 16 stanowiskach (nr 31-46) zlokalizowanych na terenie zlewni eksperymentalnej. W badaniach brano pod uwagę 12 gatunków porostów nadrzewnych. Na każdym stanowisku wyznaczona była na pniu drzewa, i trwale oznakowana, jedna powierzchnia w obrębie, której analizowano skład gatunkowy porostów, zajmowaną przez ich plechę powierzchnię oraz stan zdrowotny. Wyniki uzyskane z minionego roku porównano z wynikami otrzymanymi w 1998 roku, na tych samych powierzchniach.

Z 20 stanowisk, w tym 8 z terenu zlewni eksperymentalnej, pobierane zostały próby plechy porostu Hypogymnia physodes (L.) Nyl., w których przeprowadzone zostały analizy zawartości metali ciężkich (Cd, Pb, Cu, Zn, Fe). Analizy chemiczne wykonane zostały przy użyciu spektrofotometru absorpcji atomowej IL 251 w Zakładzie Monitoringu Środowiska Instytutu Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Otrzymane wyniki porównano z wynikami uzyskanymi w roku 1999.

Tabela 2 Program pomiarowy realizowany na Wigierskiej Stacji Bazowej ZMŚP w 2001 r.

Kod	Program	Parametr	Częstotliwość pomiarów	Metoda pomiarowa
005	Chemizm opadu i pokrywy śnieżnej C1	Objętość opadu	52/rok	Pomiar w cylindrze miarowym
		Przewodność elektrolit.	52/rok	Konduktometr
		Odczyn pH	52/rok	pH-metr
		Zasadowość	52/rok	Miareczkowa
		Chlorki	52/rok	Miareczkowa
		Siarka siarczanowa	52/rok	Spektrofotometryczna
		Azot azotanowy	52/rok	Spektrofotometryczna
		Azot amonowy	52/rok	Spektrofotometryczna
		Sód	52/rok	ASA
		Potas	52/rok	Spektrofotometryczna
		Wapń	52/rok	Miareczkowa
		Magnez	52/rok	Miareczkowa
006	Chemizm opadu podokapowego C2	Objętość opadu	12/rok	Pomiar w cylindrze miarowym
		Przewodność elektrolit.	12/rok	Konduktometr
		Odczyn pH	12/rok	pH-metr
		Zasadowość	12/rok	Miareczkowa
		Chlorki	12/rok	Miareczkowa
		Siarka siarczanowa	12/rok	Spektrofotometryczna
		Azot azotanowy	12/rok	Spektrofotometryczna
		Azot amonowy	12/rok	Spektrofotometryczna
		Sód	12/rok	ASA
		Potas	12/rok	Spektrofotometryczna
		Wapń	12/rok	Miareczkowa
		Magnez	12/rok	Miareczkowa
004	Chemizm spływu po pniach C3	Objętość wody	12/rok	Pomiar w cylindrze miarowym
		Przewodność elektrolit.	12/rok	Konduktometr
		Odczyn pH	12/rok	pH-metr
		Zasadowość	12/rok	Miareczkowa
		Chlorki	12/rok	Miareczkowa
		Siarka siarczanowa	12/rok	Spektrofotometryczna
		Azot azotanowy	12/rok	Spektrofotometryczna
		Azot amonowy	12/rok	Spektrofotometryczna
		Sód	12/rok	ASA
		Potas	12/rok	Spektrofotometryczna
		Wapń	12/rok	Miareczkowa
		Magnez	12/rok	Miareczkowa
007	Chemizm wód gruntowych F2	Temperatura wody	4/rok	Termometr cyfrowy
		Przewodność elektrolit.	4/rok	Konduktometr
		Odczyn pH	4/rok	pH-metr
		Glin ogólny	4/rok	ASA
		Sód	4/rok	ASA
		Potas	4/rok	Spektrofotometryczna
		Wapń	4/rok	Miareczkowa
		Magnez	4/rok	Miareczkowa
		Mangan	4/rok	Spektrofotometryczna
		Zasadowość	4/rok	Miareczkowa
		Chlorki	4/rok	Miareczkowa
		Siarka siarczanowa	4/rok	Spektrofotometryczna
		Azot azotanowy	4/rok	Spektrofotometryczna
		Żelazo	4/rok	Spektrofotometryczna
		Krzemionka	4/rok	Spektrofotometryczna
008 009	Chemizm wód powierzchniowych (rzeki) H1	Przepływ wody	12/rok	Młynek hydrometryczny
		Stan wody	12/rok	Łata wodowskazowa
		Temperatura wody	12/rok	Termometr cyfrowy
		Przewodność elektrolit.	12/rok	Konduktometr
		Odczyn pH	12/rok	pH-metr
		Zawiesina ogólna	12/rok	Wagowa
		Sód	12/rok	ASA
		Potas	12/rok	Spektrofotometryczna
		Wapń	12/rok	Miareczkowa
		Magnez	12/rok	Miareczkowa
		Mangan	12/rok	Spektrofotometryczna
		Zasadowość	12/rok	Miareczkowa
		Chlorki	12/rok	Miareczkowa
		Siarka siarczanowa	12/rok	Spektrofotometryczna
		Azot azotanowy	12/rok	Spektrofotometryczna
		Fosforany	12/rok	Spektrofotometryczna
Cała zlew- nia	Flora i roślinność zlewni J1	Skład gatunkowy roślin, zespoły roślinne	1/rok	Instrukcja ZMŚP
031-047	Metale ciężkie w porostach D1	Koncentracja metali ciężkich (Cd, Pb, Cu, Fe, Zn) w plechach Hypogymnia physodes	Co 2 lata	ASA
031-046	Epifity nadrzewne M1	Skład gatunkowy porostów, powierzchnia plech, stan zdrowotny plech	Co 3 lata	Instrukcja ZMŚP

W minionym roku na terenie Parku obce instytucje realizowały 28 tematów badawczych. Większość z nich to prace magisterskie, które realizowane były przy pomocy pracowników Parku.

W maju przedstawiciel Parku wziął udział w Szkole ZMSP (Szymbark), która dotyczyła monitoringu porostów, pomiarów meteorologicznych oraz map użytkowania ziemi sporządzanych metodą CORINE.

W sierpniu pracownik parku wziął udział w XII Ogólnopolskim Sympozjum ZMSP, które odbyło się w Kielcach. Podczas tej imprezy przedstawiciele Parku wygłosili jeden referat (Wpływ jeziora Wigry na wody Czarnej Hańczy).

W minionym roku pracownicy Pracowni opublikowali lub złożyli do druku 8 prac naukowych:

Do druku oddano dwa artykuły popularne do czasopisma Jaćwież: Krzysztofiak A., "Płomykówka, biała dama nocy" oraz "Owady ruin"

Pracownicy Pracowni wygłosili 5 referatów na sympozjach i seminariach naukowych: