Ochrona pszczół i tradycyjnego budownictwa

Ochrona pszczół - ochrona tradycyjnego budownictwa (1)

Wigierski Park Narodowy i Stowarzyszenie Przyrodniczo-Kulturalne "Czarna Hańcza" podjęli starania o ochronę owadów gniazdujących w glinianych ścianach budynków w okolicach jeziora Wigry.
Wspólnie zostały opracowane założenia projektu dotyczącego zarówno ratowania siedlisk owadów jak i tradycyjnego budownictwa. Projekt uwzględnia ochronę glinianych zabudowań, które do niedawna były charakterystycznym elementem krajobrazu Suwalszczyzny.

Pszczółka (fot.M.K)
Pracowite zbieranie pokarmu

.....Do przedłużenia gatunku pszczoły potrzebują, oprócz pokarmu (pyłku i nektaru roślin oraz produkowanej przez mszyce spadzi), również odpowiednich miejsc do gniazdowania. Większość pszczół gniazduje w ziemi, kopiąc w podłożu różnego typu (piasek, glina, less) mniej lub bardziej skomplikowane kanały. Do niedawna pszczoły wykorzystywały do tego celu naturalne gliniane lub lessowe zbocza, skarpy, wąwozy i urwiska.
.....Wraz z rozwojem rolnictwa człowiek zmienił krajobraz, coraz bardziej ograniczając dostępność naturalnych miejsc, w których pszczoły zwykły zakładać gniazda. Coraz częściej jedynym miejscem dogodnym do zakładania gniazd były budynki gospodarcze budowane z gliny.

.....W glinianych ścianach budynków gniazduje wiele gatunków owadów, wśród których część znajduje się na "Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce". Do nich należą pszczoły dziko żyjące, takie jak: Antophora acervorum, Antophora plagiata, Antidium manicatum, Megachile ericetorum, Megachile rotundata, Osmia rufa, Osmia mustelina i Hoplitis adunca.

.....Od lat 70-tych XX wieku budynki o glinianych konstrukcjach ścian przykryte strzechami lub dachami z tradycyjnego wióra zaczęły wypierać współczesne technologie, Drewno i glina używana do ścian nośnych zastąpił gazobeton, a strzech i bardziej powszechny wiór - eternit. Zmiany cywilizacyjne stopniowo wyparły obiekty gliniane.

.....Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego istnieje jeszcze kilkadziesiąt obiektów o glinianych konstrukcjach. Poważnym problemem jest utrzymanie nad tymi konstrukcjami dachów o dobrym stanie technicznym. Glina suszona jest stosunkowo mało odporna na wody opadowe. Cieknące dachy w krótkim czasie niszczą gliniane ściany. Właściciele glinianych obiektów są skłonni zastępować je budynkami o zupełnie nowej technologii (najczęściej beton komórkowy). Pokrycie dachowe z materiałów tradycyjnych (słoma, trzcina, wiór drewniany) sprzyja różnym gatunkom owadów dla ich gniazdowania.

Gliniana ściana budynku gospodarczego

Konstrukcje gliniane (fot.M.K)
Konstrukcje - siedliska zastępcze
dla owadów gniazdujących w glinie

.....W roku 1998 na terenie Wigierskiego Parku Narodowego zbudowano ponad 200 konstrukcji z gliny, drewna i słomy. Był to jeden z elementów projektu pt. "Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt Wigierskiego Parku Narodowego", dotowanego przez Fundację Eko-Fundusz. W następnym roku Stowarzyszenie Przyrodniczo-Kulturalne "Czarna Hańcza" zdecydowało się włączyć do projektu pt. "Ochrona glinianych budynków jako siedliska rzadkich i zagrożonych gatunków owadów". Przy opracowywaniu projektu przyjęto zasadę, że najkorzystniej byłoby utrzymać tradycyjne pokrycie takie jak wiór nad budynkami glinianymi.

.....Wytypowano trzy budynki gliniane zlokalizowane na terenie Wigierskiego Parku Narodowego i w jego otulinie; pierwszy obiekt to budynek inwentarski we wsi Leszczewek, drugi - to tzw. bania (tradycyjna na Suwalszczyźnie łaźnia parowa) we wsi Piotrowa Dąbrowa. Trzeci obiekt to budynek inwentarski we wsi Rosochaty Róg. Zakres prac w poszczególnych obiektach był zróżnicowany. W obiekcie nr 1 wymieniono częściowo w pokrycie, tj. na jednej połaci położono blachę powlekaną; druga połać jest pokryta blachą w stanie dobrym. W obiekcie nr 2 i 3 położono dach z wióra drewnianego oraz uzupełniono ubytki gliny w ścianach.
.....Koszt projektu został wyceniony na kwotę przekraczającą 47.500 złotych z czego przeszło 8.000 złotych ma pokryć Stowarzyszenie "Czarna Hańcza"; pozostałą część kwoty pokrywa Eko-Fundusz.