3.3. Działalność edukacyjna
W roku 2001 realizowano następujące zadania edukacyjne:
I. Konkursy
II. Wystawy czasowe
III. Imprezy masowe
IV. Warsztaty
V. Wykłady, prelekcje, oprowadzanie grup, zajęcia z ekologii, zajęcia w ramach "zielonych szkół"
VI. Przygotowanie nowej ścieżki edukacyjnej
VII. Wydawnictwa
VIII. Ekspozycje muzealne
IX. Biblioteka
I. Konkursy
W marcu rozstrzygnięto konkurs plastyczny dla uczniów klas I - IV szkół podstawowych z terenu WPN i otuliny, pt. "Moje ulubione miejsce w Parku", zorganizowany we współpracy z Parkiem Krajobrazowym Puszczy Knyszyńskiej. Otrzymaliśmy 40 prac plastycznych. Najciekawsze prace wzięły udział w drugim, regionalnym etapie konkursu. Spośród prac uczniów naszych szkół znalazły się prace nagrodzone w tym etapie.
W kwietniu zorganizowany został konkurs plastyczny na wykonanie plakatu pt. "Dzień Ziemi w Wigierskim Parku Narodowym". Konkurs swym zasięgiem obejmował trzy powiaty: augustowski, sejneński i suwalski. W pięciu przewidzianych kategoriach wiekowych, prace nadesłało 565 osób z czterdziestu różnych placówek oświatowych: przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich. Wręczenie nagród miało miejsce, tradycyjnie, w czasie obchodów Międzynarodowego Dnia Ziemi. Nagrodziliśmy w sumie 66 osób (15 nagród głównych i 51 wyróżnień).
W okresie od kwietnia do czerwca trwał międzyszkolny konkurs ekologiczny pod hasłem "Porosty biowskaźnikami czystości powietrza", zorganizowany przez Gimnazjum Nr 1 w Suwałkach i Wigierski Park Narodowy. Konkurs przeznaczony był dla uczniów klas pierwszych i klas drugich gimnazjów w Suwałkach. Przebiegał w dwóch etapach. W etapie pierwszym uczniowie wzięli udział w zajęciach w Ośrodku Edukacji Środowiskowej nad Zatoką Słupiańską, gdzie nabywali umiejętności wykorzystania porostów do badania stanu czystości powietrza, w etapie drugim wykonali własne prace badawcze. Do konkursu przystąpiło pięć gimnazjów z Suwałk (około 160 osób).
W maju Sekcja Edukacji uczestniczyła w pracach komisji konkursowej VI Międzyszkolnego Konkursu Ekologicznego pt. "Przyroda Suwalszczyzny naszym wspólnym dobrem". Konkurs ten, podobnie jak konkurs powyższy, był konkursem złożonym, gdzie uczniowie musieli wykazać się wiedzą, orientacją w działalności instytucji związanych z ochroną przyrody i aktywnymi działaniami. W konkursie wzięło udział 11 szkół podstawowych z powiatu suwalskiego (w sumie 110 osób). Laureaci konkursu w dniu 29 maja uczestniczyli w zajęciach laboratoryjnych i terenowych w OEŚ na Zatoką Słupiańską (grupa 50 osób).
W czerwcu tradycyjnie pracownicy Sekcji Edukacji prowadzili Konkurs krajoznawczy o Wigierskim Parku Narodowym na zakończenie XI Ogólnopolskiego Wielodyscyplinowego Rajdu po Wigierskim Parku Narodowym. W konkursie uczestniczyło 10 osób, z różnych tras rajdu pieszych, rowerowych i kajakowych. W tym miesiącu także, z okazji Dnia Ochrony Środowiska (jak też na podsumowanie cyklu spotkań) odbył się konkurs wiedzy pod hasłem "Fauna, flora , lasy, jeziora", w którym uczestniczyły 3 klasy Szkół podstawowych i Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego (około 80 osób).
Jesienią miały miejsce finały dwóch konkursów ogłoszonych na początku 2001 roku.
W październiku rozstrzygnięto konkurs fotograficzny pod hasłem "Przyroda i krajobrazy Wigierskiego Parku Narodowego?". Konkurs adresowany do fotografików - amatorów miał na celu utrwalenie na fotografiach najpiękniejszych zakątków Wigierskiego Parku Narodowego. W konkursie ocenialiśmy 179 prac fotograficznych w trzech grupach wiekowych. Wręczenie nagród miało miejsce 12 października 2001 roku.
W listopadzie rozstrzygnięty został konkurs literacki na najciekawiej opowiedzianą legendę z naszego regionu pt. "Dawno, dawno temu...". Przewodnim tematem prac konkursowych były legendy, bajki, podania ludowe związane z Suwalszczyzną. Na konkurs nadesłano 81 prac, częstokroć stanowiących swoiste książeczki, bogato ilustrowane. Komisja przyznała 14 nagród głównych i 40 wyróżnień. W czasie finału konkursu, 14 listopada odbyła się także prezentacja najciekawszych, nagrodzonych utworów. Przygotowywane jest wydawnictwo, będące zbiorem utworów nadesłanych na konkurs.
II. Wystawy
W 2001 roku przygotowano następujące ekspozycje:
- wystawę prac plastycznych laureatów konkursu na plakat pt. "Dzień Ziemi w WPN"
- wystawę fotografii laureatów konkursu fotograficznego pt. "Przyroda i krajobrazy WPN"
- wystawę prac uczestników warsztatów rzeźbiarskich, z częścią ekspozycji poświęconą twórcy ludowego, Antoniemu Kurzynowi
- wystawę posterową i zbiorów etnograficznych w Muzeum Przyrodniczym w Drozdowie koło Łomży
- stałą wystawę prac rzeźbiarskich w kamieniu przed siedzibą Parku w Krzywem. Większość z nich powstała w trakcie plenerów rzeźby w kamieniu "INTEGRART", współorganizowanych przez WPN.
III. Imprezy masowe
W lutym, w czasie ferii zimowych, ogłoszono "Drzwi Otwarte w WPN", podczas których służyliśmy przewodnictwem po sali muzealnej i ścieżkach oraz wyświetlaliśmy filmy przyrodnicze. Przyjęliśmy dwie grupy młodzieży (około 70 osób).
Przez cały kwiecień trwała Akcja "Uwaga ! Żaba na drodze !" w miejscowości Stary Folwark, przy udziale grupy młodzieży ze Szkoły Podstawowej (40 osób). Nad akcją pieczę sprawowali pracownicy Sekcji Edukacji. Akcja miała na celu pomóc płazom, migrującym przez arterie komunikacyjne. Zebrane do pojemników płazy, przenoszone były na drugą stronę drogi. Tym sposobem uratowano ponad 300 osobników.
W dniu 20 kwietnia obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Ziemi. Impreza zgromadziła ponad 1500 osób - przedszkolaków i młodzież szkolną, opiekunów. Uczestnicy mieli do wyboru wiele rozmaitych wariantów spędzenia tego dnia: były pokazy filmów przyrodniczych, prelekcje w sali muzealnej i etnograficznej, występy artystyczne uczniów z SP w Starym Folwarku, wycieczki z przewodnikiem (trasy piesze i rowerowe), biegi przełajowe, warsztaty plastyczne, gry i zabawy ruchowe, quizy wiedzy przyrodniczej, mecz piłki siatkowej. Impreza tradycyjnie zakończyła się wspólnym ogniskiem i wojskową grochówką.
W dniach 21 - 25 maja miała miejsce II Sztafeta Rowerowa Obszarów Chronionych Województwa Podlaskiego. W 2001 roku udało się nam zaangażować wszystkie parki narodowe i krajobrazowe w naszym województwie. Rajd rowerowy trwał w ciągu czterech dni (21-24 maja), natomiast piątego dnia odbył się konkurs finałowy. W Sztafecie (w samym rajdzie) wzięło udział 1200 osób - głównie młodzieży starszych klas szkół podstawowych, gimnazjów, szkół średnich (licea i technika), pracowników parków. W odcinku zorganizowanym przez Wigierski Park Narodowy i Suwalski Park Krajobrazowy wzięło udział 250 osób. Łączna trasa Sztafety wynosiła 460 kilometrów. Każdy odcinek Sztafety kończył się konkursem wiedzy dla uczestników. W ostatnim dniu imprezy, laureaci poszczególnych konkursów etapowych (44 osoby) wzięli udział w Finałowym Konkursie Wiedzy, w Suwalskim Parku Krajobrazowym. Tegoroczne miejsce zakończenia Sztafety związane było z obchodami 25-lecia powstania Suwalskiego Parku Krajobrazowego.
W dniu 5 października, już po raz ósmy przeprowadziliśmy Akcję Sprzątania Świata, w której uczestniczyło ponad 900 osób - uczniów szkół podstawowych, gimnazjów, szkół średnich, opiekunów, pracowników Parku. Hasłem przewodnim tegorocznego sprzątania były "Dzikie wysypiska śmieci" i konkurs na "najbardziej spostrzegawczego odkrywcę nielegalnych wysypisk". Zlokalizowano i zlikwidowano trzy nielegalne wysypiska śmieci. Podczas Akcji zebrano 380 worków odpadów, które trafiły do Zakładu Utylizacji Odpadów w Suwałkach.
IV. Warsztaty
W kwietniu (26.04) w Ośrodku Edukacji Środowiskowej przeprowadzono warsztaty dla młodzieży gimnazjalnej z zakresu wykorzystania porostów jako biowskaźników zanieczyszczeń powietrza. W warsztatach wzięło udział 160 osób.
W dniach 1 - 31 sierpnia 2001, w Ośrodku Edukacji Środowiskowej Słupie, odbyły się warsztaty rzeźby w granicie "INTEGRART 2001", stawiające za cel integrację przez sztukę. Uczestniczyło w nich 20 artystów z Polski, Litwy, Białorusi, Ukrainy, Szwecji i Włoch. Powstało ponad 30 prac. WPN był współorganizatorem pleneru, wraz ze Stowarzyszeniem "Ziemia Sejneńska". Kuratorem i głównym twórcą imprezy był Andrzej Strumiłło.
W październiku, wspólnie z Regionalnym Ośrodkiem Kultury i Sztuki w Suwałkach rozpoczęły się warsztaty rzeźbiarskie w drewnie. Warsztaty są jednym z zadań programu ratowania dawnych rzemiosł i rękodzieła. Przez cały październik warsztaty obywały się w siedzibie Parku, pod okiem twórcy ludowego, Antoniego Kurzyna. Uczestnicy rzeźbili misterne ptaki. W warsztatach wzięło udział 16 osób - w różnych przedziałach wiekowych. W listopadzie uczestnicy warsztatów przeprowadzili inwentaryzację kapliczek nadrzewnych na terenie WPN. Do maja przyszłego roku będą poznawać techniki rzeźbienia w pracowni ROKiS, by później zrekonstruować uszkodzone kapliczki.
V. Wykłady, prelekcje, oprowadzanie grup, zajęcia z ekologii, zajęcia w ramach "zielonych szkół"
Przez cały rok pracownicy Sekcji Edukacji przeprowadzali zajęcia ekologiczne oraz prelekcje - w Ośrodku Edukacji Środowiskowej, siedzibie WPN, w szkołach lokalnych i zamiejscowych. W marcu w ramach obchodów pierwszego dnia wiosny wygłoszono cykl prelekcji pt. "Wiosna w przyrodzie" dla klas I - III W Szkole Podstawowej Nr 7 w Suwałkach. Także w marcu (27.03) uczestniczyliśmy w seminarium zorganizowanym w III LO w Suwałkach na temat "Zdrowe odżywianie, wegetarianizm, weganizm". W roku szkolnym prowadzone były zajęcia kameralne i terenowe z ekologii dla uczniów klas o profilu biologiczno-ekologicznym III Liceum Ogólnokształcącego w Suwałkach.
W kwietniu pion edukacyjny uczestniczył w obchodach Dnia Ziemi w szkołach na terenie Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi, przeprowadzając prelekcje pt. "Wigierski Park Narodowy" oraz "Bóbr - biologia i ekologia" (12 prelekcji w trzech szkołach: III LO w Łomży, ZSR w Marianowie, ZS w Jedwabnem).
Od marca do czerwca realizowany był program z cyklu "Moja Mała Ojczyzna" (druga edycja). W tym roku spotkania z młodzieżą odbywały się pod hasłem "Fauna i flora - lasy, rzeki, jeziora". W dziewięciu spotkaniach (20 godzin) w Bibliotece Publicznej w Suwałkach uczestniczyły dwie klasy ze szkół podstawowych i jedna klasa z placówki szkolno-wychowawczej.
W czerwcu (20.06) wygłoszony został wykład na seminarium pt. "Sąd nad chemią" w Zespole Placówek Pracy Pozaszkolnej w Suwałkach.
W zajęciach ekologicznych prowadzonych na terenie Ośrodka Edukacji Środowiskowej oraz w siedzibie WPN wzięło udział w sumie 1821 osób. Z bazy dydaktycznej OEŚ korzystały m.in. następujące szkoły: SP z Białej Podlaskiej, I LO w Suwałkach, II LO w Łodzi, II LO w Suwałkach, III LO w Suwałkach, SP Nr 10 w Suwałkach, Gimnazja z Suwałk, SP w Białowieży, Podstawowa Szkoła Muzyczna, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Suwałkach.
VI. Przygotowanie nowych ścieżek edukacyjnych
Zrealizowana została i oddana do użytku ścieżka edukacyjna "Jeziora". Ścieżka wytyczona została w rejonie Zatoki Słupiańskiej Jeziora Wigry i wiedzie przez różne typy zbiorowisk leśnych i torfowiskowych, obok różnych typów jezior. Na trasie ścieżki zainstalowano kładki i platformy widokowe, 12 dużych tablic informacyjnych (z opisami przystanków na ścieżce) oraz 22 małe tablice (z opisami gatunków drzew i krzewów), spowalniacze i kierunkowskazy. Część ścieżki jest przystosowana do zwiedzania przez osoby niepełnosprawne. Uroczyste otwarcie ścieżki miało miejsce przy współudziale młodzieży gimnazjalnej (130 osób) w dniu 16 października. Zwiedzanie ścieżki zakończono ogniskiem i konkursami wiedzy przyrodniczej. Ścieżka ta stanowi część dużego zamierzenia pod nazwa Ośrodek Rozwoju Zrównoważonego i Centrum Energii Odnawialnych na Słupiu. Aktualnie na terenie WPN znajdują się 4 ścieżki edukacyjne.
VII. Wydawnictwa
W bieżącym roku zbiór wydawnictw popularyzacyjnych o WPN został wzbogacony o następujące tytuły:
1. pakiet broszur "Chronione gatunki roślin WPN" (Ochrona gatunkowa, Rośliny wodne i terenów podmokłych, Rośliny środowisk leśnych, Rośliny środowisk suchych) w wersji polsko- i anglojęzycznej
2. pakiet broszur "Chronione gatunki zwierząt WPN" (Ochrona gatunkowa, Bezkręgowce, Ryby, Płazy i gady, Ptaki, Ssaki) w wersji polskiej
3. pakiet broszur "Bobry" (Biologia bobra, Bobry w WPN, Historia bobra w Polsce, Wpływ bobrów na środowisko) w wersji polsko- i anglojęzycznej
4. pakiet broszur "Ryby WPN" (Ichtiofauna, Ochrona różnorodności gatunkowej, Wędkowanie, Kierunki ochrony) w wersji polsko- i anglojęzycznej
5. broszura "Suchary" w wersji polsko- i anglojęzycznej
6. broszura "Jezioro Wigry" w wersji polsko- i anglojęzycznej
7. "Przewodnik po Ścieżce Jeziora" w wersji polsko- i anglojęzycznej
8. przewodnik po wystawie etnograficznej "Ocalić od zapomnienia"
9. plakaty o przyrodzie WPN (Storczyki, Rośliny, Kręgowce, Bezkręgowce, Płazy, Ptaki drapieżne, Ptaki wodne, Bobry).
10. W roku 2001 ukazały się cztery wydania kwartalnika "Wigry"
W ciągu całego roku otrzymaliśmy około 50 listów z prośbą o materiały promocyjne WPN, które przekazaliśmy drogą korespondencyjną zainteresowanym. Ponadto co kwartał przekazywano do szkół miejskich za pośrednictwem Wydziału Edukacji Urzędu Miasta w Suwałkach) i wszystkich szkół leżących na terenie czterech gmin Suwałki, Krasnopol, Sejny, Nowinka kwartalnik "Parki Narodowe" (w sumie 60 egzemplarzy).
VIII. Ekspozycje muzealne
W 2001 roku salę ekspozycyjną w budynku dyrekcji WPN odwiedziło około 7500 osób.
W tymże roku Park wzbogacił się o nową stałą ekspozycję etnograficzną, zlokalizowaną w budynku gospodarczym osady Obwodu Ochronnego Krzywe. Zgromadzone są w niej zbiory, będące plonem konkursu "Ocalić od zapomnienia", organizowanego przez Sekcję Turystyki WPN.
Ważną sprawą było w 2001 roku rozpoczęcie prac projektowych przyszłego Muzeum WPN im. Alfreda Lityńskiego w Starym Folwarku. Na program urządzenia terenu muzeum składać się będzie budynek z salami ekspozycyjnymi, budynek dwurodzinny dla pracowników obsługujących muzeum, stróżówka, parking na samochody osobowe i autobusy oraz ścieżki edukacyjne prowadzone przez planowane w przyszłości arboretum parku. W wyniku przeprowadzonego przetargu wybrano koncepcję projektową spełniająca wymagania i oczekiwania parku. Koncepcja przedstawiona przez projektanta Pana Zenona Zabagło zakłada wykorzystanie istniejącego budynku (dawnej stacji hydrobiologicznej) do przedstawienia tradycyjnych ekspozycji oraz budowę nowego obiektu z salami do eksponowania żywej przyrody, z częścią edukacyjną, zapleczem technicznym i administracyjnym. Po podpisaniu umowy z projektantem odbyło się szereg spotkań, na których zapadały ustalenia związane z technicznym wyposażeniem i programem poszczególnych pomieszczeń w projektowanym muzeum. Prowadzone były również prace związane ze scenariuszem urządzenia sal muzealnych. Generalną zasadą przyjętą w scenariuszu przyszłego muzeum jest pokazanie zachodzących w przyrodzie procesów a nie stanów np. zmian krajobrazu terenów dawnej puszczy okolic nadwigierskich pod wpływem działalności człowieka na przestrzeni wieków. Nowatorskim, na terenie naszego kraju, będzie przedstawienie ekosystemów wodnych (rzeki, jeziora żyznego i jeziora czystego z charakterystycznymi dla nich roślinami i zwierzętami) oraz przedstawienie środowiska życia bobra i wydry. Środowiska w poszczególnych basenach przyległych do obiektu muzeum będzie można obserwować z budynku przez szklane ściany. Zakończenie prac nad projektem technicznym obiektu muzeum przewidziane jest w końcu marca 2002 roku.
IX. Biblioteka
Na stan księgozbioru biblioteki w 2001 roku wpisano 194 pozycje książkowe (o wartości 854,12 zł) , co daje ogólną liczbę 2472 sztuki woluminów.
W 2001 roku wewnętrzna biblioteczka Sekcji Edukacji została wzbogacona o 45 pozycji. Dzięki dotacji NFOŚiGW zakupiony został sprzęt typu skaner do slajdów 35 mm, skaner płaski, aparat fotograficzny cyfrowy, kamera współpracująca z rzutnikiem multimedialnym i ploter do celów edukacyjnych.
Ponadto w ciągu całego roku pracownicy Sekcji Edukacji sprawowali opiekę nad osobami odbywającymi praktyki w Parku, studentami oraz udzielali pomocy merytorycznej nauczycielom i wszystkim zainteresowanym.
W 2001 roku pracownicy Sekcji Edukacji prowadziła dwa wnioski o dotację:
- wniosek do NFOŚiGW na dotację zadania Działalność edukacyjna Wigierskiego Parku Narodowego (Umowa dotacji nr 134/2001/Wn50/OP-IN--/D);
- wniosek do Leonardo da Vinci na dotację projektu Kształcenie kadr w instytucjach zarządzających lokalnym środowiskiem wg. zasad rozwoju zrównoważonego (Umowa nr LV00/018/d/D/0031)
.
