|
Lech Krzysztofiak
Badania naukowe i monitoring środowiska przyrodniczego
Do podstawowych funkcji parku narodo- wego należy prowadzenie oraz koordynowanie badań naukowych i monitoringu środowiska przy- rodniczego. Wigierski Park Narodowy funkcję tę wypełnia niemal od początku swojego istnienia. W 1990 roku, na mocy Zarządzenia nr 1 Dyrek- tora Krajowego Zarządu Parków Narodowych, powołana została do życia Pracownia Naukowo- Badawcza WPN. Początkowo pracowały w niej trzy osoby, jednak w miarę rozwoju parku i po- dejmowania nowych tematów badawczych, rozrastał się również skład personalny pracowni.
Grzybień biały (Nymphaea alba). Fot. M. Kamiński
W chwili obecnej zatrudnionych jest w niej sześć osób, w tym trzech pracowników naukowych, z których dwóch posiada tytuł doktora nauk przyrodniczych. Działalność pracowni dotyczy prowadzenia prac naukowych oraz prac z zakresu monitoringu przyrodniczego. Pracownicy naukowi prowadzą własne tematy badawcze, koordynują badania osób i instytucji obcych oraz sprawują opiekę nad studenckimi obozami naukowymi i studentami odbywającymi praktyki na terenie parku. Działalność w zakresie monitoringu przyrodniczego związana jest zarówno z wypełnianiem zadań zawartych w pla- nie ochrony parku, jak i zadań podjętych w ra- mach systemu Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. W pracach dotyczących monitoringu środowiska, poza Pracownią Naukowo-Badawczą, biorą również udział pracownicy służby terenowej. Badania pracowników naukowych parku dotyczą przede wszystkim tematyki związanej ze specjalizacją zatrudnionych osób. Do tej pory prowadzone były badania dotyczące biologii i ekologii ptaków, płazów, wybranych grup owadów, flory i szaty roślinnej oraz chemizmu wód powierzchniowych. Rezultatem przeprowadzo- nych badań było poznanie lub uzupełnienie wiedzy o składzie gatunkowym roślin i zwierząt, ich rozmieszczeniu i liczebności na terenie parku oraz stanu jakości wód rzek i jezior. Stwierdzone zostały nowe gatunki dla obszaru wigierskiego oraz dla Polski. Zarejestrowano wiele nowych stanowisk występowania gatunków rzadkich, zagrożonych i objętych ochroną. W konsekwencji sporządzono listy dotychczas stwierdzonych na terenie parku gatunków roślin i zwierząt. Do 2004 roku z terenu WPN wykazano prawie 1000 taksonów roślin naczyniowych oraz ponad 1 800 gatunków zwierząt, w tym przede wszystkim zwierząt bezkręgowych. Listy gatunków roślin i zwierząt powiększają się z roku na rok, co jest wynikiem nowych prac prowadzonych na terenie parku.
Mszarnik jutta. Fot. L. Krzysztofiak Stanowisko tego motyla na terenie Wigier- skiego Parku Narodowego jest jednym z 2, 3 istniejących w Polsce. Jest to motyl silnie zwią- zany z torfowiskami.
W ostatnim czasie działania takie podejmowane były wobec owadów związanych z glinianym podłożem, motyla mszarnika jutta, płazów oraz storczyków. W wyniku tych przedsięwzięć zostały wzmocnione populacje niektórych gatunków zwierząt i roślin. W przypadku zagrożonego wyginięciem w Polsce gatunku storczyka – miodokwiatu krzyżowego, utworzone zostało nowe (drugie w naszym kraju) stanowisko jego występowania. |
Suchar Wschodni. Fot. M.Kamiński
Aby sprostać stawianym przed parkiem zadaniom, Pracownia Naukowo-Badawcza wypo- sażona została w nowoczesny sprzęt labora- toryjny (m.in. spektrofotometr), umożliwiający prowadzenie szerokiego zakresu analiz che- micznych, aparaturę pomiarową (m.in.: elektro- magnetyczny przepływomierz, automatyczną stację meteorologiczną, sondę wieloparametrową do badań jakości wody), sprzęt optyczny, audiowizualny oraz komputerowy, w tym m.in. wielkoformatowy ploter atramentowy. Obsada kadrowa oraz wyposażenie parku w aparaturę i sprzęt badawczy stwarzają dobre warunki do prowadzenia badań naukowych, zarówno dla pracowników parku, jak i naukowców z innych instytucji. W ciągu swojego istnienia Wigierski Park Narodowy nawiązał współpracę z wieloma instytucjami naukowymi z całego kraju. Szczególnie dobrze rozwija się współpraca z Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim (dawniej ART Olsztyn) i Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie, z którymi park podpisał poro- zumienia o współpracy. Wspólnie z tym instytucjami park prowadzi badania dotyczące m.in. chemizmu wody w rzekach i jeziorach parku, stanu sanitarnego wód powierzchniowych i podziemnych, oraz osadów jeziora Wigry.
Miodokwiat krzyżowy Herminium monorchis.
Największe ożywienie działalności badawczej na terenie parku nastąpiło w okresie przygotowywania planu ochrony, tj. w latach 1996-2000. Sporządzenie planu ochrony dla Wigierskiego Parku Narodowego, który miał spełniać rolę narzędzia umożliwiającego spójne działania w celu zachowania zasobów przyrody, było przedsięwzięciem angażującym wielu specjalistów z różnych ośrodków naukowych. Udział szerokiego grona specjalistów wynikał z potrzeby opracowania koncepcji ochrony i zasad racjonalnego użytkowania dla poszcze- gólnych komponentów środowiska, zespołów ekosystemów i całokształtu ich krajobrazowego układu. W tym okresie wykonane zostały m.in.:
|
