|
STORCZYKI
|
|||||||||||||
Tekst:
Anna
|
Informacje ogólne
Storczykowce (Orchidales), potocznie zwane storczykami, są roślinami występującymi na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy. Ocenia się, że znanych jest obecnie na świecie około 850-1 100, rodzajów storczyków reprezentowanych przez 15 000-35 000 gatunków. Największe bogactwo tych roślin obserwowane jest w krajach tropikalnych, gdzie występuje około 95% wszystkich znanych gatunków. w Polsce stwierdzono występowanie zaledwie 54 gatunków, reprezentujących 24 rodzaje.
Określenie w miarę dokładnej liczby gatunków storczyków jest trudne, ze względu na bardzo częste występowanie ich naturalnych mieszańców i odmian. Wynika to stąd, że storczyki powstały zaledwie 15 milionów lat temu (większość innych rodziny roślin kwiatowych liczy sobie ponad 100 milionów lat) - są zatem bardzo młodą rodziną i ciągle jeszcze trwa intensywny proces kształtowania się nowych gatunków.
Storczyki ściśle powiązane są z grzybami glebowymi poprzez szczególny rodzaj symbiozy zwany mikoryzą. Grzyby dostarczają storczykom hormonów roślinnych, które niezbędne są przy uruchamianiu procesów fotosyntezy, witamin i prawdopodobnie także za ich pośrednictwem storczyki pobierają wodę i sole mineralne. w zamian grzyb otrzymuje produkty fotosyntezy. Niektóre gatunki storczyków wymagają obecności grzybów już od najwcześniejszych etapów życia. Ich nasiona muszą połączyć się z grzybem, bo w przeciwnym razie nigdy nie wykiełkują. W późniejszych okresach, kiedy wykształcone zostają korzenie czy kłącza, przenikają do nich grzyby mikoryzowe i tam żyją.
Kwiaty są jedną z najpiękniejszych części storczyków. Mogą występować pojedynczo (np. u obuwika) lub w kwiatostanach. Wielkość kwiatów jest bardzo zróżnicowana - średnica najmniejszego kwiatu (u jednego z amerykańskich gatunków storczyków) wynosi poniżej 1 mm, a największego (u gatunku spokrewnionego z naszym obuwikiem) dochodzi do około 1 metra.
Budowa kwiatów jest wynikiem przystosowania się storczyków do zapylania przez owady. Takie kwiaty muszą wabić owady i zapewnić im miejsce do wylądowania. Rolę tą spełnia część kwiatu zwana warżką. Może ona być pokryta różnymi plamkami i liniami, wskazującymi owadom drogę do nektaru ukrytego w końcowej, wydłużonej części warżki - w ostrodze (np. u kukułki plamistej), czasem kształtem i barwą przypomina samice pewnych owadów (np. u dwulistników), a czasem tworzy pułapkę, w którą wpadają owady (np. u obuwika).
Bardzo specyficzna i skomplikowana jest budowa części płciowych kwiatów storczyków. Pręciki, których tylko część jest płodna zrastają się z szyjką słupka i tworzą tzw. prętosłup. Ziarna pyłku, powstające w pręcikach, nie tworzą sypkiego proszku, jak u innych roślin lecz są ze sobą połączone w tzw. pyłkowiny. Jest to kolejne przystosowanie storczyków do zoogamii, czyli zapylania przez zwierzęta.
Storczyki w wysokim stopniu uzależniły się od czynników zewnętrznych - np. wymagają obecności grzybów do skiełkowania oraz owadów do zapylania. Jest to wyrazem osiągnięcia przez tę grupę roślin wysokiego stopnia specjalizacji, a z ewolucyjnego punktu widzenia brakiem perspektyw dalszego rozwoju. Nie to jest jednak największym zagrożeniem dla storczyków. Największe niebezpieczeństwo grozi im ze strony człowieka. Gwałtownie zmniejsza się liczba i powierzchnia siedlisk potencjalnie dostępnych dla storczyków - torfowiska i wilgotne łąki są osuszane, użytki zielone zbyt intensywnie nawożone, a nieliczne luki w zadrzewieniach zalesiane.
Często też storczyki, zwłaszcza gatunki o dużych i barwnych kwiatach, są zrywane lub wykopywane w całości. a przecież wszystkie storczyki występujące w Polsce podlegają ścisłej ochronie gatunkowej - zabronione jest ich zrywanie, wykopywanie, przesadzanie i niszczenie. Pamiętajmy o tym!
Na terenie WPN stwierdzono występowanie 18 gatunków storczyków, należących do 11 rodzajów (wg Mirek i inni "Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski", Kraków, 1995). Są to:
1. Obuwik pospolity Cypripedium calceolus 2. Podkolan biały Platanther bifolia 3. Podkolan zielonawy Platanthera chlorantha 4. Kukułka plamista Dactylorhiza maculata 5. Kukułka Traunsteinera Dactylorhiza trunsteineri 6. Kukułka krwista Dactylorhiza incarnata 7. Kukułka Fuchsa Dactylorhiza fuchsii 8. Kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata 9. Kruszczyk błotny Epipactis palustris 10. Kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine 11. Kruszczyk rdzawoczerwony Epipactis atrorubens 12. Listera sercowata Listera cordata 13. Listera jajowata Listera ovata 14. Gnieźnik leśny Neottia nidus-avis 15. Tajęża jednostronna Goodyera repens 16. Wątlik błotny Hammarbya paludosa 17. Wyblin jednolistny Malaxis monophyllos 18. Lipiennik Loesela Liparis loeselii
|
||||||||||||
|
|
|
