JEZIORA I RZEKI WPN

Tekst:
Michał
Osewski
 
Zdjęcia: 
Maciej
Kamiński,
Lech Krzysztofiak

Wody płynące - informacje ogólne

Sieć rzeczną Wigierskiego Parku Narodowego tworzą w większości niewielkie rzeki oraz naturalne połączenia pomiędzy licznie występującymi tu jeziorami.

Główną rzeką WPN-u jest najdłuższa i niosąca najwięcej wody Czarna Hańcza. Jej obszar źródliskowy znajduje się poza granicami Parku, w okolicach jeziora Jegliniszki. W górnym biegu rzeka ta przepływa przez najgłębszy akwen w Polsce - jezioro Hańcza. Od źródeł do ujścia do Wigier w zatoce Hańczańskiej Czarna Hańcza charakteryzuje się dużym spadkiem typowym dla potoków górskich - średni spadek doliny na tym odcinku wynosi 1,9 promila. Po opuszczeniu Wigier u nasady Półwyspu Klasztornego Czarna Hańcza początkowo płynie jako typowa rzeka nizinna po czym w miejscowości Wysoki Most ponownie nabiera charakteru właściwego rzekom górskim.

Z licznych obniżeń położonych w północnej części WPN-u wypływa Wiatrołuża. W obrębie źródlisk rzeka ta zbiera wody kilkoma odnogami, które w miejscowości Kaletnik łączą się w jeden ciek płynący w kierunku południowym. Na wysokości Nowej Wsi do Wiatrołuży uchodzi prawobrzeżny dopływ - wijąca się wśród lasów i bagien rzeka Maniówka. Na swym biegu Wiatrołuża płynie w otoczeniu różnorodnych środowisk - lasów, bagien i torfowisk. Zasilana jest licznymi źródłami oraz wodą z rowów melioracyjnych. W dolnym biegu przepływa przez jezioro Królówek i wpada do jeziora Pierty. Z jeziora tego wypływa już jako Piertanka i po przepłynięciu przez jezioro Omułówek uchodzi do Zatoki Zadworze jeziora Wigry.

Do jeziora Pierty wpada także kilka innych, z reguły niewielkich dopływów. Największym z nich jest Kamionka. Jej źródła, zwane w górnym biegu Szwajcarią, znajdują się w pobliżu miejscowości o tej samej nazwie. Początkowo jest to dość płytki ciek przypominający rów melioracyjny. W biegu środkowym Kamionka przepływa ona przez tzw. "jeziora huciańskie" - po opuszczeniu ostatniego z nich - jeziora Koleśnego, staje się już typową małą rzeczką, która płynie wśród terenów leśnych.

Innym dopływem jeziora Pierty jest Samlanka. Rzeka ta zbiera wody z malowniczych, otoczonych lasami jezior - Samle Małe, Samle Wielkie, Gałęziste, Przetaczek, Białe Pierciańskie.

Do jeziora Wigry wprowadza wody kilka małych, naturalnych cieków. Jeden z nich zwany Dłużanką lub Bystrą odprowadza nadmiar wód z kompleksu jezior Długie, Okrągłe i Muliczne. Naturalne połączenie z Wigrami mają także jeziora Leszczewek oraz Staw.

Jedynym do dziś funkcjonującym sztucznym przekopem jest połączenie pomiędzy jeziorami Krusznik i Wigry - zlokalizowana w tych okolicach toń rybacka o nazwie "Rów" potwierdza nienaturalny charakter tego cieku.

Do Czarnej Hańczy wpada niewielka, wijąca się wśród terenów podmokłych rzeczka Gremzdówka. Odwadnia ona położone poza terenem WPN jeziora: Gremzdy, Głuche, Płaskie, Jurkowo, Głęboczek, Kociołek.

Rzeki WPN-u ze względu na duże zróżnicowanie warunków siedliskowych tworzą bardzo różnorodne środowiska przyrodnicze będące miejscem występowania wielu ciekawych, często bardzo rzadkich organizmów wodnych. Nad brzegami większości rzek Parku występują licznie herbowe zwierzęta WPN-u - bobry.

Bobry, w wielu przypadkach odgrywają decydującą rolę środowiskotwórczą w obrębie swoich siedlisk. Na skutek ich działalności - zgryzania przybrzeżnej roślinności, budowania tam przegradzających rzeki, kształtują się specyficzne warunki dla rozwoju zespołów roślinności torfowiskowej oraz występowania zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym. W okresowo zalewnych dolinach rzecznych licznie występują bezkręgowce wodne, płazy oraz większe zwierzęta, jak wydry oraz wiele gatunków ptaków.

Doliny rzeczne Czarnej Hańczy, Kamionki, Wiatrołuży, Maniówki do dziś zachowały pierwotny charakter decydujący o ich dużej wartości przyrodniczej. W celu zapewnienia warunków dla naturalnej sukcesji ekologicznej i niezakłóconego przebiegu innych procesów przyrodniczych niektóre fragmenty dolin tych rzek objęte są ochroną ścisłą.

Do uprawiania turystyki wodnej oraz wędkarstwa udostępniona jest Czarna Hańcza wypływająca z jeziora Wigry. Jej niepowtarzalne walory przyrodnicze i krajobrazowe najlepiej jest podziwiać spływając w dół rzeki kajakiem. Przy odrobinie szczęścia możemy spotkać wiele ciekawych zwierząt, obserwować zmieniający się z biegiem rzeki krajobraz, w czasie postojów zapoznać się z bogatymi walorami kulturowymi terenu Puszczy Augustowskiej.

dalej