PTAKI

Tekst:
Anna i Lech
Krzysztofiak

Zdjęcia: 
Emilia
Daniłowicz,
Jan
Krasnodębski,
Lech
Krzysztofiak,
Wojciech
Misiukiewicz,
Ewa Przytuła

Wykonanie
strony: 
KAJA
 
2003

Ptaki wodne

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego znajdują się 42 jeziora, 6 większych rzek oraz niezliczona ilość małych stawów i terenów podmokłych. Stwarza to korzystne warunki do występowania wielu gatunków ptaków wodnych, z których spora część odbywa tu lęgi. Obfitujące w ryby jeziora Wigry, Pierty, Białe, czy Omułówek stanowią zasobną bazę pokarmową dla takich ptaków, jak: kormorany, czaple, perkozy, mewy i rybitwy. Przybrzeżny pas szuwarów zapewnia bezpieczne miejsce do gniazdowania bąków, łysek, trzcinniczków, rokitniczkek, wodników i kokoszek wodnych. Na śródleśne jeziora (suchary) chętnie przylatują gągoły, krzyżówki, czernice, cyranki, hełmiatki, ogorzałki i tracze.

Hełmiatka Netta rufina należy do rodziny kaczkowatych. Długość ciała około 50 cm, długość skrzydła 24-28 cm, ciężar ciała 0,8-1,5 kg. W okresie godowym ubarwienie samca składa się z kolorów czerwonego, czarnego, białego i brązowego, przy czym pióra potylicy tworzą wydłużony czub. Samica ubarwiona jest skromniej, brązowo-szaro, nie posiada też czuba. Zamieszkuje większe jeziora i stawy. Odżywia się głownie roślinnością wodną i, w mniejszych ilościach, drobnymi zwierzętami. W poszukiwaniu pokarmu nurkuje lub gruntuje. Gniazdo buduje na zwałach starej trzciny, rzadziej na lądzie. W kwietniu samica składa 6-10 jaj i sama opiekuje się potomstwem. Młode uczą się latać po 8 tygodniach. Przylatuje w marcu, odlatuje w sierpniu-listopadzie. Zimuje w krajach śródziemnomorskich i w południowej Azji.

Mewa śmieszka Larus ridibundus jest najliczniejszym w Polsce przedstawicielem rodziny mewowatych. Długość ciała ok. 40 cm, długość skrzydła 28-30 cm, ciężar ciała 200-300 g. Samiec i samica ubarwione tak samo, w okresie godowym głowa jest brązowoczarna, reszta białoszara, z wyjątkiem czarnych końcówek skrzydeł. Nogi i dziób czerwone. Potem głowa staje się biała z szarą plamką w okolicy pokryw usznych. Młode śmieszki mają ubarwienie brązowo plamiste. Zamieszkują wody śródlądowe, poza okresem lęgowym występują też na morzach. Okresowo koczują na polach, żerując razem ze stadami gawronów i kawek, chętnie też, zwłaszcza zimą, przebywają w większych miastach. Polują na drobne zwierzęta, głównie owady i drobne ryby. Gniazdują w koloniach liczących od kilkudziesięciu do kilku tysięcy par. Gniazda budują na piaszczystym brzegu lub na pływających wysepkach roślinności wodnej. W pierwszej połowie maja samica składa 2-3 jaja, które wysiadują oboje rodzice. Młode osiągają zdolność lotu w 6 tygodniu życia. Mewa śmieszka przylatuje w marcu-kwietniu, odlatuje w sierpniu-październiku. Zimuje w zachodniej i południowej Europie oraz w Azji.

Gęgawa Anser anser należy do rodziny kaczkowatych. Długość ciała około 80 cm, długość skrzydła 39-49 cm, ciężar ciała 2,5-6,0 kg. Samiec jest nieco większy od samicy, ubarwienie szarobrązowe z białymi prążkami, podobne u samca i samicy. Dziób pomarańczowy, nogi różowe. Jest gatunkiem stadnym. Zamieszkuje stawy, jeziora i starorzecza z dobrze rozwiniętą roślinnością. Jest roślinożercą, odżywia się zarówno w wodzie, jak i na lądzie. Samiec łączy się z samicą w parę na całe życie. Gniazda budują w miejscach trudnodostępnych, na torfowiskach, bagnach, itp. Na przełomie marca i kwietnia samica składa 6-9 jaj, które wysiaduje około 30 dni. Opiekę nad potomstwem sprawują oboje rodzice. Młode są zdolne do lotu po 56 dniach od wyklucia, ale już po 2 dniach udają się na pierwszą wyprawę nad wodę. Gęgawa przylatuje w lutym-kwietniu, odlatuje we wrześniu lub październiku. Zimuje w zachodniej Europie oraz w południowej i zachodniej Azji. Na terenie Parku jest gatunkiem przelotnym. Gęgawa jest dzikim przodkiem gęsi domowej, udomowiona została w Egipcie około 2200 lat p.n.e. Jest gatunkiem łownym.

Czapla siwa Ardea cinerea należy do rodziny czapli. Długość ciała ok. 90 cm, długość skrzydła 42,5-48 cm, ciężar ciała 1000-1900 g. Podobnie jak wszystkie inne czaple czapla siwa w locie zgina szyję w kształcie litery "S", dzięki czemu łatwo odróżnić jej sylwetkę. Upierzenie popielatoszare, głowa i szyja białe. Ma długie żółte nogi i mocny dziób. W odróżnieniu od innych ptaków czaple nie pielęgnują swego upierzenia przy pomocy wydzieliny gruczołu kuprowego, który jest u nich w zaniku. Zamiast tego używają pudru (mikroskopijnych łuseczek rogowych produkowanych w tzw. poduszkach pudrowych na piersi i podbrzuszu). Nadaje on upierzeniu ptaka charakterystyczny, niebieskawy nalot. Czapla żyje kolonialnie, gniazda zakłada na drzewach, głównie na sosnach, dębach i olchach, nie zawsze w bezpośrednim sąsiedztwie wody. Drzewa, na których gniazduje kolonia czapli usychają po pewnym czasie pod wpływem żrących odchodów tych ptaków. Czaple odżywiają się głównie rybami, dodatkowo również chwytają drobne ssaki, płazy, gady, ślimaki i owady. Na początku kwietnia samica składa 4-5 jaj, które wysiaduje na zmianę z partnerem. Młode opuszczają gniazdo po koło 7 tygodniach od wyklucia. Czapla przylatuje do nas pod koniec marca, odlatuje w październiku.

Nurogęś Mergus merganser należy do grupy traczy. Długość ciała 60-80 cm, długość skrzydła 25-30 cm, masa 1100-2000 g. Samiec jest znacznie większy od samicy. Zarówno samiec, jak i samica mają na głowie charakterystyczny czub z ciemnych piór. Nurogęś zamieszkuje tereny górzyste i lesiste z czystymi wodami stojącymi i bieżącymi oraz wybrzeża Bałtyku. Fruwa szybko, w linii prostej, z wyciągniętą szyją. Pokarm nurogęsia stanowią głównie ryby i drobne zwierzęta wodne. Zdobycz chwytają nurkując na głębokość do 4 m, używając swych długich, haczykowato zakrzywionych na końcu dziobów. Gniazdo zakłada najczęściej w dziupli położonej wysoko (do kilkunastu metrów) nad ziemią, czasem również w norze lub wykrocie. Chętnie korzysta z wywieszanych dla niego skrzynek lęgowych. Wyprowadza jeden lęg w roku. W końcu kwietnia samica składa 7-15 jaj, które wysiaduje około 30 dni. Sama opiekuje się potomstwem. Pisklęta przebywają w gnieździe tylko 1-2 dni po wykluciu, potem wyskakują z niego i razem z matką wędrują nad wodę, gdzie uczą się pływać i nurkować. Zmęczone często odpoczywają na grzbiecie matki. Poza sezonem lęgowym nurogęś przebywa w większych, liczących do kilkuset osobników stadach. Jest gatunkiem wędrownym, przylatuje w marcu lub kwietniu, odlatuje zaś w październiku-grudniu. Zimuje na Bałtyku, Morzu Północnym, Atlantyku, na Morzu Śródziemnym i Kaspijskim.

dalej