OWADY LĄDOWE

  

 Wiadomości
 ogólne
 Chrząszcze
 Motyle
 Błonkówki
 Muchówki
 Gatunki rzadkie
 i chronione
 Znaczenie
 owadów
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Anna i Lech
Krzysztofiak

Zdjęcia:
Lech Krzysztofiak
Maciej
Romański

Rysunki:
Anna Krzysztofiak

Wykonanie
strony:
 
KAJA
 
2004

  

  

  

Chrząszcze

  

Naliściaki (Phyllobius) reprezentują
chrząszcze z rodziny ryjkowcowatych

  

  

Chrząszcze są najbogatszą w gatunki grupą zwierząt na Ziemi, co 3-4 gatunek zwierzęcia jest chrząszczem. Do tej pory opisano ponad 350 000 gatunków chrząszczy, ale specjaliści twierdzą, że w niektórych regionach świata na odkrycie czekają jeszcze tysiące gatunków. W Polsce do tej pory stwierdzono występowanie około 6700 gatunków tych owadów, z czego na terenie Wigierskiego Parku Narodowego zanotowano około 250.

  

Chrząszcze pojawiły się na Ziemi przed 270 mln lat, w erze paleozoicznej, w permie. Występują prawie we wszystkich środowiskach, zarówno na lądzie, jak i w wodzie, czy powietrzu. Spotykamy je w glebie, wodzie, na roślinach, pod korą drzew, w martwych szczątkach roślinnych i zwierzęcych, w odchodach, itd.

  

  

Kobielatka siwak (Platysomus albinus)
żyje w zbutwiałym drewnie drzew liściastych

Druga para skrzydeł jest u chrząszczy zazwyczaj silnie zesklerotyzowana i stanowi osłonę dla pierwszej, błoniastej pary. Owady te przechodzą przeobrażenie zupełne (pojawia się stadium nieruchomej poczwarki), a ich larwy często różnią się znacznie od postaci dorosłych. Niektóre chrząszcze, np. trzyszcze, odznaczają się doskonałym wzrokiem, oprócz pary oczu złożonych posiadają też przyoczka. Inne kierują się głównie węchem, a komórki zmysłowe odbierające bodźce chemiczne umiejscowione są głównie na czułkach. Niektóre biegaczowate (Carabidae) potrafią rozpoznawać różne wartości pH gleby. Narządem zmysłu węchu są u nich skupienia szczecinek na czułkach i głaszczkach szczękowych.

  

  

Stępień ślimaczarz (Cychrus
caraboides) jest przedstawicielem rodziny
biegaczowatych, poluje głównie na ślimaki.

Chrząszcze żyjące w drewnie (np. kózki, korniki, spuszczele) posiadają silnie stwardniałe żuwaczki, umożliwiające wygryzanie kanałów w twardym materiale. Pozostawione ślady żerowania są często charakterystyczne dla gatunku. Spośród tej grupy chrząszczy wiele uznawanych jest za groźne szkodniki drzew.

  

  

Większość chrząszczy odżywia się pokarmem roślinnym lub rozkładającą się materią organiczną, a nieliczne są drapieżnikami. Do chrząszczy drapieżnych należą m.in. trzyszczowate (Cicindelidae) i wiele gatunków biegaczowatych (Carabidae). Trzyszcz leśny (Cicindela silvatica) jest owadem łatwym do zaobserwowania na piaszczystych drogach w ciepłe, słoneczne dni. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe trzyszcza uzbrojone są w ostre, sierpowate żuwaczki, przy pomocy których bardzo sprawnie chwytają owady. Biegacze chwytają ofiarę żuwaczkami, polewają ją obficie wydzieliną jelita środkowego, zawierającą enzymy trawienne, po czym wysysają płynną, nadtrawioną już masę ciała ofiary. Mamy więc tutaj do czynienia z tzw. trawieniem pozajelitowym.

  

  

Żery korników

Omarlicowate (Silphidae) obejmują głównie gatunki żerujące na martwych zwierzętach.

 

Grabarz (Necrophorus vespillo), o kontrastowym pomarańczowo-czarnym ubarwieniu, zakopuje znalezione zwłoki, w których potem składa jaja. Wylęgające się larwy zjadają padlinę pełniąc w przyrodzie funkcję sanitarną.

  

Kusakowate (Staphylinidae) odżywiają się zarówno martwą materią organiczną, jak i żywymi owadami i innymi bezkręgowcami. Owady te charakteryzują się skróconymi pokrywami i wydłużonym, ruchliwym odwłokiem. Jednym z większych przedstawicieli tej rodziny jest kusak cezarek (Staphylinus cesareus).

  

  

Trzyszcz leśny (Cicindela silvatica)
jest sprawnym drapieżnikiem polującym
na inne owady

Kusak cezarek (Staphylinus caesareus),
podobnie jak inne kusakowate,
posiada skrócone pokrywy skrzydłowe

  

Wśród żukowatych (Scarabaeidae) występuje zarówno pospolity żuk gnojowy (Geotrupes stercorarius), jak i rzadki już dziś rochatyniec nosorożec (Oryctes nasicornis), którego samiec posiada na głowie imponujący „róg” oraz orszoł prążkowany (Trichius fasciatus).

  

Rynnica dwudziestokropka
 (Chrysomela viginitipunctata)
należy do rodziny stonkowatych

  

  

Do jednych z najbardziej pospolitych chrząszczy należą biedronkowate (Coccinellidae) o okrągłym, wypukłym ciele i wzorzystym ubarwieniu pancerzyka. Podrażnione wydzielają trującą substancję. Zarówno dorosłe biedronki, jak i ich larwy są najczęściej drapieżne. Podobne do biedronek są chrząszcze z rodziny stonkowatych (Chrysomelidae), które jednak w odróżnieniu od nich są wyłącznie roślinożerne. Ich pancerzyki bywają pięknie ubarwione, często z metalicznym połyskiem.

   

   

   

   

  

 

  

dalej