Tekst:
Anna i Lech
Krzysztofiak
Zdjęcia:
Lech Krzysztofiak
Maciej
Romański
Rysunki:
Anna Krzysztofiak
Wykonanie
strony:
KAJA
2004
|
Chrząszcze
Naliściaki (Phyllobius) reprezentują chrząszcze z rodziny ryjkowcowatych
|
Chrząszcze są najbogatszą w gatunki grupą zwierząt na Ziemi, co 3-4 gatunek zwierzęcia jest chrząszczem. Do tej pory opisano ponad 350 000 gatunków
chrząszczy, ale specjaliści twierdzą, że w niektórych regionach świata na odkrycie czekają jeszcze tysiące gatunków. W Polsce do tej pory stwierdzono
występowanie około 6700 gatunków tych owadów, z czego na terenie Wigierskiego Parku Narodowego zanotowano około 250.
Chrząszcze pojawiły się na Ziemi przed 270 mln lat, w erze paleozoicznej, w permie. Występują prawie we wszystkich środowiskach, zarówno na lądzie, jak i w
wodzie, czy powietrzu. Spotykamy je w glebie, wodzie, na roślinach, pod korą drzew, w martwych szczątkach roślinnych i zwierzęcych, w odchodach, itd.
Kobielatka siwak (Platysomus albinus) żyje w zbutwiałym drewnie drzew liściastych |
Druga para skrzydeł jest u chrząszczy zazwyczaj silnie zesklerotyzowana i stanowi osłonę dla pierwszej, błoniastej pary. Owady te przechodzą przeobrażenie
zupełne (pojawia się stadium nieruchomej poczwarki), a ich larwy często różnią się znacznie od postaci dorosłych. Niektóre chrząszcze, np. trzyszcze,
odznaczają się doskonałym wzrokiem, oprócz pary oczu złożonych posiadają też przyoczka. Inne kierują się głównie węchem, a komórki zmysłowe odbierające
bodźce chemiczne umiejscowione są głównie na czułkach. Niektóre biegaczowate (Carabidae) potrafią rozpoznawać różne wartości pH gleby. Narządem
zmysłu węchu są u nich skupienia szczecinek na czułkach i głaszczkach szczękowych.
Stępień ślimaczarz (Cychrus
caraboides) jest przedstawicielem rodziny
biegaczowatych, poluje głównie na ślimaki. |
Chrząszcze żyjące w drewnie (np. kózki, korniki, spuszczele) posiadają silnie stwardniałe żuwaczki, umożliwiające wygryzanie kanałów w twardym materiale.
Pozostawione ślady żerowania są często charakterystyczne dla gatunku. Spośród tej grupy chrząszczy wiele uznawanych jest za groźne szkodniki drzew.
Większość chrząszczy odżywia się pokarmem roślinnym lub rozkładającą się materią organiczną, a nieliczne są drapieżnikami. Do chrząszczy drapieżnych należą
m.in. trzyszczowate (Cicindelidae) i wiele gatunków biegaczowatych (Carabidae). Trzyszcz leśny (Cicindela silvatica) jest owadem
łatwym do zaobserwowania na piaszczystych drogach w ciepłe, słoneczne dni. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe trzyszcza uzbrojone są w ostre, sierpowate
żuwaczki, przy pomocy których bardzo sprawnie chwytają owady. Biegacze chwytają ofiarę żuwaczkami, polewają ją obficie wydzieliną jelita środkowego,
zawierającą enzymy trawienne, po czym wysysają płynną, nadtrawioną już masę ciała ofiary. Mamy więc tutaj do czynienia z tzw. trawieniem pozajelitowym.
Żery korników |
Omarlicowate (Silphidae) obejmują głównie gatunki żerujące na martwych zwierzętach.
Grabarz (Necrophorus vespillo), o kontrastowym
pomarańczowo-czarnym ubarwieniu, zakopuje znalezione zwłoki, w których potem składa jaja. Wylęgające się larwy zjadają padlinę pełniąc w przyrodzie funkcję
sanitarną.
Kusakowate (Staphylinidae) odżywiają się zarówno martwą materią organiczną, jak i żywymi owadami i innymi bezkręgowcami. Owady te charakteryzują się
skróconymi pokrywami i wydłużonym, ruchliwym odwłokiem. Jednym z większych przedstawicieli tej rodziny jest kusak cezarek (Staphylinus cesareus).
Trzyszcz leśny (Cicindela silvatica)
jest sprawnym drapieżnikiem polującym
na inne owady
|
Kusak cezarek (Staphylinus caesareus),
podobnie jak inne kusakowate,
posiada skrócone pokrywy skrzydłowe
|
Wśród żukowatych (Scarabaeidae) występuje zarówno pospolity żuk
gnojowy (Geotrupes stercorarius), jak i rzadki już dziś rochatyniec
nosorożec (Oryctes nasicornis), którego samiec posiada na głowie
imponujący „róg” oraz orszoł prążkowany (Trichius fasciatus).
Rynnica
dwudziestokropka
(Chrysomela viginitipunctata)
należy do rodziny stonkowatych |
Do jednych z najbardziej pospolitych chrząszczy należą biedronkowate (Coccinellidae)
o okrągłym, wypukłym ciele i wzorzystym ubarwieniu pancerzyka. Podrażnione
wydzielają trującą substancję. Zarówno dorosłe biedronki, jak i ich larwy są
najczęściej drapieżne. Podobne do biedronek są chrząszcze z rodziny
stonkowatych (Chrysomelidae), które jednak w odróżnieniu od nich są
wyłącznie roślinożerne. Ich pancerzyki bywają pięknie ubarwione, często z metalicznym połyskiem.
|