ZWIERZĘTA CHRONIONE

  

 Ochrona
 gatunkowa
 zwierząt
 Bezkręgowce
 Ryby, płazy
 i gady
 Ptaki
 Ssaki
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Lech
Krzysztofiak
 
Zdjęcia: 
Lech Krzysztofiak,
Wojciech Misiukiewicz

  

2003 r.

  

  

  

Ochrona gatunkowa zwierząt

  

Biegacz granulowany
 (Carabus granulatus)

Ochrona gatunkowa zwierząt jest jedną z form ochrony przyrody stosowaną w różnym zakresie na całym świecie. W Polsce ochrona fauny ma bogatą historię. Wzmianki o ochronie zwierząt znajdujemy m.in. w rozporządzeniach Władysława Jagiełły (ochrona żubrów), Zygmunta Starego (ochrona żubrów, turów, sokołów i łabędzi), Stefana Batorego (ochrona ryb) oraz Sejmu Krajowego we Lwowie (ochrona świstaków i kozic). W historii odrodzonej Polski ważnym wydarzeniem było wprowadzenie w 1919 roku przepisów o ochronie rzadkich zwierząt, roślin i zabytków przyrody oraz zatwierdzenie w 1934 roku pierwszej ustawy o ochronie przyrody. Obecnie wyróżnić można przynajmniej dwa kierunki w ochronie zwierząt, a mianowicie: ochronę gatunkową i ochronę rezerwatową. Pomimo zbieżnego celu obu tych kierunków różnią się one stosowanymi metodami.

  

Ochrona gatunkowa obejmuje działania zabezpieczające byt gatunków szczególnie cennych, a jednocześnie zagrożonych bezpośrednim wyniszczeniem. Chronione są gatunki rzadko występujące, endemiczne oraz objęte ochroną na podstawie umów międzynarodowych. Ochrona rezerwatowa polega na zachowaniu różnorodności biocenoz oraz ich zasobów genowych, stanowiących nieodzowny warunek odnawiania się i rozwoju biosfery.

  

Trzmiel kamiennik (Bombus lapidarius)
zakłada gniazda w ziem

Głównym zadaniem ochrony gatunkowej jest zachowanie gatunku na jego naturalnych stanowiskach. Czasem jednak jest to niemożliwe i wtedy chroni się gatunek poza jego naturalnym miejscem występowania, np. w ogrodach zoologicznych lub na stanowiskach zastępczych. Ważną formą ochrony jest restytucja, czyli ponowne wprowadzenie gatunku na jego pierwotne stanowisko, po pozyskaniu materiału z najbliższego istniejącego stanowiska odtwarzanego gatunku.

  

Podstawowym aktem prawnym określającym zarówno listę gatunków podlegających ochronie, jak i podstawowe zasady ochrony jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów, będące aktem wykonawczym do ustawy o ochronie przyrody. Niektóre gatunki chronione znalazły się w rejestrze gatunków rzadkich i zagrożonych, jakim jest "Polska czerwona księga zwierząt" i "Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce".

  

Ropucha paskówka (Bufo calamita)
należy do najrzadziej spotykanych  płazów

Nie od dziś wiadomo, że skuteczna ochrona przyrody jest możliwa tylko przez zabezpieczenie całych ekosystemów, będących siedliskami chronionych gatunków. Dlatego też bardzo ważną funkcję spełniają w tym zakresie parki narodowe, parki krajobrazowe i rezerwaty.

  

  

  

Jednym z podstawowych zadań statutowych Wigierskiego Parku Narodowego jest ochrona całości przyrody i swoistych cech krajobrazu, znajdujących się w jego granicach. Z przeszło 2000 gatunków zwierząt stwierdzonych do tej pory na terenie parku ochronie gatunkowej podlega 301. Są to:

  • pijawki Hirudinea – 1 gatunek;

  • owady Insecta – 50 gatunków, w tym: ważki Odonata – 4 gat., chrząszcze Coleoptera – 15 gat., motyle Lepidoptera – 7 gat. i błonkoskrzydłe Hymenoptera  – 24 gatunki;

  • mięczaki Mollusca – 10 gatunków , w tym: ślimaki Gastropoda – 2 gat., małże Bivalvia – 8 gatunków;

  • ryby Pisces – 6 gatunków;

  • płazy Amphibia  – 12 gatunków;

  • gady Reptilia  – 5 gatunków;

  • ptaki Aves  – 191 gatunków:

  • ssaki Mammalia – 26 gatunków, w tym: owadożerne Insectivora – 5 gat., nietoperze Hiroptera – 11 gat., zającokształtneLagomorpha – 1 gat., gryzonie Rodentia – 4 gat., drapieżne Carnivora  – 5 gatunków.

Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis)
 jest gadem ciepło- i sucholubnym

Jest to ponad 40% wszystkich gatunków zwierząt objętych ochroną prawną w naszym kraju. Dalsze badania, dotyczące zwłaszcza owadów, krągłoustych i nietoperzy, mogą dostarczyć nowych informacji na temat fauny parku, poszerzając jednocześnie listę gatunków chronionych.

  

  

W parkach narodowych wszystkie zwierzęta dziko żyjące podlegają ochronie. W stosunku do tych zwierząt zabrania się m.in.:

  • umyślnego zabijania, okaleczania, płoszenia, chwytania oraz przetrzymywania i preparowania;

  • umyślnego niszczenia ich gniazd, legowisk, nor i żeremi oraz jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych, a w szczególności larw, poczwarek, kijanek i piskląt;

  • filmowania i fotografowania ich w miejscu rozrodu;

  • regularnego przebywania na ich terenie w okresie rozrodu i wychowu młodych;

  • zbywania i nabywania zwierząt żywych, martwych lub spreparowanych;

Lelek kozodój
(Caprimulgus europaeus)

Ponadto, zabrania się niszczenia i usuwania krzewów i drzew (szczególnie dziuplastych), skarp i urwisk, śródpolnych i śródleśnych "oczek wodnych", bagien, torfowisk oraz wydm, które są miejscami rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych; zakaz nie dotyczy usuwania drzew i krzewów w związku z potrzebami wykonywania ochrony oraz potrzebami wynikającymi z prowadzenia racjonalnej gospodarki człowieka, a szczególnie rolnej, leśnej i rybackiej.

  

W odniesieniu do następujących gatunków: bielik, orzeł przedni, orlik krzykliwy, orlik grubodzioby, rybołów, gadożer, orzełek włochaty, sokół wędrowny, kania ruda i czarna, cietrzew, głuszec, puchacz, bocian czarny, kulon, kraska, żółw błotny oraz wąż Eskulapa, ustalone zostały granice miejsc rozrodu i regularnego przebywania oraz terminy ochrony tych miejsc.

  

Wilk (Canis lupus) eliminuje ze środowiska
głównie zwierzęta chore i słabe

W odległości 100-200 metrów od tych miejsc w okresie całego roku, a w odległości 500 m od tych miejsc w okresie od 1 stycznia do 30 września (w zależności od gatunku) zabrania się dokonywania zmian obejmujących wycinanie drzew i krzewów, prowadzenia robót melioracyjnych, wznoszenia obiektów, urządzeń i instalacji oraz innych prac mających wpływ na ochronę miejsc rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych.

   

  

  

 

  

dalej