Tekst:
Anna
Krzysztofiak
Zdjęcia:
Lech
Krzysztofiak
Rysunki:
Anna
Krzysztofiak
Wykonanie
strony:
KAJA
2000
|
Obuwik, podkolan, kukuczka
Pąki kwiatowe obuwika pospolitego
|
Obuwik (Cypripedium) to rodzaj liczący 35 gatunków, z których większość występuje w Azji Wschodniej. W Europie stwierdzono występowanie tylko trzech gatunków, w Polsce występuje jeden gatunek - obuwik pospolity.
Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus) to storczyk o dużych bordowożółtych, przyjemnie pachnących kwiatach i szerokich liściach. Pęd jest okrągły, zielony, dorastający do 70 cm wysokości.
Kwiaty obuwika są przykładem tzw. "kwiatów pułapkowych", rzadko spotykanych w naszej florze. Warżka kwiatu jest silnie rozdęta i stanowi swoistego rodzaju pułapkę dla owadów poszukujących nektaru.
Budowa kwiatu obuwika pospolitego
|
Kwiaty te nie produkują jednak nektaru, wydzielają jedynie silny zapach wanilii i cytryny oraz zapach przypominający feromony pobudzające aktywność seksualną samców pszczół. Zwabione tym owady, najczęściej samotne pszczoły z rodzajów:
Andrena, Lasioglossum i Halictus, zapylają kwiaty nie dostając nic w zamian. Owad wędrujący po warżce ześlizguje się do jej wnętrza, a następnie poszukując wyjścia przechodzi najpierw obok znamienia a następnie ociera się o pręcik, zbierając woskowatą masę pyłkową (taka kolejność zapobiega samozapyleniu). Zdarza się, że słabsze owady giną, nie potrafiąc wydostać się z pułapki.
Kwitnący obuwik
pospolity |
Stanowiska obuwika rozproszone są na obszarze całego kraju, nigdzie jednak nie jest on pospolity. Rośnie w żyznych, prześwietlonych lasach liściastych, na polanach, w zaroślach i na ciepłych murawach. Pojawia się w kwietniu, kwitnie od połowy maja do połowy lipca. Na terenie WPN spotykany sporadycznie.
Podkolan biały |
Rodzaj podkolan (Platanthera) jest reprezentowany w Europie przez 5 gatunków, z których w Polsce występują dwa - podkolan biały i podkolan zielonawy.
Podkolan biały (Platanthera bifolia) jest rośliną dorastającą do 70 cm, o naprzeciwległych lancetowatych liściach i średniej wielkości białozielonych kwiatach. Podkolan biały zapylany jest przez motyle nocne z rodziny Sphangidae, przywabione silnym zapachem estrów aromatycznych wydzielanych przez te kwiaty. Owady znajdują nektar w ostrodze kwiatu, do której docierają wsuwając przez wąski łącznik pręcika długą trąbkę (aparat gębowy motyla).
Budowa kwiatu podkolana białego |
Pyłkowiny przyczepiają się do trąbki, a następnie przenoszone są na następną roślinę, dokonując w ten sposób jej zapylenia.
Podkolan biały występuje na żyznych i umiarkowanie żyznych glebach w różnych typach lasów. Pojawia się pod koniec kwietnia lub na początku maja, kwitnie w maju i czerwcu. Na terenie WPN spotykany bardzo rzadko.
Kwiaty podkolana
białego |
Podkolan zielonawy (Platanthera chlorantha) jest storczykiem dorastającym do 50 cm, o pędzie prostym z wyraźnie wystającymi nerwami. Występują zazwyczaj dwa lancetowate liście (rzadziej więcej), podobne do liści podkolana białego oraz 3-4 lancetowate liście przysadkowe. Białozielone kwiaty są podobne pokrojem do kwiatów podkolana białego, jednak zwykle nieco większe. Kwiaty produkują alkohol bzowy przywabiający motyle nocne z rodziny Noctuidae. Motyle, sięgając do nektaru zgromadzonego w wąskiej ostrodze kwiatu, mogą wsunąć pomiędzy pylniki nawet całą głowę. Często na powierzchni ich oczu przylepiają się pyłkowiny i w ten sposób przenoszone są na znamię innego kwiatu.
Budowa kwiatu podkolana
zielonawego |
Podkolan zielonawy rośnie w lasach liściastych, buczynach, grądach i ciepłych dąbrowach, zaroślach, czasem na łąkach. Preferuje gleby wilgotne i żyzne, zasobne w węglan wapnia. Kwitnie od maja do lipca. Na terenie WPN spotykany sporadycznie.
Budowa kwiatu
kukuczki
|
Kukuczka (Neottianthe) - rodzaj obejmujący 4 gatunki, z których 3 rosną w Chinach, czwarty (kukuczka kapturkowata) w Azji i Europie północno-wschodniej.
Kukuczka kapturkowata (Neottianthe cucullata) jest niewielką rośliną, jej prosty, zielony pęd dorasta do 30 cm, posiada najczęściej 2 liście (rzadziej 3) oraz czerwonofioletowe kwiaty. Kukuczka rośnie w lasach mieszanych i sosnowych, na glebach świeżych, mało zasobnych i kwaśnych. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Z terenu WPN znana tylko z jednego stanowiska.
|