4.
|
Robert Stańko
Klub Przyrodników, pismo z dnia
20.05.2011 r.
|
Wyraźne podzielenie obszaru ochrony czynnej na strefy wg sposobu i celu realizacji tej ochrony, tj. strefy ochrony: zachowawczej,
renaturyzującej, stabilizującej i eksperymentalnej - w których odpowiednio:
a) ochrona czynna będzie w okresie objętym planem realizowana na sposób o którym mowa w § 23 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Środowiska
z dnia 12 maja 2005 r.
w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w
tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody
– czyli przez umożliwienie przebiegu naturalnych procesów przyrodniczych, ponieważ ich przebieg służy osiąganiu celów ochrony (ochrona
zachowawcza – gdy nie zidentyfikowano potrzeby działań ochronnych w okresie planu);
b) ochrona czynna będzie w okresie objętym planem realizowana na sposób o którym mowa w § 23 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Środowiska z
dnia 12 maja 2005 r. – czyli przez wykonywanie zabiegów ochronnych, ponieważ są one niezbędne dla osiągnięcia celów ochrony
(zidentyfikowano potrzebę działań ochronnych w okresie planu), w tym:
- zabiegi ochronne będą służyć unaturalnieniu ekosystemów (ochrona unaturalniająca: długoterminowa wizja przewiduje, że w przyszłości
zabiegi ochronne w tych ekosystemach przestaną – po osiągnięciu renaturyzacji – być potrzebne),
- zabiegi ochronne będą służyć stabilizacji i utrzymaniu ekosystemów półnaturalnych (ochrona stabilizująca: długoterminowa wizja
przewiduje, że zabiegi będą musiały być zawsze kontynuowane, ponieważ ekosystemy są od nich zależne),
- zabiegi ochronne mają charakter eksperymentalny (ochrona eksperymentalna).
Takie strefowanie sposobów ochrony nawiązuje do treści definicji „ochrony czynnej" – polegającej przecież na stosowaniu, ale tylko w
razie potrzeby, zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i składników przyrody lub zachowania siedlisk
przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów. Jako narzędzie planowania ochrony takie strefowanie jest postulowane w
teorii ochrony przyrody i było z dużym powodzeniem stosowane w praktycznym planowaniu ochrony innych parków narodowych. Umożliwia
uporządkowanie założeń planistycznych i wskazanie związków logicznych między planowanymi zadaniami ochronnymi, a celami jakimi mają one
służyć, ułatwia praktyczne wdrożenie paradygmatu pierwszeństwa przyrody, postulowanego wyżej.
Wnioskodawca odwołuje się do publikacji: Szwagrzyk J., Holeksa J. 2000. Cele i metody ochrony ekosystemów leśnych na przykładzie planu
ochrony Babiogórskiego Parku Narodowego. Ochrona Przyrody 2000, 57: 3-17
|
Przekazano wykonawcom do uwzględnienia podczas prac nad planem.
|
2.
|
Jan Nowel
Wigierskie
Stowarzyszenie
Mieszkańców
Wsi,
pismo z dnia
14.06.2013 r.
|
WNIOSEK
w sprawie projektowanych przedsięwzięć w ramach realizowanego projektu Planu Ochrony WPN, dotyczący obszarów wykorzystywanych gospodarczo
przez jednostki organizacyjne oraz osoby prawne i fizyczne, położonych w granicach Wigierskiego Parku Narodowego i objętych ochroną
krajobrazową - zgodnie z art. 117 Ustawy o ochronie przyrody.
Działając w imieniu mieszkańców wsi oraz właścicieli nieruchomości położonych w granicach WPN a podpisanych na załączonych do niniejszego
pisma listach wnosimy:
o odstąpienie od zamiaru wyznaczania w projektowanym planie ochrony WPN, w jakiejkolwiek części tych obszarów, o których mowa wyżej,
terenów wyłączonych z możliwości zabudowy a także nakazu zachowania określonych obszarów w rolniczym zagospodarowaniu oraz formułowania
wskazań o takim charakterze do zmian w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz planów zagospodarowania
przestrzennego gmin Suwałki, Nowinka, Krasnopol i Giby, z powodu ich niezgodności z obowiązującym prawem.
UZASADNIENIE
Wigierski Park Narodowy jako osoba prawna zobowiązany jest realizować postawione przed nim zadania na podstawie i w granicach prawa. Prawem
tym, które reguluje zakres działania WPN jest Ustawa o ochronie przyrody z 16.04.2004 roku.
Zgodnie z jej art. 117 ust.2 na gruntach użytkowanych gospodarczo w parkach narodowych stosuje się ochronę krajobrazową. Art. 5 ust. 8 i 23
definiują pojęcie ochrony krajobrazowej jako zachowanie cech charakterystycznych krajobrazu, oraz walorów krajobrazowych - jako wartości
ekologicznych, estetycznych lub kulturowych obszaru i związanej z nim rzeźby terenu, tworów i składników przyrody ukształtowanych przez
siły przyrody lub działalność człowieka.
Art. 15 ust 1 pkt. od 1 do 27 wymienia zakazy obowiązujące na terenie parku, w tym m.in. zakaz budowy obiektów budowlanych i urządzeń
technicznych. w art. 15 ust. pkt 5 ustawodawca stwierdza, że zakazy o których mowa w ust. l nie dotyczą obszarów objętych ochroną
krajobrazową w trakcie ich gospodarczego wykorzystania przez jednostki organizacyjne, osoby prawne lub fizyczne oraz wykonywania prawa
własności zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego. Przepis ten wyłącza właścicieli gruntów prywatnych ze wszystkich zakazów obowiązujących w
parku w tym z o wiele bardziej szkodliwych z punktu widzenia ochrony przyrody, niż budowa obiektów budowlanych.
Konstytucja RP w art. 31 ust. 3 dopuszcza oczywiście ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw w tym prawa
własności, zastrzegając jednak, że ograniczenia te muszą być ustanowione w przepisie rangi ustawowej i nie mogą naruszać istoty praw i
wolności. Oznacza to, że we wszelkich regulacjach prawnych o randze podustawowej, a takim będzie rozporządzenie Ministra Środowiska
wprowadzające w obieg prawny projektowany plan ochrony WPN, nie mogą znaleźć się zapisy ograniczające prawo własności idące dalej od
dopuszczalnych przepisami ustawy. Istnieje również w orzecznictwie utrwalony pogląd zakazujący rozszerzającej interpretacji przepisów
ustawowych dot. ograniczenia praw obywatelskich.
Wprowadzenie zatem do projektowanego planu ochrony WPN zapisów zakazujących zabudowy i nakazujących zachowanie określonych obszarów w
rolniczym zagospodarowaniu nie znajduje ustawowego umocowania ze względu na formę ochrony przyrody (ochrona krajobrazowa)
obowiązującą na obszarach parku będących własnością osób fizycznych i wykorzystywanych gospodarczo zgodnie z art. 117 ust.2 Ustawy o
ochronie przyrody. Ustawodawca bowiem w żadnym z przepisów ustawy nie dopuścił tak daleko idącego ograniczenia prawa własności. Naczelny Sąd
Administracyjny w wyroku z dnia 22.03.2012r. (sygn. akt II OSK 22/12) a zanim WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 18.07.2012r (II SA/Po 368/12)
dał temu wyraz stanowiąc, „że wprowadzenie w akcie prawa miejscowego (podustawowym) lub planistycznym, zakazów dalej idących od
dopuszczalnych przepisami ustawy o ochronie przyrody narusza konstytucyjną zasadę proporcjonalności (art. 31 ust 3 Konstytucji RP) a także
nakazy ochrony prawa własności wyrażone art. 64 ust 3 oraz art. 20 i 21 Konstytucji RP".
Przytoczony wyrok dotyczył wprowadzenia zakazów zabudowy kubaturowej oraz nakazu zachowania określonych obszarów w rolniczym
zagospodarowaniu w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, ze względu na istniejącą na terenie objętym studium
ochronę krajobrazową. Przy czym należy stwierdzić, iż definicje ustawowe i zakres pojęcia „ochrona krajobrazowa" dotyczą w jednakowym
stopniu zarówno parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu jak i gruntów użytkowanych gospodarczo w parkach narodowych.
Wychodząc natomiast naprzeciw oczekiwaniom wynikającym z celów ochronnych WPN uważamy, że w szczególnych przypadkach ograniczenia terenu
zabudowy, można by tego dokonać wyłącznie w wyniku indywidualnych uzgodnień z właścicielami poszczególnych nieruchomości lub wykupu.
Niezależnie od skali stosowanych ograniczeń w stosunku do właścicieli nieruchomości prywatnych na obszarach poddanych ochronie ze względu
na walory środowiskowe , skutki materialne i obciążenia z tego tytułu przenoszone są na właścicieli tych nieruchomości. Wigierski Park
Narodowy powstał w 1989 roku w okolicznościach rażącego naruszenia prawa, ponieważ blisko 2500 hektarów gruntów rolnych należących do
mieszkańców zostało włączonych w granice parku bez ich wiedzy i zgody właścicieli oraz wbrew przepisom obowiązującej wówczas Ustawy o
ochronie przyrody z 7 kwietnia 1949 roku.
Według Protokołu dodatkowego do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności będącym od października 1994 r. częścią
polskiego porządku prawnego, każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Orzeczenia ETPC jednoznacznie wskazują
także na obowiązek odszkodowawczy, który ciąży na organie dokonującym jakiegokolwiek ograniczenia. Dochodzenie roszczeń z tytułu
ograniczenia prawa własności w związku z objęciem granicami parku narodowego jest obecnie niemożliwe, gdyż przepis art. 129 prawa ochrony
środowiska stanowiący jedyną podstawę prawną roszczeń, ogranicza ich dochodzenie do 2 lat od daty powołania do życia danej formy ochrony.
Większość mieszkańców WPN dowiedziała się lub odczuła objęcie ich nieruchomości ochroną po upływie 2 letniego okresu przeznaczonego na
zgłoszenie roszczeń.
w tym stanie rzeczy właściciele nieruchomości włączonych w granice parku są całkowicie pozbawieni możliwości uzyskania jakiejkolwiek
rekompensaty z tytułu ograniczenia ich praw.
Ta okoliczność jest szczególnie istotna w kontekście niedawnego wyroku ETPC w Strassburgu z dnia 29.03.2011 roku (skarga 33949/05 Potomscy przeciwko Polsce). W wyroku tym Trybunał analizował zarzut naruszenia art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, przez przepisy ograniczające zagospodarowanie nieruchomości ze względu na ochronę
dziedzictwa architektonicznego wskazał, iż każda ingerencja w niezakłócone korzystanie z własności powinna zapewnić właściwą równowagę
pomiędzy interesem publicznym a wymaganiami ochrony fundamentalnych praw jednostki. Trybunał stwierdził, że rzeczywiste i skuteczne
korzystanie z art. 1 nie polega jedynie na obowiązku powstrzymania się przez państwo od ingerencji ale także prowadzi do powstania
obowiązku działań pozytywnych. w ramach tych działań władze publiczne powinny przyznać właścicielom nieruchomości takie środki prawne,
które skutecznie zapewnią im należyte korzystanie z własności. w szczególności oznacza to, że państwo zobowiązane jest wprowadzić
mechanizmy sądowe do skutecznego rozstrzygania sporów o ochronę prawa własności.
w przypadku ograniczeń prawa własności z tytułu ochrony środowiska państwo polskie pozbawiło praktycznie swoich obywateli środków ochrony
tych praw.
Nieruchomości gruntowe należące do mieszkańców wsi położonych w granicach WPN są jedynym źródłem ich utrzymania. Wszelkie ograniczenia
korzystania z własności a zwłaszcza zakaz budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych pozbawi ich możliwości czerpania pożytków z ich
własności. Dlatego też, mając na względzie przedstawione wyżej okoliczności, wnosimy stanowczy sprzeciw wobec prób wprowadzenia do planu
ochrony parku zapisów wyznaczających obszary wyłączone z zabudowy bądź wprowadzające nakaz zachowania obszarów w rolniczym zagospodarowaniu
jako nie znajdujące ustawowego umocowania ze względu na istniejącą formę ochrony przyrody.
Załączniki: Kopie list poparcia wniosku podpisane przez 195 mieszkańców WPN.
Do wiadomości:
Minister Środowiska
Wójtowie gmin Suwałki, Krasnopol, Nowinka, Giby
|
Wniosek nie zasługuje na uwzględnienie.
UZASADNIENIE
w pierwszej kolejności należy zauważyć, że Dyrektor WPN przygotowując projekt planu ochrony WPN jest zobligowany do stosowania przepisów w zakresie procedury opracowywania planu ochrony, jak też merytorycznej jego zawartości. O zakresie merytorycznej zawartości planu ochrony
stanowi przepis art. 20 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody. w punkcie 7 tego przepisu zapisano, że plan ochrony dla parku narodowego musi
zawierać m.in. ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego.
w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu
przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody (Dz.U. Nr 94, poz. 794)
znajdują się zapisy wskazujące podstawy do formułowania odpowiednich ustaleń do dokumentów planistycznych. Paragraf 12 powołanego
rozporządzenia określa możliwy zakres ustaleń do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego. Ustalenia te obejmują m.in. gospodarkę rolną, leśną i rybacką, w tym kierunki i zasady
kształtowania przestrzeni produkcyjnej (pkt 5 lit a), a także szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia ich
użytkowania, w tym w zależności od potrzeb wyłączenie terenów spod zabudowy (pkt 6 lit a).
Biorąc pod uwagę wyżej wymienione przepisy Dyrektor WPN stoi na stanowisku, że jeżeli na etapie sporządzania projektu planu ochrony WPN
zajdzie uzasadniona potrzeba podyktowana celami ochrony przyrody i walorów krajobrazowych, to możliwe i konieczne będzie wskazanie w planie
ochrony WPN zarówno terenów wyłączonych z zabudowy, jak i takich, dla których konieczne jest zachowanie ich w rolniczym zagospodarowaniu.
Biorąc pod uwagę listę czynności zakazanych w parkach narodowych, która została umieszczona w art. 15 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody,
należy zauważyć, że odnosi się do doraźnych czynności, które zarówno osoby fizyczne, jak i instytucje mogą chcieć lub mogą mieć potrzebę
wykonywać na terenie parku narodowego. Przepis całego artykułu 15 ustawy o ochronie przyrody nie odnosi się do procesu sporządzania i
zawartości planu ochrony. Zatem nie ma uzasadnienia powoływanie się na ten artykuł przy kwestionowaniu zapisów projektowanego planu
ochrony.
Odnosząc się do postanowień art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 3 Konstytucji RP należy się zgodzić, że ograniczenia prawa własności mogą być
ustanowione tylko w ustawie, a dopuszczalność ingerencji w to prawo musi mieć podstawy w regulacji ustawowej. Nie oznacza to jednak, że
ograniczenie prawa własności ma wynikać wprost z mocy ustawy. Dopuszczalność ograniczenia tego prawa może nastąpić w wyniku działania
organów władzy publicznej, podjętego w ustanowionych w ustawach formach prawnych. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie,
gdzie podstawa postulowanych ograniczeń prawa własności wynika z przepisów rangi ustawowej, a realizowana jest w granicach ustawowych w
akcie niższego rzędu, tj. w rozporządzeniu w sprawie planu ochrony dla parku narodowego.
|