3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych

3.1.1. Ochrona lasu

W ramach ograniczania zagrożeń ze strony owadów – patogenów pierwotnych w 2004 roku przeprowadzano prognozowanie ich występowania. Wykonano:

• obserwacje intensywności lotów brudnicy mniszki. Polegały one na próbnych odłowach brudnicy mniszki w 53 szt. pułapek feromonowych, w których zastosowano feromon o nazwie Lymodor;
• jesienne poszukiwania szkodników sosny zimujących w glebie. Były to próbne poszukiwania owadów w ściółce. Zebrano materiał ze 150 powierzchni próbnych w stałych partiach kontrolnych.

Likwidację zagrożeń ze strony owadów – patogenów wtórnych realizowano poprzez ograniczanie i prognozowanie ich występowania. W celu ograniczenia występowania korników przeprowadzono następujące zabiegi:

• wykładano drzewa pułapkowe, tzw. pułapki klasyczne - 15 sztuk. Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy i wywroty oraz drzewa uszkodzone;
• wykładano pułapki feromonowe - 268 sztuk. Zastosowano pułapki lejkowe - IBL3, ekranowe - IBL2Bis, rury Bohregarda, pułapki Theysohna. Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon Ipsodor;
• wyszukiwano drzewa trocinkowe od początku maja do końca sierpnia, zasiedlone przez kornika drukarza oraz przez inne owady . W wyniku tych czynności pozyskano 9330 m³ drewna świerkowego z drzew zasiedlonych przez owady, głównie przez kornika drukarza. Prowadzono także systematyczną kontrolę i czyszczenie wyłożonych pułapek. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6380 godzin;
• korowano zasiedlony surowiec drzewny, w ilości 281,3 m³;
• zrębkowano gałęzie po usuniętych świerkach - 794 rbh. Park dysponuje trzema rębakami, które są wykorzystywane do zrębkowania wszystkich pozostałości po zabiegach ochronnych, rozdrobniony materiał w całości pozostaje w lesie.

W celu ograniczenia występowania huby korzeniowej w drzewostanach na gruntach porolnych wykonano smarowanie 1500 sztuk pni po wyciętych drzewach preparatem biologicznym PG . Zakres wymienionych czynności od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie.

W dalszym ciągu była utrzymywana ścisła współpraca z Zespołem Ochrony Lasu w Olsztynie, w zakresie oceny zagrożenia lasów WPN na podstawie przesłanych materiałów, tj:

• wykazów posuszu oraz złomów i wywrotów pozyskanych i pozostawionych – stan na 30.09.2004 r;
• wyników i materiałów z próbnych poszukiwań szkodników sosny – nie stwierdzono zagrożenia, poinformowano jednak, że na terenie O.O. Wysoki Most poproch cetyniak wystąpił w stopniu ostrzegawczym, a na terenie Puszczy Augustowskiej w Nadleśnictwie Pomorze wystąpiło zagrożenie ze strony tego owada, zalecono prowadzenie obserwacji drzewostanów w czerwcu (rójka motyli) i miesiącach letnich (żer gąsienic);
• wyników odłowów brudnicy mniszki na pułapki feromonowe - nie stwierdzono zagrożenia;
• kwestionariusza występowania abiotycznych czynników szkodotwórczych

W czerwcu 2004 r. pracownicy ZOL-u w Olsztynie przeprowadzili lustrację terenową w celu oceny stanu sanitarnego drzewostanów WPN-u, który określono jako dobry i będący pod bieżącą kontrolą służb terenowych.

Następnym ważnym elementem ochrony lasu było w 2004 roku ograniczanie szkód wyrządzanych w drzewostanach przez duże ssaki roślinożerne. Zadanie to realizowano zabezpieczając uprawy przed szkodami, zwiększając bazę żerową zwierzyny oraz prowadząc jej redukcję. W tym celu wykonano:

• mechaniczne zabezpieczanie upraw na powierzchni ok. 29 ha. Zastosowano osłony indywidualne, zakładane na dęby i inne gatunki liściaste – 3,25 tys. szt., zakładano osłonki spiralne i kolce (na świerki i sosny) – 33,0 tys. szt. oraz zdjęto 33,0 tys. osłonek. Systematycznie naprawiono uszkodzone osłony indywidualne – 4 tys. szt.;
• zabezpieczanie upraw repelentem o nazwie Cervacol na powierzchni 91,30 ha. Ochronę stosowano tylko na części sadzonek, zapewniając utrzymanie bazy żerowej zwierząt. Na 1 ha powierzchni smarowano ok. 1,5-2 tys. sadzonek;
• wykonano nowe ogrodzenia siatką o wys. 2 m – 2.300 mb, na pow. 4,70 ha upraw. Naprawiano także stare ogrodzenia (294 rbh);
• uprawiano 6,04 ha poletek zaporowych (owies, żyto z wyką, proso). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny w okresie nasilonych szkód w uprawach rolnych.

W 2004 r. zakup materiałów oraz koszty usług w zakresie zabezpieczenia upraw przed zwierzyną zostały sfinansowane ze środków EkoFunduszu w ramach przedsięwzięcia “Przebudowa drzewostanów WPN-u”, natomiast pozostałe koszty z zakresu ochrony lasu były dotowane przez NFOŚiGW.

Redukcja zwierząt podlegających regulacji ilościowej

Podobnie jak w latach poprzednich, w roku 2004 obowiązywały zasady i wytyczne w sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego, określone w zarządzeniu nr 29 Dyrektora Parku z 1995 roku.

W związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę, zgodnie z wymienionym zarządzeniem oraz Zasadami gospodarowania populacją jeleniowatych na terenie Puszczy Augustowskiej, zaplanowano na rok 2004 redukcję populacji zwierzyny grubej na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w ilości 96 szt., w tym 26 jeleni, 20 saren i 50 dzików. Zredukowano łącznie 46 szt., co stanowi 48 % założonego planu, w tym jelenie – 13 szt. (50 %), sarny – 8 szt. oraz 5 sztuk padłych na skutek zagryzienia przez wilki i psy (65%) i dziki 24 szt. (48%). Obliczone teoretycznie plany nie zostały wykonane, ponieważ skala oddziaływania zwierzyny na ekosystemy leśne została uznana za nie budzącą obaw o kondycję tych ekosystemów. Również szkody w uprawach rolnych utrzymywały się na średnim poziomie.

W lutym przeprowadzono inwentaryzację zwierzyny metodą pędzeń. Akcję inwentaryzacji zwierzyny przeprowadzono na terenie całej Puszczy Augustowskiej w tym samym czasie. Na terenie parku liczono zwierzynę w 3-ch miotach w Obwodach Ochronnych: Lipowe, Mikołajewo i Słupie o łącznej powierzchni 659 ha. Wyniki inwentaryzacji zwierzyny zostały przeanalizowane na spotkaniu w Nadleśnictwie Augustów dla całego rejonu Puszczy Augustowskiej, określono stany liczebne dla poszczególnych gatunków oraz rozmiar pozyskania (przedstawiono je w załączniku nr 11c).

Jak co roku, od kwietnia do września, komisja składająca się z pracowników terenowych parku szacowała szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w uprawach i plonach rolnych. Powierzchnia zredukowana szkód 27,03 ha wzrosła w porównaniu do roku ubiegłego, a w porównaniu do lat 2000 – 2001 (pow. 30 ha), jest na podobnym poziomie. Łączna kwota odszkodowań wyniosła 28.095 zł (plan – 30.000 zł). Największe szkody wyrządziły jelenie i dziki w uprawach zbóż (15,50 ha pow. zred.) oraz dziki na łąkach i pastwiskach (8,42 ha pow. zred.). Powierzchnia zredukowana uszkodzonych upraw ziemniaków wynosiła 2,94 ha.

W maju oszacowano szkody wyrządzone przez zwierzynę w uprawach i młodnikach. Łącznie uszkodzenia wystąpiły na pow. 94,93 ha, w tym w uprawach na pow. 80,39 ha , a w młodnikach na pow. 14,54 ha. Rozmiar tych szkód od kilku lat utrzymuje się na stałym poziomie.

3.1.2. Hodowla lasu

W roku 2004 wykonano następujące zabiegi ochronne z zakresu hodowli lasu (zał. nr 8):

• odnowienia, dolesienia luk i przerzedzeń : 8,2 ha - 100 % powierzchni planowanej,
• poprawki i uzupełnienia : 0,86 ha - 100 % powierzchni planowanej,
• wprowadzenie podszytów : 0,50 ha - 100 % powierzchni planowanej,
• wyprzedzające przygotowanie gleby pod odnowienia w roku 2004 : 3,15 - 100 % powierzchni planowanej,
• pielęgnowanie gleby, niszczenie chwastów na uprawach : 35,28 ha - 100 % powierzchni planowanej,
• czyszczenia wczesne : 20,19 ha - 100 % powierzchni planowanej
• czyszczenia późne : 79,51 ha - 100 % powierzchni planowanej,
• melioracyjne przygotowanie powierzchni pod odnowienia : 3,55 ha - 100 % powierzchni planowanej.

Rysunek 1.  Analiza wykonania głównych prac z zakresu hodowli lasu w latach 1989 – 2004

Tabela 2.  Wykorzystanie materiału sadzeniowego w 2004 roku

Tabela 3. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w latach 1994 - 2004

Tabela 4. Zestawienie zbioru nasion w roku 2004 [kg]

Nasiona przekazano do szkółki Nadleśnictwa Suwałki, która wyprodukuje sadzonki na potrzeby WPN.

Wszystkie prace z zakresu hodowli lasu, poza zbiorem nasion, finansowane były ze środków Fundacji EkoFundusz, w ramach projektu “Przebudowa drzewostanów WPN”. Umowę dotacji na ten cel podpisano 12.12.2002 r. W grudniu 2004 roku zakończono przedsięwzięcie. Udział środków finansowych EkoFunduszu wyniósł 484672,03 zł. W 2004 roku dotacja wyniosła 187500 zł i pokryła 100 % kosztów zadań z hodowli lasu. W lipcu 2004 roku, przed zakończeniem ww. projektu, rozpoczęto starania o dofinansowanie przez Fundację EkoFundusz kolejnego etapu przebudowy drzewostanów parku.

 ciąg dalszy »