Tekst:
Anna
Krzysztofiak
Zdjęcia:
Lech
Krzysztofiak
Rysunki:
Anna
Krzysztofiak
Wykonanie
strony:
KAJA
2000
|
Kruszczyk, lipiennik
Kruszczyk rdzawoczerwony |
Kruszczyk (Epipactis) to rodzaj liczący około 30 gatunków, występujących w Eurazji, Ameryce Północnej oraz w środkowej i północnej Afryce. W Polsce stwierdzono występowanie 5 gatunków,
z których 3 występują na terenie WPN.
Kwiaty kruszczyków są zazwyczaj niepozornie zabarwione: zielone, żółtawe lub brudnożółte. Zapylenia dokonują zwykle pszczoły i osy, choć często zdarza się też samozapylenie.
Kruszczyk błotny (Epipactis palustris) dorasta do 70 cm, pęd jest dołem zielony, nagi, górą czerwony lub brązowawy, gęsto i miękko owłosiony. Liście lancetowate, ostre i szorstkie, zielone z czerwonym unerwieniem.
Budowa kwiatu kruszczyka błotnego |
Kwiaty są duże i bezwonne - nie produkują nektaru, bladoróżowe z fioletowoczerwonymi żyłkami. Owad (najczęściej trzmiel) siadając na warżce odgina jej część szczytową, zbierając jednocześnie głową pyłkowiny. Jeśli kwiat nie zostanie zapylony przez owady dochodzi do samozapylenia (autogamii).
Kruszczyk błotny |
Kruszczyk błotny jest gatunkiem mało zmiennym, a niewielkie różnice występują jedynie w ubarwieniu kwiatów (mogą przybierać barwę od czerwonobrązowej po niemal całkowicie zieloną).
Kruszczyk błotny rośnie na podmokłych łąkach i torfowiskach, rzadziej na obrzeżach wilgotnych lasów, na glebach żyznych, zasobnych w węglan wapnia. Wegetację rozpoczyna w drugiej połowie maja, kwitnie pod koniec czerwca i w lipcu. Jego zasięg w środkowej Europie maleje na skutek osuszania gruntów. Na terenie WPN pospolity, szeroko rozprzestrzeniony.
Budowa kwiatu kruszczyka
szerokolistnego |
Kruszczyk szerokolistny (Epipactis helloborine) ma pęd obły, dołem nagi, górą krótko owłosiony, zielony do brudnoczerwonego, dorastający do 100 cm. Liście są lancetowate, szerokie, oliwkowe lub jasno zielone, spiralnie umieszczone na pędzie. Kwiaty średniej wielkości przyjmują barwę od różowej do zielonkawej. W nektarze kruszczyka szerokolistnego znajdują się pewne związki narkotyczne lub trujące, powodujące, że owad po pewnym czasie staje się otępiały, a jego reakcje są spowolnione. Powoduje to, że owad przebywa dłużej na mało atrakcyjnym dla niego kwiecie, zwiększając znacznie szansę zapylenia. Dla owada sytuacja ta jest już mniej korzystna, ponieważ otępiały łatwiej pada ofiarą drapieżników.
Kruszczyk szerokolistny jest gatunkiem bardzo zmiennym, zarówno pod względem pokroju rośliny, jak i barwy kwiatów. Rośnie w żyznych lasach liściastych i sosnowych, na wydmach nadmorskich i łąkach. Kwitnie od czerwca do września. Na terenie WPN występuje niezbyt licznie.
Budowa kwiatu kruszczyka rdzawoczerwonego
|
Kruszczyk rdzawoczerwony (Epipactis atrorubens) ma pęd prosty lub nieco pochyły, obły czerwono lub fioletowo nabiegły, sztywno omszony, dorastający niekiedy do 100 cm. Liście lancetowate, ostre, naprzemianległe, zielone z czerwoną nerwacją. Kwiatostan zwykle jednostronny, kwiaty stosunkowo małe, czerwone, wydzielają silny zapach wanilii. Jest gatunkiem mało zmiennym. Rośnie w borach sosnowych i mieszanych, w prześwietlonych miejscach na ciepłych i suchych zboczach. Preferuje gleby obojętne i lekko zasadowe. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Na terenie WPN znany z wielu stanowisk, na których występuje dość licznie.
Lipiennik
Loesela |
Lipiennik (Liparis) liczy około 250-300 gatunków rosnących na całym świecie. W Europie występuje tylko jeden gatunek -
lipiennik Loesela (Liparis loeselii).
Pęd lipiennika Loesela jest prosty, trójkanciasty, nagi, zielony lub żółty, wysokości do 20 cm. Liście najczęściej dwa (wyjątkowo trzy), szerokolancetowate, zielone, czasem żółknące. Kwiaty małe, niepozorne, żółtobiałe lub zielonkawe.
Budowa kwiatu
lipiennika Loesela |
Gatunek mało zmienny. Rośnie na wilgotnych łąkach i torfowiskach, na glebach wilgotnych i mokrych, często na pływającym ple torfowcowym. Preferuje gleby średnio żyzne, zasobne w węglan wapnia, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Kwitnie od maja do lipca. Na terenie WPN znany tylko z kilku stanowisk.
|