OWADY LĄDOWE

  

 Wiadomości
 ogólne
 Chrząszcze
 Motyle
 Błonkówki
 Muchówki
 Gatunki rzadkie
 i chronione
 Znaczenie
 owadów
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Anna i Lech
Krzysztofiak

Zdjęcia:
Lech Krzysztofiak
Maciej
Romański

Rysunki:
Anna Krzysztofiak

Wykonanie
strony:
 
KAJA
 
2004

  

  

  

Znaczenie owadów

  

Trzmiele (Bombus), ze względu na długie
języczki, są doskonałymi zapylaczami
koniczyny

  

  

  

  

Owady są zwierzętami występującymi powszechnie w różnego rodzaju środowiskach. Przystosowały się do życia w skrajnie niesprzyjających warunkach, a zmodyfikowane, często bardzo skomplikowane narządy gębowe, pozwalają im korzystać z wszelkich dostępnych rodzajów pokarmu. Nic więc dziwnego, że tak powszechne i liczne zwierzęta wywierają znaczący wpływ na środowisko, w którym występują. Owady mają też ogromne znaczenie w gospodarce człowieka. Jedne z nich są naszymi sprzymierzeńcami, inne zawzięcie tępionymi wrogami.

  

Jedną z najważniejszych ról pełnionych przez owady w przyrodzie jest zapylanie roślin kwiatowych. Przez miliony lat ewolucja roślin kwiatowych i związanych z nimi owadów przebiegała równolegle. W ten sposób u owadów wykształciły się różne urządzenia służące do zbierania i przenoszenia pyłku, takie jak: szczotki brzuszne, koszyczki na odnóżach, czy różnie umiejscowione pęczki włosków. Niektóre owady posiadają niezwykle długie języczki, aby w poszukiwaniu nektaru sięgnąć do dna kwiatów o długich rurkach. Część owadów zapyla kwiaty kwitnące w dzień, inne – te otwierające się dopiero o zmierzchu. Do najważniejszych zapylaczy roślin kwiatowych należą błonkówki, zwłaszcza pszczoły dziko żyjące, motyle, muchówki i chrząszcze.

  

  

Żer kornika drukarza
(Ips typographus)

Wiele gatunków owadów konkuruje z człowiekiem o pokarm, wyrządzając znaczne szkody w uprawach lub zjadając rośliny dziko żyjące pozyskiwane przez człowieka. Chrząszcze z rodziny stonkowatych (Chrysomelidae) odżywiają się zieloną tkanką roślin, co przy ich masowym występowaniu powoduje znaczne obniżenie plonów. Najbardziej znanym przedstawicielem tej rodziny jest stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata). Innymi gatunkami pospolitymi na terenie parku są: rynnica topolówka (Chrysomela populi) żerująca na topoli, wierzbie i osice oraz rynnica dwudziestokropka (Chrysomela viginitipunctata).

  

  

  

Osa samotna (Odynerus spinipes)
z upolowana larwą innego owada,
która będzie pokarmem dla jej potomstwa

Do owadów mających największy wpływ na drzewostany należą kornikowate (Ipidae). Te niewielkich rozmiarów chrząszcze mogą powodować usychanie znacznych obszarów lasów osłabionych zanieczyszczeniem powietrza lub złymi warunkami klimatycznymi, np. długotrwałą suszą. Korniki żyją przede wszystkim pod korą i w drewnie, wygryzając chodniki zakończone kolebkami lęgowymi dla ich larw. W parku od wielu lat największe zmiany w drzewostanach świerkowych powoduje kornik drukarz (Ips typographus).

  

  

Równie duży wpływ na drzewostany mają niektóre gatunki błonkówek. Masowe występowanie błonkówek z podrzędu rośliniarek (Symphyta), np. osnui gwiaździstej (Acantholyda posticalis) czy borecznika sosnowego (Diprion pini) może osłabić aparat asymilacyjny drzew (gąsienice żerują na igłach), odporność drzew na atak innych owadów, np. przypłaszczka granatka (Phaenops cyanes) lub grzybów, a w konsekwencji stanowić poważne zagrożenie dla całych drzewostanów.

  

  

  

  

  

Szczerklina piaskowa (Ammophila sabulosa)
z upolowana gąsiennicą

  

Niewielka grupa owadów odżywia się krwią zwierząt stałocieplnych. Ten typ odżywiania spotykamy głównie u muchówek, np. wpleszczy (Melophagus), strzyżaków (Ornithomyia), komarowatych (Culicidae), bąków (Tabanus) i ślepaków (Chrysopus) oraz pluskwiaków (pluskwa domowa). Muchówki ssące krew mogą roznosić liczne choroby. Bąki i ślepaki ssąc krew zwierząt hodowlanych mogą przenosić przy tym zarazki takich chorób, jak tularemia i dżuma zwierzęca.

  

  

  

  

  

Biegacz

Niezależnie od dokuczliwości niektórych gatunków i negatywnych zmian, jakie wywołują w środowisku człowieka, owady spełniają bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu przyrody. Wiele gatunków owadów drapieżnych i pasożytniczych w znacznym stopniu ogranicza liczebność organizmów szkodliwych z punktu widzenia gospodarki człowieka. Owady te regulują i utrzymują w środowisku naturalnym równowagę biocenotyczną, zapewniając tym samym prawidłowe jego funkcjonowanie. Do tej grupy owadów należą m.in. wszystkie gatunki biegaczy (Carabus). Podobną rolę pełnią larwy większości gatunków należących do rodziny biedronkowatych (Coccinellidae) (np. biedronka dwukropka), które zjadają ogromne ilości mszyc, czerwców i innych drobnych owadów. Niektóre gatunki kusakowatych (Staphylinidae) penetrują chodniki korników, polując na ich larwy. Podobnie zachowują się przedstawiciele rodziny przekraskowatych (Cleridae), w tym występujący w parku przekrasek mróweczka (Thanasimus formicarius).

  

Szczególną rolę, zwłaszcza w środowiskach leśnych, odgrywają mrówki (Formicidae). Duże mrówki kopcowe z rodzaju Formica pełnią w lesie rolę sanitariuszy, regulując liczebność innych owadów. Przy masowych pojawach żerujących na roślinach gąsienic motyli czy błonkówek, mrówki przestawiają swoją dietę na te gatunki znacznie ograniczając ich występowanie. Mrówki, poprzez budowę swoich gniazd, dodatnio oddziałują również na glebę. Liczne komory i korytarze w części podziemnej gniazda wpływają m.in. na polepszenie stosunków wodno-powietrznych w glebie.

  

Żuk gnojowy (Geotrupes stercorarius)
żeruje na zwierzęcych odchodach

 

 

Owady biorą czynny udział w przyspieszaniu obiegu materii w środowisku. Larwy licznych gatunków muchówek, np. plujki (Calliphora) czy ścierwnice ( Sarcophaga) rozwijają się w martwych organizmach roślinnych i zwierzęcych oraz w odchodach zwierząt, przez co przyspieszają ich rozkład. Na padlinie możemy spotkać również liczne gatunki chrząszczy, np. grabarze (Necrophorus) czy omarlice (Silpha), które składają tam jaja, a rozwijające się z nich larwy żerują na szczątkach zwierzęcych. Żuki (Geotrupes) natomiast usuwają ze środowiska ogromne ilości odchodów zwierząt. Owady te wygrzebują pod złożem odchodów głębokie kanały zakończone komorami, w których samica składa jaja. Następnie żuki znoszą do komór kulki nawozu, służące larwom za zapas pokarmu.

  

  

 

  

Strona główna