Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 20.3:89-98, 2001 

opracowanie dla Internetu: KAJA

Lech Krzysztofiak

Mrówki Formicidae Wigierskiego Parku Narodowego

Wstęp | Teren badań | Metody badań  | Wyniki | Przegląd gatunków | Podsumowanie | Literatura |  Streszczenie

Abstract: W latach 1987-1997 na terenie Wigierskiego Parku Narodowego prowadzone były badania dotyczące fauny mrówek Formicidae. W tym okresie stwierdzono występowanie 33 gatunków mrówek, z czego jeden – Monomorium pharaonis występował tylko przez jeden rok i obecnie nie ma go na terenie Parku. Spośród stwierdzonych gatunków dwa – Myrmica sulcinodis i Harpagoxenus nitidulus, są nowe dla Pojezierza Mazurskiego.

Słowa kluczowe: Formicidae, Wigierski Park Narodowy, fauna

Lech Krzysztofiak, Wigierski Park Narodowy, Krzywe 82, 16-400 Suwałki,

 

Wstęp

Mrówki Formicidae stanowią jedną z ważniejszych grup owadów większości środowisk lądowych. Dzięki swej wysokiej liczebności i konsumpcji oraz organizacji społecznej mogą silnie oddziaływać na inne komponenty środowiska. Mrówki odznaczają się dużą plastycznością ekologiczną i odpornością na różnego typu zmiany w środowisku. Ich znaczenie w środowisku jest bardzo duże i wszechstronne, m.in. mrówki oddziaływują na inne grupy bezkręgowców i roślin, stanowią znaczące źródło pokarmu dla innych zwierząt, wpływają na właściwości fizyczne i chemiczne gleb. Niektóre gatunki mrówek mają ogromne znaczenie dla zdrowotności lasów – pełnią rolę podstawowego czynnika stabilizacji ilościowej owadów „szkodliwych”, a tym samym odgrywają rolę czynnika profilaktycznego w ochronie lasu. Podczas gradacji owadów potrafią skutecznie, niekiedy w 100%, ograniczyć ich liczebność.

Znajomość składu gatunkowego mrówek Pojezierza Mazurskiego, do którego zalicza się obszar Wigierskiego Parku Narodowego (podział przyjęty wg „Katalogu Fauny Polski” wydawanego przez MiIZ PAN), jest słaba. Do tej pory z tego terenu wykazano 35 gatunków mrówek, co stanowi 38,9% fauny mrówek Polski (Krzysztofiak 1985; Pisarski 1975).

Sam rejon jezior wigierskich do tego momentu nigdy nie był dokładniej badany przez myrmekologów. Bardzo fragmentaryczne informacje o mrówkach pochodzą z prac Minkiewicza (1935) oraz Dlusskyego i Pisarskiego (1971). Minkiewicz zarejestrował występowanie w okolicy Suwałk trzech gatunków mrówek: Camponotus herculeanus, Lasius niger i Formica rufa, natomiast Dlussky i Pisarski znaleźli w Błaskowiźnie koło Suwałk mrówki z gatunku Formica cunicularia. Dopiero badania podjęte w ramach prac Stacji Doświadczalnej Instytutu Badawczego Leśnictwa, a następnie Wigierskiego Parku Narodowego przyczyniły się do dokładniejszego poznania mrówek tego obszaru. W niniejszej pracy prezentowane są wyniki dotyczące składu gatunkowego mrówek stwierdzonych na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1987-1997.

 

początek strony

Teren badań

Wigierski Park Narodowy znajduje się w mezoregionie Pojezierza Wschodniosuwalskiego i mezoregionie Równiny Augustowskiej, należących do makroregionu Pojezierza Litewskiego (Kondracki 1994). Jego powierzchnia wynosi 150,8 km2, z czego lasy zajmują 60,8% powierzchni Parku, wody 19,4% a tereny rolnicze i inne 19,8%. Krajobraz Parku ukształtowały utwory i formy lodowcowe i wodnolodowcowe z okresu ostatniego zlodowacenia. Znajdują się tu formy morenowe zbudowane z piasków, glin zwałowych, żwirów i głazów o bardzo urozmaiconym składzie mineralogicznym, ozy, kemy, rynny lodowcowe, zagłębienia wytopiskowe i równiny sandrowe. Pod względem klimatycznym obszar ten charakteryzuje się najsurowszymi warunkami klimatycznymi w całej nizinnej części kraju. W szacie roślinnej zdecydowanie przeważają zbiorowiska leśne, które zajmują ponad 60% powierzchni Parku. Spośród wyróżnionych na terenie Parku leśnych zbiorowisk roślinnych dominuje grąd trzcinnikowy Tilio-Carpinetum calamagrositietosum, subborealny bór mieszany Serratulo-Pinetum oraz grąd typowy Tilio-Carpinetum typicum. Zbiorowiska te nie są jednak jednorodne i różnicują się na liczne warianty i odmiany, a ponadto wykazują znaczny stopień degradacji i zniekształcenia.

Oprócz biotopów leśnych liczne są torfowiska, głównie niskie i przejściowe oraz różnorodne agrocenozy - łąki, pastwiska i pola orne.

początek strony

Metody badań

Skład gatunkowy mrówek opracowano na podstawie materiałów zebranych w trakcie badań monitoringowych (Gutowski, Krzysztofiak 1995), badań intensywności penetracji przez bezkręgowce pobrzeża jeziora polihumusowego (Kamiński, Krzysztofiak 1992) oraz badań faunistycznych prowadzonych na terenie całego Parku. Materiał zbierany był za pomocą pułapek Barbera i pułapek Moericke’go, metodą przeszukiwania kwadratów o powierzchni 100 m2 oraz metodą „na upatrzonego”.

Przy oznaczaniu zebranego materiału do gatunku zastosowano nazewnictwo zgodne z „Wykazem zwierząt Polski” (Razowski 1997).

początek strony

Wyniki

W materiale zebranym podczas badań stwierdzono występowanie 32 gatunków mrówek reprezentujących 8 rodzajów: Myrmica (7 gat.), Leptothorax (2 gat.), Formicoxenus (1 gat.), Harpagoxenus (1 gat.), Tetramorium (1 gat.), Camponotus (2 gat.), Lasius (6 gat.) i Formica (12 gat.). Pod względem zoogeograficznym w faunie mrówek Wigierskiego Parku Narodowego wyróżniono pięć elementów. Największy udział ma element palearktyczny, który stanowi 37% wszystkich stwierdzonych gatunków mrówek (Ryc. 1).

Ryc. 1. Analiza zoogeograficzna fauny mrówek Wigierskiego Parku Narodowego

Znaczny jest też udział gatunków eurosyberyjskich – 28%. Spośród stwierdzonych gatunków mrówek zdecydowanie dominują gatunki oligotopowe (Ryc. 2).

Ryc. 2. Analiza ekologiczna fauny mrówek Wigierskiego Parku Narodowego

Tylko jeden gatunek – Myrmica sulcinodis jest stenotopem, a pozostałe występują w wielu lub we wszystkich środowiskach lądowych Parku.

Na początku lat 90-tych na terenie Parku stwierdzono występowanie jeszcze jednego gatunku mrówek – Monomorium pharaonis (Linnaeus). Ten kosmopolityczny gatunek, spotykany w naszej strefie klimatycznej jedynie w ogrzewanych pomieszczeniach, pojawił się w gmachu dyrekcji Parku w Krzywem. Intensywne i regularnie prowadzone zabiegi zwalczania szybko jednak doprowadziły do wytępienia tego szkodliwego gatunku i obecnie na terenie Parku on nie występuje. Ponieważ Monomorium pharaonis występuje w wielu budynkach mieszkalnych w Suwałkach, odległych od granic Parku niespełna o pięć kilometrów, istnieje znaczne prawdopodobieństwo, że co jakiś czas mrówki te mogą być nieświadomie przenoszone przez ludzi do zabudowań położonych na terenie Parku.

Wśród mrówek stwierdzonych w Parku trzy gatunki umieszczone zostały na „Czerwonej liście zwierząt zagrożonych i ginących w Polsce” (Głowaciński 1992). Są to: Myrmica sulcinodis - ze statusem gatunku rzadko występującego w Polsce (R) oraz Harpagoxenus sublaevis i Camponotus vagus - ze statusem gatunków narażonych, stopniowo zanikających z naszej fauny (V). Myrmica sulcinodis jest gatunkiem borealnym, występującym w północnej Europie i Azji oraz wyspowo w górach Europy i na Kaukazie. W Polsce występuje bardzo rzadko. Harpagoxenus sublaevis jest gatunkiem borealnym, zamieszkującym Europę północną oraz wyspowo Europę środkową. W Polsce dość rzadko spotykany. Camponotus vagus jest gatunkiem submedyterraneńskim, zamieszkującym zwartym zasięgiem południowa Europę i Azję Mniejszą, sporadycznie występującym w Europie środkowej aż po południową Finlandię.

W faunie Wigierskiego Parku Narodowego stwierdzono występowanie 8 gatunków reliktowych, czyli takich, które były szeroko rozpowszechnione w strefie umiarkowanej w czasie zlodowaceń, a których obecne występowanie w tej strefie ogranicza się do gór lub nielicznych stanowisk na niżu. Połowa z nich należy do rodziny Formicidae. Są to: Harpagoxenus sublevis, Myrmica sulcinodis, Camponotus herculeanus i Formica aquilonia.

 

początek strony

Przegląd gatunków

Myrmica lobicornis Nylander – mrówki z tego gatunku znaleziono tylko na jednym stanowisku, na granicy pła torfowcowego i boru bagiennego nad jeziorem Suchar III.

Myrmica rubra Linnaeus (syn. M. laevinodis) – gatunek występuje na terenie całego Parku ale niezbyt licznie. Spotykany zarówno w środowiskach wilgotnych, np. na obrzeżach jezior dystroficznych, jak i w miarę suchych, np. na uprawach leśnych. Gniazda zakładane były najczęściej w kępach traw i mchów oraz w próchniejących pniakach.

Myrmica ruginodis Nylander – gatunek występuje licznie na terenie całego Parku. Spotykany zwłaszcza na terenach wilgotnych - na torfowiskach i podmokłych łąkach. Nie unika również terenów suchych, dobrze nasłonecznionych. Gniazda zbudowane były w kępach traw i mchów, w próchniejących pniach i pod kamieniami.

Myrmica rugulosa Nylander – występuje nielicznie na śródleśnych polanach i łąkach. Gniazda zbudowane były w ziemi, niekiedy z niewielkimi kopczykami z piasku.

Myrmica scabrinodis Nylander – występuje licznie na terenie całego Parku, zarówno na terenach otwartych – na łąkach, polanach śródleśnych, torfowiskach, jak i w lasach. Gniazda zbudowane były w kępach traw i mchów oraz w ziemi.

Myrmica schencki Viereck – gatunek stwierdzony na kilku stanowiskach – na dobrze nasłonecznionej uprawie leśnej i na śródleśnych polanach. Gniazda zlokalizowane były w ziemi, niekiedy pod kamieniami.

Myrmica sulcinodis Nylander - gatunek stwierdzony na terenie Obwodu Ochronnego Powały: na porębie leśnej, gdzie znaleziono dwa gniazda w ziemi oraz na uprawie leśnej (furażujące robotnice). Gatunek nowy dla Pojezierza Mazurskiego.

Monomorium pharaonis (Linnaeus) – prymitywny gatunek pochodzenia afrykańskiego, przypadkowo rozwleczony niemal po całym świecie. W naszym klimacie żyje wyłącznie w cieplarniach i ciepłych budynkach mieszkalnych. Ze względu na wyrządzane szkody (m.in. roznosi zarazki niektórych chorób zakaźnych) intensywnie zwalczany. Na teren Parku zawleczony na początku lat 90-tych. Obecnie nie występuje w Parku, ale powszechnie obecny jest w wielu budynkach mieszkalnych na terenie miasta Suwałki. Istnieje zatem prawdopodobieństwo, że co jakiś czas będzie pojawiał się na obszarze Parku. W niniejszej pracy nie zaliczony do fauny WPN.

Leptothorax acervorum (Fabricius) – znaleziony na kilkunastu stanowiskach: na torfowiskach, gdzie budował gniazda w kępach mchów, na uprawie leśnej i w borze mieszanym, gdzie zakładał gniazda w spróchniałych pniakach.

Leptothorax muscorum (Nylander) – znaleziono jedynie furażujące robotnice na uprawie leśnej na terenie Obwodu Ochronnego Powały.

Formicoxenus nitidulus (Nylander) – komensal żyjący w gniazdach mrówek głównie z rodzaju Formica. Ze względu na skryty tryb życia trudny do znalezienia. Stwierdzony w dwóch gniazdach Formica rufa w borze mieszanym na terenie Obwodu Ochronnego Powały.

Harpagoxenus sublaevis (Nylander) - gatunek rzadko spotykany. Stwierdzony na dwóch stanowiskach, w mocno prześwietlonych partiach boru mieszanego na terenie Obwodu Ochronnego Powały Znalezione gniazda zbudowane były w leżących, spróchniałych gałęziach drzew. Gatunek umieszczony na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” ze statusem gatunku narażonego na wyginięcie (Głowaciński 1992). Gatunek nowy dla Pojezierza Mazurskiego.

Tetramorium caespitum (Linnaeus) – występuje licznie na terenie całego Parku, w miejscach dobrze nasłonecznionych i suchych. Gniazda zbudowane były w ziemi z różnej wielkości kopczykami z piasku.

Camponotus herculeanus (Linnaeus) – występuje na terenach leśnych całego Parku. Ze względu na ukryty tryb życia trudny do znalezienia. Furażujące robotnice czasem można spotkać na polanach śródleśnych i torfowiskach. Gniazda założone były w spróchniałych pniakach i w rosnących drzewach, głównie świerkach.

Camponotus vagus (Scopoli) – występuje w młodnikach sosnowych i na uprawach leśnych na terenie Obwodu Ochronnego Powały, gdzie znaleziono kilkadziesiąt gniazd. Do tej pory, stanowiska znalezione w Puszczy Augustowskiej na terenie leśnictw Gruszki i Rubcowo, były najdalej na północ wysuniętymi stanowiskami tego gatunku w Polsce (Krzysztofiak 1985). Gniazda zbudowane były w spróchniałych pniach i w drewnianych częściach ogrodzeń. Gatunek umieszczony na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” ze statusem gatunku narażonego na wyginięcie (Głowaciński 1992).

Lasius alienus (Foerster) – stwierdzony z kilku stanowisk w południowej i środkowej części Parku. Występuje na skraju lasu i w mocno prześwietlonych młodnikach sosnowych. Gniazda zbudowane były w ziemi z niewielkimi kopczykami z piasku.

Lasius brunneus (Latreille) – stwierdzony na uprawach leśnych i na skraju lasu. Niezbyt częsty. Gniazda założone były w próchniejącym drewnie.

Lasius flavus (Fabricius) – występuje licznie na terenie całego Parku, zarówno na terenach otwartych – na łąkach, miedzach, torfowiskach, jak i leśnych – w młodnikach, uprawach leśnych. Gniazda zbudowane były w ziemi, często z dużymi kopcami ziemnymi porośniętymi roślinnością.

Lasius fuliginosus (Latreille) – występuje na terenie całego Parku w środowisku leśnym, głównie w miejscach zacienionych i wilgotnych. Często można go spotkać na skraju lasu. Gniazda założone były w martwych częściach rosnących drzew.

Lasius niger (Linnaeus) – występuje bardzo licznie na terenie całego Parku, zarówno na terenach otwartych, jak i zalesionych, w środowiskach wilgotnych i suchych. Gniazda zbudowane były w ziemi – z kopcami z piasku, w spróchniałych pniakach, w kępach traw i mchów, pod kamieniami oraz w spękaniach murów budynków. Gniazda znalezione w młodniku na terenie Obwodu Ochronnego Gawarzec były wysokie do 70 cm, miały kształt walca i porośnięte były roślinnością trawiastą.

Lasius umbratus (Nylander) – stwierdzony na dwóch stanowiskach w grądzie na terenie Obwodu Ochronnego Krzywe. Niewielkie gniazda zbudowane były w ziemi.

Formica aquilonia Yarrow – gatunek stwierdzony na dwóch stanowiskach: w Obwodzie Ochronnym Lipniak i O.O. Powały. Niewielkie gniazda zbudowane z gałązek i igliwia znajdowały się na skraju lasu.

Formica cinerea Mayr – gatunek występuje na terenie całego Parku, na terenach suchych, dobrze nasłonecznionych. Często spotykany na piaszczystych skarpach nadjeziornych, porośniętych skąpą roślinnością oraz na murawach kserotermicznych. Gniazda zbudowane były w ziemi.

Formica cunucularia Latreille – gatunek występuje na terenie całego Parku. Spotykany na uprawach leśnych, w młodnikach i na polanach śródleśnych. Gniazda zbudowane były w ziemi z kopcami z piasku.

Formica exsecta Nylander – gatunek znaleziony na kilu stanowiskach, na obrzeżach lasu, w północnej i południowej części Parku. Wszystkie znalezione gniazda były pojedyncze, niewielkie, zbudowane z suchych źdźbeł trawy.

Formica fusca Linnaeus – występuje bardzo licznie na terenie całego Parku, na terenach suchych i wilgotnych, w lasach i na terenach otwartych. Gniazda zbudowane były w próchniejących pniach, w ziemi i w kępach traw.

Formica polyctena Foerster – występuje licznie na terenach leśnych całego Parku. Najczęściej zamieszkuje polany śródleśne i brzegi lasu. Gniazda z dużymi kopcami zbudowane były z gałązek i igliwia, często na spróchniałych pniach lub przy pniach rosnących drzew.

Formica pratensis Retzius – gatunek stwierdzony na kilku stanowiskach w południowej części Parku, na brzegu sosnowych młodników. Gniazda z niewielkimi kopcami zbudowane były z drobnych gałązek i igliwia.

Formica pressilabris Nylander – znaleziono jedno gniazdo tego gatunku na terenie Obwodu Ochronnego Powały. Gniazdo z niewielkim kopcem zbudowanym ze źdźbeł traw i igliwia znajdowało się na skraju młodnika sosnowego.

Formica rufa Linnaeus – występuje dość licznie na terenach leśnych całego Parku. Gniazda tego gatunku najczęściej spotykane są na porębach i na skraju lasu. Gniazda z dużymi kopcami zbudowanymi z gałązek i igliwia.

Formica rufibarbis Fabricius – występuje na terenie całego Parku, ale niezbyt licznie. Spotykana na terenach suchych, dobrze nasłonecznionych – na murawach kserotermicznych, uprawach leśnych i piaszczystych skarpach. Gniazda zbudowane były w ziemi.

Formica sanguinea Latreille – gatunek stwierdzony w południowej części Parku, niezbyt liczny. Wszystkie gniazda zlokalizowane były na terenach suchych i dobrze nasłonecznionych – na uprawach leśnych i na śródleśnych polanach. Gniazda zbudowane były z igliwia, niekiedy bezpośrednio przy spróchniałym pniu.

Formica truncorum Fabricius – stwierdzono dwa gniazda tego gatunku: na terenie Obwodu Ochronnego Lipowe (na brzegu lasu) i O. O. Powały (uprawa leśna). Gniazda z niewielkimi kopcami zbudowane były z gałązek i igliwia.

początek strony

Podsumowanie

W faunie Wigierskiego Parku Narodowego stwierdzono występowanie 32 gatunków mrówek, co stanowi 35,5% fauny mrówek Polski. Dwa gatunki mrówek (Myrmica sulcinodis i Harpagoxenus nitidulus) są nowe dla krainy Pojezierza Mazurskiego. Również Monomorium pharaonis, który obecnie nie występuje na terenie Parku, ale jest obecny w najbliższej jego okolicy nie został odnotowany z tego regionu. Uwzględniając te dane fauna mrówek Pojezierza Mazurskiego liczy obecnie 38 gatunków (42,2% mrówek Polski), a fauna mrówek Parku stanowi aż 84,2% bogactwa fauny mrówek Pojezierza Mazurskiego.

Pięciu gatunków mrówek, stwierdzonych wcześniej z Pojezierza Mazurskiego, nie udało się odnaleźć na terenie Parku. Są to: Stenamma debile (Foerster) – do niedawna znana z terenu Polski jako S. westwoodi Westwood, Camponotus ligniperda Latreille, Camponotus fallax (Latreille), Formica candida F. Smith (syn. F. picea Nylander) i Formica foreli Emery. Występowanie na terenie Parku wszystkich tych gatunków, poza Camponotus ligniperda, jest możliwe. Mrówki z rodzaju Camponotus, oznaczone przez Begdona (1932) jako Camponotus ligniperda, prawdopodobnie należały do gatunku C. herculeanus.

W miarę wysokie bogactwo gatunkowe mrówek Wigierskiego Parku Narodowego wynika z dużego zróżnicowania środowisk Parku. Mrówki, jak i inne elementy fauny Parku, uzależnione są od całego kompleksu czynników charakteryzujących dane środowisko, a więc warunków glebowych, ukształtowania terenu, mikroklimatu, składu florystycznego, piętrowości roślinności, jej wieku i struktury przestrzennej, a także usytuowania geograficznego. Zmiany w środowisku będą zatem uwidaczniały się w składzie gatunkowym i strukturze zgrupowań mrówek.

W latach 1995-96 na terenie Parku miała miejsce gradacja kornika drukarza Ips typographus, która zapoczątkowała naturalną przebudowę części drzewostanów. Kornik zaatakował starsze partie drzewostanów świerkowych zmuszając służby Parku do podjęcia działań ochronnych. W wyniku tych działań nastąpiły zmiany w składzie gatunkowym i strukturze wiekowej drzewostanów, środowiska leśne wzbogacone zostały w liczne poręby, uprawy leśne i dużą ilość pniaków. Takie zmiany z całą pewnością wpłynęły na całą faunę Parku, m.in. zwiększając udział gatunków światłożądnych. Należy się zatem liczyć z tym, że w następnych latach nastąpi wzrost populacji takich gatunków, jak Lasius alienus, L. flavus, Formica cinerea, F. rufibarbis, F. cunicularia, F. pratensis czy F. sanguinea.

Bardzo pozytywnym elementem przekształceń drzewostanów Parku jest zwiększenie w środowisku ilości pniaków. Ich rola jest bardzo duża, gdyż stanowią mikrosiedliska dla licznych owadów, nie tylko ksylo i kambiofagów, ale także drapieżnych i pasożytniczych błonkówek i muchówek, pająków, wijów, wazonkowców i nicieni (Wiąckowski 1957). Pniaki stanowią nie tylko źródło żeru, ale także dają różnym bezkręgowcom schronienie, stanowiąc miejsce ich rozrodu i spoczynku zimowego. Mrówki z rodzaju Myrmica, Lasius, Camponotus i Formica bardzo często wykorzystują próchniejące pniaki do zakładania swoich gniazd.

Na szczególną uwagę zasługują mrówki z podrodzaju Formica s. str. (Formica truncorum, F. pratensis, F. aquilonia, F. rufa, F. polyctena). Są to gatunki leśne, zakładające gniazda z dużymi kopcami zbudowanymi z gałązek i igliwia, w których może przebywać nawet powyżej miliona osobników. Ze względu na dużą drapieżność tych mrówek, ich wysoką konsumpcję, polifagizm, społeczny tryb życia, długowieczność rodziny i wysoką plastyczność ekologiczną wywierają one duży wpływ na liczebność innych owadów w lasach, a tym samym są istotnym elementem utrzymania równowagi biocenotycznej środowisk leśnych. Mrowiska tych gatunków podlegają ochronie prawnej na mocy rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 1995 r. (Dz. U. Nr 13).

 

początek strony

Literatura

Begdon J. 1932. Studia nad mrówkami Pomorza. Pol. Pismo Ent., Lwów, 11: 57-96.

Dlussky G. M., Pisarski B. 1971. Rewizja polskich gatunków mrówek (Hymenoptera, Formicidae) z rodzaju Formica L. Fragm. Faun. 16(12): 145-224.

Głowaciński Z. (red.) 1992. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN, Kraków.

Gutowski J. M., Krzysztofiak L. 1995. Zmiany fauny bezkręgowców środowiska leśnego jako element monitoringu ekologicznego na terenie północno-wschodniej Polski. Prace Inst. Bad. Leśn., ser. A, 790: 7-44.

Kamiński M., Krzysztofiak L. 1992. Intensity of invertebrate penetration of the near-shore zone of a polyhumic lake in summer. Ekol. pol., 40(1): 127-144.

Kondracki J. 1994. Geografia Polski. Mezoregiony fizycznogeograficzne. PWN, Warszawa.

Krzysztofiak L. 1985. Rozmieszczenie i zagęszczenie gniazd mrówek w Puszczy Augustowskiej (Pojezierze Mazurskie). Fragm. Faun. 29(10): 137-149.

Minkiewicz R. 1935. Myrmosa brunnipes Lepel. tudzież inne żądłówki południowe lub rzadkie wykryte w Polsce środkowej. Fragm. Faun. Mus. Zool. Pol., 2: 189-227.

Pisarski B. 1975. Mrówki. Fomicoidea. Katalog Fauny Polski, nr 23.

Razowski J. (red.) 1997. Wykaz zwierząt Polski. Hymenoptera – posłowie. 5, 32, 24. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, Kraków.

Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz. U. Nr 13, poz. 61.

Wiąckowski S. 1957. Entomofauna pniaków sosnowych w zależności od wieku i rozmiaru pniaka. Ekol. Pol., 3: 13-140.

 

początek strony

Streszczenie

Autor prezentuje wyniki badań dotyczące składu gatunkowego mrówek Formicidae Wigierskiego Parku Narodowego. W materiale zbieranym w latach 1987-1997 na terenie całego Parku stwierdzono występowanie 32 gatunków mrówek reprezentujących 8 rodzajów. Pod względem zoogeograficznym największy udział mają gatunki palearktyczne, które stanową 37% wszystkich stwierdzonych gatunków mrówek oraz eurosyberyjskie – 28% (Ryc. 1).

Wśród mrówek stwierdzonych w Parku trzy gatunki (Myrmica sulcinodis, Harpagoxenus sublaevis i Camponotus vagus) umieszczone są na „Czerwonej liście zwierząt zagrożonych i ginących w Polsce”, a 4 gatunki (Harpagoxenus sublevis, Myrmica sulcinodis, Camponotus herculeanus i Formica aquilonia) to relikty polodowcowe.

Spośród stwierdzonych gatunków mrówek dwa – Myrmica sulcinodis i Harpagoxenus nitidulus, są nowe dla Pojezierza Mazurskiego, i obecnie fauna mrówek tej krainy liczy 38 gatunków (42,2% mrówek Polski).

.

początek strony

strona główna WPN