JEZIORA I RZEKI WPN

Tekst:
Michał
Osewski
 
Zdjęcia: 
Maciej
Kamiński,
Lech Krzysztofiak

Jeziorka

Jeziorka to niewielkie śródleśne zbiorniki wodne, o zazwyczaj regularnej linii brzegowej, małej głębokości, posiadające dopływ lub odpływ oraz często otoczone torfowiskiem niskim. W terminologii limnologicznej zwane są również jeziorami alkalitroficznymi i należą do zbiorników dysharmonicznej sukcesji, czyli takich, w których pojedynczy czynnik występujący w ilości odbiegającej od normy nadaje całemu zbiornikowi specyficzny charakter. Tym czynnikiem w jeziorkach jest wysoka zasadowość wód. To odróżnia jeziorka od podobnych krajobrazowo, ale kwaśnych i ubogich w wapń, sucharów.

Na tak specyficzny chemizm wód jeziorek decydujący wpływ ma przepływowość tych zbiorników oraz stałe zasilanie w związki wapnia i magnezu poprzez bijące w dnie źródliska.

Występujące w jeziorkach wysokie koncentracje wapnia i magnezu decydują o silnych właściwościach buforujących ich wód; jeziorka wykazują dużą odporność na zmiany odczynu wody (pH) i nie ulegają zakwaszaniu przez związki naturalne (substancje humusowe z rozkładu igliwia i innych szczątków roślinnych w leśnej zlewni) oraz kwaśne opady atmosferyczne.

Dodatkowo, duża część materii organicznej spływająca do jeziora wynoszona jest poza zbiornik odpływami. Czynniki te warunkują odmienny niż w sucharach kierunek naturalnej sukcesji jeziorek - w wyniku starzenia się (zarastania) przekształcają się one w torfowiska niskie.

Na terenie WPN znajdują się 4 typowe jeziorka: Samle Małe, Samle Wielkie, Gałęziste, Przetaczek. Największym i najgłębszym zbiornikiem tej grupy jest jezioro Gałęziste (pow. 3,9 ha, głębokość maksymalna - 14,3 m), najmniejszym i zarazem najpłytszym jest Przetaczek (pow. 0,51 ha, głębokość maksymalna 4 m).

Wszystkie parkowe jeziorka położone są w jednym skupieniu na północny-zachód od jez. Pierty. Wypływa z nich niewielka rzeczka - Samlanka. W zbiorowiskach roślinnych porastających jej podmokłe brzegi rośnie jeden z największych naszych mchów - drabik drzewkowaty.

Bezpośrednie otoczenie jeziorek stanowi bór sosnowo-świerkowy z niewielką domieszką drzew liściastych - olchy i brzozy. Pobrzeże niektórych jeziorek stanowią środowiska bagienne.

Prawie wszystkie jeziorka dość szczelnie otoczone są pasem szuwarów, w skład których najczęściej wchodzi trzcina pospolita, oczeret, czasami pałki. Najbardziej rozległy obszar trzcinowisk znajduje się w obniżeniu terenu pomiędzy jeziorami Samle Małe i Przetaczek. Zbiorniki te tworzyły danej jeden akwen. Wskutek lądowienia i zarastania płycizn został on rozdzielony pasem torfowiska niskiego. Obecnie jeziorka te łączą się ze sobą tylko wąskim, bagnistym przesmykiem.

W zbiorowiskach roślinnych porastających dno jeziorek duży udział mają zbiorowiska roślin wymagających wód czystych i zasobnych w wapń, głównie ramienic - dużych glonów zaliczanych do hydromakrofitów. Szczególnie bogate są fitocenozy jeziora Gałęzistego, w którym stwierdzono największe zróżnicowanie gatunkowe. Oprócz ramienic występują tu zarówno rośliny o liściach pływających (grążele, grzybienie, rdestnice), zanurzonych (wywłóczniki, osoka aloesowata) oraz rośliny ziemno-wodne - przystosowane do życia zarówno na lądzie jak i w płytkiej wodzie (skrzyp wodny, rdest ziemno-wodny) oraz wiele innych.

W jeziorkach w okresie letnim bardzo intensywnie przebiega zjawisko biologicznego odwapniania wody, które polega na wytrącaniu się węglanu wapnia na powierzchni roślin podczas procesu fotosyntezy. Można to zaobserwować gołym okiem w postaci białych inkrustacji wapiennych pokrywających rośliny wodne. Wytrącany w ten sposób węglan wapnia osadza się na dnie kształtując strukturę oraz właściwości chemiczno-fizyczne osadów dennych. Osady "letnie" są jasne. W okresie zimy zjawisko wytrącania węglanów jest silnie ograniczone, a opadająca na dno materia organiczna mineralizowana jest w obecności mniejszej ilości tlenu. Osady zimowe są z tej przyczyny dużo ciemniejsze. Kształtujące się w takich warunkach osady denne noszą nazwę osadów laminowanych.

Jeziorka są siedliskiem wielu zwierząt, począwszy od bezkręgowców wodnych do dużych zwierząt - ryb, bobrów, ptaków. Do niedawna jedno z jeziorek - jez. Gałęziste zasiedlał rak szlachetny (Astacus astacus). Gatunek ten jeszcze w latach 60-tych występował w większości wód Parku. Późniejsze pojawienie się na tym terenie raka pręgowatego, spowodowało całkowite wyginięcie naszego rodzimego raka szlachetnego. W jeziorze Gałęzistym, z powodu izolacji oraz wciąż dużej naturalności tego zbiornika, gatunek ten utrzymywał się najdłużej. Stąd też próbę restytucji raka szlachetnego w wodach WPN podjęto właśnie w tym jeziorku.

Nad parkowe jeziorka można dotrzeć pieszo lub rowerem poruszając się czarnym szlakiem turystycznym, który zaczyna się w Starym Folwarku i biegnie w kierunku północnym do Szwajcarii koło Suwałk. Przy drodze, nad jeziorem Gałęzistym znajdziemy miejsce na dłuższy odpoczynek (zadaszenie z ławeczkami) oraz punkt widokowy, z którego możemy podziwiać te głęboko schowane w lasach, bardzo malownicze i ciekawe przyrodniczo zbiorniki.

dalej