|
POROSTY
|
||||||||||||
Tekst:
|
Monitoring porostów
POROSTY Lichenes wykazują przystosowanie do skrajnych warunków środowiska (wytrzymują niskie temperatury, silne wiatry i długotrwały brak opadów) oraz odznaczają się szczególnie dużą wrażliwością na zmiany warunków siedliskowych, wywoływane przez czynniki naturalne i antropogeniczne. Porosty powszechnie wykorzystywane są do oceny stopnia zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki. Już nawet niewielkie stężenia zanieczyszczeń w powietrzu mogą spowodować daleko idące zmiany w biologii porostów, a nawet ich wymieranie. W pierwszej kolejności wymierają porosty krzaczkowate, głównie brodaczki, następnie porosty listkowate i na końcu skorupiaste.
W 1998 roku dla Wigierskiego Parku Narodowego został opracowany system monitoringu porostów. Jego celem jest okresowa kontrola stanu zasobów porostów, obserwacja zmian zachodzących we florze porostów pod wpływem różnych czynników naturalnych i antropogenicznych oraz prognoza tych zmian na poziomie populacji i gatunku.
Do monitorowania zmian środowiska Parku wytypowano 12 gatunków porostów:
Włostka brązowa Bryoria fuscescens Plecha krzaczkowata, wyglądająca jak delikatne zwisające nitki, do kilkunastu i więcej centymetrów długości. Rośnie na korze drzew, rzadziej na martwym drewnie. W niektórych regionach kraju jeszcze częsta. Jest porostem bardzo wrażliwym na zanieczyszczenia powietrza. Obecność włostki brązowej świadczy o dużej czystości powietrza i dobrych warunkach wilgotnościowych. Wszelkie negatywne oddziaływania powodują szybkie obumieranie plech oraz ich odpadanie w całości lub fragmentami.
Mąkla tarniowa Evernia prunastri Plecha krzaczkowata, zwisająca lub odstająca od podłoża, rozgałęziona, miękka, na górnej stronie zielonawa lub żółtawa, na dolnej biaława. Rośnie na korze drzew, głównie liściastych, czasem na murszejącym drewnie i na podłożu skalnym. Gatunek pospolity w całej Polsce; spośród porostów krzaczkowatych jest jednym z najbardziej odpornych na zanieczyszczenia powietrza. Plechy uszkodzone obumierają i odpadają od podłoża.
Pustułka pęcherzykowata Hypogymnia physodes Plecha listkowata, silnie podzielona na odcinki, szara do szarozielonkawej, o odcinkach wypukłych, luźno przyczepionych do podłoża. Dolna strona plechy czarna. Rośnie na bardzo różnym podłożu i w wielu siedliskach. Pospolity na całym obszarze kraju, dosyć odporny na zanieczyszczenia powietrza. Plechy uszkodzone mają białe, brązowawe albo czarne plamy.
Przystrumycznik pustułkowy Hypotrachyna revoluta Plecha listkowata, o różnych odcieniach szarości, drobna, podzielona na odcinki. Dolna strona czarna. Rośnie na korze drzew liściastych, w miejscach o dużej wilgotności powietrza. Objawem zamierania jest zmniejszanie się plech i rozpadanie się ich na odcinki. W warunkach dużego stresu na plechach pojawiają się czarne lub białe plamki i plechy odpadają od kory.
Przylepka okopcona Melanelia fuliginosa Plecha listkowata, rozetkowata, ściśle przylegająca do podłoża, brązowa. Dolna strona plechy czarna. Pospolity w całym kraju, głównie w lasach, na korze drzew liściastych, rzadko występuje na martwym drewnie. Porost wrażliwy na zanieczyszczenia. Objawami obumierania plech są bardzo jasne, czasami białe lub białawe plamy.
Tarczownica bruzdkowana Parmelia sulcata Plecha w postaci rozetek, biało-szara do szaro-zielonej. Dolna strona plechy czarna. Rośnie głównie na korze drzew i drewnie. Pospolita w całej Polsce. Porost względnie odporny na zanieczyszczenia powietrza. W warunkach nadmiernego zakwaszenia podłoża plecha w różnych miejscach brązowieje i kawałkami odpada. Przy długotrwałym nadmiernym przesuszeniu lub oddziaływaniu zanieczyszczeń na powierzchni plechy mogą pojawiać się białe lub czarniawe plamki.
Otwornica gorzka Pertusaria amara Plecha zwykle gruba, szara. Rośnie na korze drzew liściastych, rzadko na murszejącym drewnie. Porost pospolity w całej Polsce. Plechy ginące pokrywają się zwykle glonami i przez to mają barwę zielonawą.
Rozsypek srebrzysty Phlyctis argena Plecha cienka, szara. Tworzy na powierzchni kory cienkie, nieregularne, szare plamy. Rośnie na korze drzew liściastych, rzadziej iglastych. Gatunek pospolity w całym kraju; często występuje masowo. Plechy ginące zielenieją od osadzających się na nich epifitycznych glonów.
Płucnik modry Platismatia glauca Plecha listkowata, zwykle dość duża, szara, o odcieniu zielonkawym lub niebieskawym. Odcinki plechy dosyć szerokie, mocno odstające od podłoża, na brzegach zwykle silnie karbowane. Rośnie na drzewach. Występuje w całej Polsce, ale w wielu regionach ginie, ponieważ jest wrażliwy na zanieczyszczenia i na długotrwałe przesuszenie powietrza i podłoża. Objawem degeneracji jest pojawianie się na plesze brunatnych lub czarniawych plam.
Mąklik otrębiasty Pseudevernia furfuracea Plecha listkowato-krzaczkowata lub wyłącznie krzaczkowata. Odcinki od bardzo wąskich do szerokich, rozgałęzione, o barwie popielatej. Pospolity porost nadrzewny. Gatunek dosyć odporny na zanieczyszczenia. Ginie głównie pod wpływem zanieczyszczeń. Objawem degeneracji jest pojawianie się czarnych lub białych plam na plechach i ich stopniowe kruszenie się i odpadanie.
Odnożyca mączysta Ramalina farinacea Plecha zwykle do 4-6 cm długości, białawo- lub szarozielona, w stanie suchym sztywna i lekko kłująca w dotyku. Rośnie na korze drzew liściastych w lasach oraz poza nimi. Gatunek jeszcze niedawno pospolity w całym kraju, obecnie coraz rzadszy. Dobrze znosi umiarkowane zapylenie. Na okazach ginących pojawiają się czarne lub brązowe plamki, które powodują odpadanie fragmentów plech.
Brodaczka kępkowa Usnea hirta Plecha krzaczkowata, odstająca od podłoża, rzadko zwisająca, zwykle do 2-3 cm długa, szarozielona. Rośnie na korze drzew oraz na martwym drewnie. Porost częsty tylko w północnej Polsce. Wrażliwy na zanieczyszczenia, a w mniejszym stopniu na długotrwałe przesuszenie. Miejsca degenerujące czernieją i odpadają.
|
|||||||||||
|
|
|
