|
ROŚLINY CHRONIONE
|
|||||||||||
Tekst:
|
Środowiska leśne
Wigierski Park Narodowy położony jest w strefie lasów mieszanych, podczas gdy pozostała część Polski niżowej leży w strefie lasów liściastych zrzucających liście na zimę. Wynikają z tego dość znaczne różnice w leśnych zbiorowiskach roślinnych tego regionu, w stosunku do pozostałej części Polski. Do najbardziej widocznych różnic należy stała obecność w drzewostanie świerka Picea abies oraz brak lipy szerokolistnej Tilia platyphyllos, dębu bezszypułkowego Quercus petraea i buka Fagus sylvatica. Świerk występuje tu w obrębie swojego północnego (borealnego) zasięgu i wchodzi w skład nie tylko borów mieszanych, ale również stanowi domieszkę w lasach liściastych.
Lasy stanowią ponad 60% całkowitej powierzchni WPN. Znaczna ich część ma zmienioną, w stosunku do lasów pierwotnych, strukturę gatunkową, wiekową i przestrzenną. Są jednak miejsca (wyspy, strome zbocza dolin rzecznych, zabagnienia), w których zbiorowiska leśne zachowane są w swojej naturalnej postaci.
Najczęstszymi zbiorowiskami leśnymi WPN są: grąd trzcinnikowy - nawiązujący florystycznie do borów mieszanych, zajmujący około 30% powierzchni lasów parku, subborealny sosnowy bór mieszany – zajmujący około 25% powierzchni oraz typowy grąd – zajmujący około 15% powierzchni. Częstymi zbiorowiskami są również różne postacie łęgów i olsów, które zajmują łącznie około 5% powierzchni leśnej parku.
Spośród leśnych zbiorowisk najbardziej naturalny charakter zachowały bory i lasy bagienne: bór bagienny - często występujący w otoczeniu dystroficznych jezior (sucharów) oraz w bezodpływowych zagłębieniach terenu, wilgotne lasy olszowe (olsy) Sphagno squarrosi-Alnetum oraz Ribo nigri-Alnetum - często występujące na wyspach, brzegach jezior oraz w dolinach rzecznych. Miejscami dobrze zachowane są również płaty tzw. świerczyny na torfie Sphagno girgensohnii-Piceetum oraz łęgu Circaeo-Alnetum.
Niektóre postacie lasów zagospodarowanych, szczególnie z rozrzedzonym drzewostanem sosnowym występującym na siedliskach borów mieszanych, stanowią ostoję dla licznych chronionych gatunków roślin, szczególnie o ciepłolubnym charakterze. Występuje tu m.in. częściowo chroniona turówka leśna, umieszczona na „Czerwonej liście roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce” ze statusem gatunku rzadkiego. W grądach, a zwłaszcza w ich żyznych postaciach, spotykamy często lilię złotogłów Lilium martagon. Z kolei w suchszych typach grądów oraz w borach mieszanych bardzo często rośnie naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora. Na okrajkach widnych lasów liściastych, polanach i zrębach zobaczyć można przepięknie kwitnącego orlika pospolitego Aquilegia vulgaris. W łęgach, żyznych olsach i grądach lokalnie dość często występuje wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum.
W borach, a szczególnie w ich wilgotnych postaciach, spotykamy wiele gatunków widłaków. Najpospolitszym ich przedstawicielem jest widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum. Znacznie rzadziej występuje widłak wroniec Huperzia selago, który rośnie w bardziej wilgotnych miejscach, głównie nad brzegami wód. W suchszych, nasłonecznionych borach spotykamy widłaka goździstego Lycopodium clavatum, który jest dość rzadkim elementem flory parku. W najsuchszych i najcieplejszych borach sosnowych w południowej części parku bardzo rzadko można zobaczyć widłaka spłaszczonego Diphasiastrum complanatum. W bagiennych borach sosnowych, rosnących na torfie, w znacznej ilości występuje bagno zwyczajne Ledum palustre. Jest to relikt późnoglacjalny, objęty ochroną częściową. Bagno jest rośliną trującą. Jego liście i pędy zawierają lotny olejek o intensywnym, odurzającym zapachu, drażniący system nerwowy i działający narkotycznie.
Bardzo interesującą i dość bogatą grupę roślin chronionych, występujących w lasach parku, stanowią storczyki Orchideaceae. W wilgotnych olsach i łęgach występuje piękna kukułka Fuchsa Dactylorhiza fuchsii, o różowych, nakrapianych kwiatach. Storczyk ten umieszczony został na „Czerwonej liście roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce” ze statusem gatunku narażonego. Rzadziej spotkać tu można niepozorną listerę jajowatą Listera ovata, o drobnych żółtozielonych kwiatach. W żyznych i wilgotnych lasach liściastych rośnie podkolan biały Platanthera bifolia i gnieźnik leśny Neottia nidus-avis. Ten ostatni gatunek nie posiada chlorofilu, jest organizmem cudzożywnym (saprofitem), odżywia się rozkładającymi się szczątkami organicznymi, które pobiera za pośrednictwem grzybów glebowych otaczających jego kłącze.
W wilgotnych i mszystych świerczynach występuje tajęża jednostronna Goodyera repens, której zimozielone liście zachowują się przez całą zimę, znosząc mrozy nawet do –15oC. Znacznie rzadziej spotkać tu można listerę sercowatą Listera cordata, o jajowatych liściach i drobnych zielonoczerwonych kwiatach. W suchych, widnych borach sosnowych dość często można zobaczyć kruszczyka rdzawoczerwonego Epipactis atrorubens, którego pęd dorasta niekiedy do 100 cm wysokości, a stosunkowo małe, czerwone kwiaty wydzielają silny zapach wanilii. Niezwykle rzadko można tu spotkać również inny gatunek storczyka - kukuczkę kapturkowatą Neottianthe cucullata, która wpisana została na „Czerwoną listę roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce” ze statusem gatunku narażonego oraz do „Polskiej czerwonej księgi roślin” ze statusem gatunku narażonego na wymarcie. Gatunek ten przybył na nasze tereny ze wschodu, najprawdopodobniej we wczesnym okresie polodowcowym, gdy występowały tu lasy brzozowo-sosnowe.
|
||||||||||
|
|
|
