Raport ZMŚP 2012, Stacja Bazowa Wigry

Wyniki uzyskane z pomiarów meteorologicznych na stacji w Sobolewie w roku 2012 odniesiono do przeciętnych warunków charakterystycznych dla Suwalszczyzny w latach 1971-2000 (dane ze stacji synoptycznej w Suwałkach) oraz do wyników uzyskanych na stacji w Sobolewie w latach 2002-2011. Miniony rok, w odniesieniu do stacji w Suwałkach, pod względem termiczno-opadowym był rokiem lekko ciepłym i normalnym (Rys. 6), ze średnią temperaturą 6,8°C i sumą opadów 582,2 mm (Tab. 3). Średnia roczna wartość temperatury i suma opadów atmosferycznych w odniesieniu do średniej z okresu 2002-2011 (Sobolewo) mieściły się natomiast w przedziale lat lekko chłodnych i normalnych (Rys. 7). Różnice te są wynikiem znacznie wyższej średniej temperatury powietrza za okres 2001-2011, mierzonej na stacji meteorologicznej w Sobolewie (wynosiła ona 7,2°C) niż za okres 1971-2000 (6,3°C), mierzonej na stacji w Suwałkach.

Różnice w średnich wartościach temperatury powietrza dla obu okresów pomiarowych przedstawia tabela 4. W Sobolewie w ostatnich latach wyższe też były opady atmosferyczne - średnia roczna suma wynosiła 616,2 mm, kiedy dla okresu 1971-2000 w Suwałkach wynosiła ona 591,2 mm.

Tabela 3. Średnie roczne temperatury powietrza i sumy roczne opadów na stacji meteorologicznej w Sobolewie

Tabela 4. Średnie miesięczne i roczne temperatury powietrza atmosferycznego na wysokości 2 m w wieloleciu 1971-2000

Temp.	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Okres
T _{śr. 1971-2000}	-4,0	-3,4	0,1	6,1	12,1	15,1	16,7	16,3	11,5	6,6	1,3	-2,2	6,4
T _{śr. 2002-2011}	-3,8	-3,6	0,8	7,3	12,7	16,0	18,9	17,7	12,7	6,7	2,8	-1,4	7,2
T _max	11,4	12,2	19,0	25,7	31,5	31,0	34,3	33,9	28,7	22,0	14,5	10,4	34,3
T _min	-31,5	-25,9	-23,0	-12,0	-3,2	1,3	2,0	3,9	-12,1	-13,7	-18,6	-23,7	-31,5

Średnie temperatury powietrza obliczono na podstawie średnich jednogodzinnych wartości. Rok kalendarzowy 2012, w odniesieniu do wielolecia 1971-2000 (Suwałki), był rokiem lekko ciepłym, a w odniesieniu do okresu 2002-2011 (Sobolewo) - lekko chłodnym. Jego średnia temperatura na wysokości 2 m n.p.g. wynosiła 6,8°C i była o 0,4°C wyższa od średniej dla Suwałk, o 0,4°C niższa od średniej dla Sobolewa i o 0,6°C niższa od średniej z roku poprzedniego. Najcieplejszym miesiącem był lipiec (19,2°C), z maksymalnymi temperaturami dochodzącymi do 33,8°C (Rys. 8, tab. 5). Najchłodniejszym miesiącem był luty (-9,1°C), z minimalną temperaturą dochodzącą do -27,9°C. Największą amplitudą temperatury charakteryzował się miesiąc kwiecień - dochodziła ona do 37,6°C. Równie wysokie różnice temperatur zarejestrowano w lutym (36,6°C) oraz w maju (30,6°C) i marcu (29,36°C).

Przy rozpatrywaniu temperatur powietrza w poszczególnych sezonach roku (dzieląc rok kalendarzowy na cztery pory) wyraźnie zaznaczyło się ciepłe lato (Rys. 9). W okresie letnim wystąpiło 26 dni z temperaturą maksymalną powyżej 20°C oraz 8 dni z temperaturą powyżej 30°C (Tab. 6). W stosunku do roku poprzedniego maksymalne temperatury były na podobnym poziomie, liczba dni z temperaturą powyżej 20°C była niższa (w poprzednim roku były 33 dni), ale dni z temperaturą powyżej 30°C było nieco więcej (poprzednio 5). Różnica między średnią temperaturą trzech miesięcy okresu letniego i wiosennego wyniosła 9,3°C, a między latem i jesienią 8,9°C. Średnia temperatura miesięcy zimowych była ujemna i wynosiła -6,0°C (w poprzednim roku temperatura okresu zimowego była znacznie wyższa i wynosiła -2,9°C). Najchłodniejszym miesiącem zimowym był luty (-9,1°C), z minimalną temperaturą dochodzącą do -27,9°C.

Rys. 8. Średnie miesięczne wartości temperatury powietrza w 2012 roku na tle średnich z lat 1971-2000 (Suwałki)

Tabela 5. Średnie miesięczne i roczne temperatury powietrza atmosferycznego
na stacji meteorologicznej w Sobolewie w 2012 roku

Temp.	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	2012
T _śr.mies	-3,0	-9,1	2,2	7,3	13,5	14,8	19,2	16,8	13,0	6,9	4,6	-5,1	6,8
T _max	6,2	5,8	17,5	30,6	29,1	27,9	33,8	31,4	27,1	17,8	9,6	4,5	33,8
T _min	-22,1	-27,9	-11,8	-7,0	-1,5	3,7	6,0	5,7	1,2	-7,1	-0,4	-24,7	-27,9
T _STD	5,8	8,7	3,5	6,0	4,1	3,0	3,8	2,9	2,5	4,2	1,9	5,3	9,5

Biorąc pod uwagę termiczne typy pogody (Woś 1995) w minionym roku przeważały dni z pogodą umiarkowanie ciepłą - z temperaturą średnią dobową 5,8-14,8°C, oraz bardzo ciepłą - z temperaturą średnią dobową 11,6-24,5°C (Tab. 7). Dni z pogodą umiarkowanie ciepłą było o ponad 8 więcej, niż średnio w okresie 2002-2011, natomiast dni z pogodą bardzo ciepłą było zaledwie o 1 więcej. Rzadziej, niż w ostatnich 10 latach występowała pogoda przymrozkowa umiarkowanie chłodna - w minionym roku było 5 dni, a w minionym okresie ponad 10. Częściej natomiast pojawiał się typ pogody bardzo mroźnej, kiedy temperatura średnia dobowa spadała poniżej -15,0°C, a temperatura dobowa minimalna i maksymalna wynosiła poniżej lub była równa 0°C - w 2012 roku było aż 13 takich dni, przy niecałych 4 w ostatnim dziesięcioleciu.

W 2012 roku różnica między najcieplejszym i najchłodniejszym dniem (średnie dobowe) wynosiła 49,5°C - najcieplejszy dzień wystąpił 7 lipca (26,2°C), a najchłodniejszy 2 lutego (-23,3°C). Różnica między ekstremalnymi temperaturami chwilowymi była jeszcze wyższa i sięgała 61,7°C - najwyższa temperatura wystąpiła 29 lipca (33,8°C), a najniższa 3 lutego (-27,9°C). W ciągu całego roku wystąpiły 4 noce ze średnią temperaturą równą lub wyższą od 20,0°C - z 5 na 6 lipca (śr. temp. 20,1°C, maks. 24,4°C, min. 18,0°C), z 6 na 7 lipca (śr. 21,1°C, maks. 23,4°C, min. 17,7°C), z 7 na 8 lipca (śr. 21,4°C, maks. 24,3°C, min. 20,1°C) - była to zatem noc tropikalna oraz z 28 na 29 lipca (śr. 21,7°C, maks. 25,8°C, min. 16,2°C). Dni z przymrozkami przygruntowymi występowały jeszcze w kwietniu (1 dzień), a rozpoczynały się w październiku (1 dzień).

Wyznaczając okres wegetacyjny (gdy T≥5^oC) zastosowano metodę Huculak-Makowiec (1977). W minionym roku okres wegetacyjny rozpoczął się 11 kwietnia (w poprzednim sezonie 1 kwietnia) i zakończył się 25 października (poprzednio 13 października). Trwał zatem 198 dni, czyli niemal tyle ile średnio w okresie ostatnich 10 lat - 199 dni (Rys. 9). W ostatnim dziesięcioleciu okres wegetacji najwcześniej rozpoczynał się 26 marca (2006 r.), najpóźniej 4 maja (2007 r.), a kończył się najwcześniej 28 września (2010 r.), najpóźniej 8 grudnia (2004 r.).

Określając termiczne pory roku zastosowano metodę Mereckiego (1915) i Romera i in. (1949), dzieląc rok na 6 termicznych pór: zimę - okres o temperaturze powietrza t ≤ 0,0°C, przedwiośnie - okres o temperaturze powietrza 0,0°C < t ≤ 5,0°C, wiosnę - okres o temperaturze powietrza 5,0°C < t ≤ 15,0°C, lato - okres o temperaturze powietrza t > 15,0°C, jesień - okres o temperaturze powietrza 5,0°C < t ≤ 15,0°C i przedzimie - okres o temperaturze powietrza 0,0°C < t ≤ 5,0°C. Na podstawie temperatur powietrza z ostatnich 11 lat (2002-2012) określono długość trwania termicznych pór roku (Rys. 11). Zima średnio trwa 101 dni, przedwiośnie 30 dni, wiosna 56 dni, lato 87 dni, jesień 58 dni, a przedzimie 34 dni.

W minionym roku średnia temperatura przy gruncie wynosiła 6,6°C, wahając się w poszczególnych miesiącach od -10,0°C do 19,9°C (Tab. 8, rys. 12). Najniższe temperatury przy gruncie wystąpiły w lutym i dochodziły do -31,3°C. Najwyższe temperatury występowały w okresie kwiecień-sierpień i przekraczały 34°C (maksymalnie 39,3°C).

Tabela 8. Średnie miesięczne temperatury przy gruncie (5 cm n.p.g.) na stacji meteorologicznej w Sobolewie w 2012 roku

Temp.	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	2012
T _{śr. mies.}	-3,2	-10,0	1,5	7,0	14,0	15,2	19,9	16,9	12,6	6,3	3,9	-5,0	6,6
T _max	5,5	6,8	20,4	37,1	34,1	35,9	39,3	36,9	30,9	22,5	11,4	3,0	39,3
T _min	-25,6	-31,3	-14,9	-11,8	-5,4	1,5	5,3	2,4	-1,9	-10,4	-4,4	-26,3	-31,3
T _STD	5,3	9,0	3,6	5,9	4,0	3,0	3,9	3,1	2,5	4,2	1,7	5,1	9,5

Rys. 12. Średnie miesięczne wartości temperatury powietrza 5 cm nad gruntem na Stacji Bazowej WIGRY w 2012 r.
na tle średnich z lat 2002-2011

Średnie roczne temperatury gleby na badanych głębokościach wahały się od 9,0 do 9,3°C (Tab. 9). Przebieg temperatur gleby na poszczególnych głębokościach przedstawiają rysunki 13-18 oraz tabela 10.

Temp.	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	2011
T_-5cm	-0,1	-3,2	2,0	8,0	17,0	17,5	22,1	19,0	14,4	7,8	4,4	-0,5	9,0
T_-20cm	0,3	-1,8	1,9	7,9	16,9	17,5	22,1	19,2	14,7	8,2	4,6	0,3	9,3
T_-50cm	1,1	-0,7	1,2	6,6	15,3	16,4	20,5	19,0	14,9	9,3	5,2	1,6	9,2
T_-100cm	2,6	1,0	1,3	5,1	12,4	14,5	17,9	18,2	15,3	11,1	6,9	3,9	9,2

Rys. 13. Zmiany wartości temperatury gleby na głębokości 5 cm w roku kalendarzowym 2012 (Sobolewo)

Rys. 14. Zmiany wartości temperatury gleby na głębokości 20 cm w roku kalendarzowym 2012 (Sobolewo)

Rys. 15. Zmiany wartości temperatury gleby na głębokości 50 cm w roku kalendarzowym 2012 (Sobolewo)

Rys. 16. Zmiany wartości temperatury gleby na głębokości 100 cm w roku kalendarzowym 2012 (Sobolewo)

Rys. 17. Zmiany temperatury gleby na głębokościach 5, 20, 50 i 100 cm w roku kalendarzowym 2012 (Sobolewo)

Rys. 18. Średnie temperatury gleby na różnych głębokościach w poszczególnych porach roku kalendarzowego 2012 (Sobolewo)

Miesiąc	Temperatura gleby [°C]
	na głębokości 5 cm				na głębokości 20 cm				na głębokości 50 cm				na głębokości 100 cm
	AVG	STD	Max	Min	AVG	STD	Max	Min	AVG	STD	Max	Min	AVG	STD	Max	Min
2012-01	-0,1	0,9	3,7	-3,8	0,3	0,7	2,9	-1,8	1,1	0,4	3,6	-0,7	2,6	0,4	3,5	2,0
2012-02	-3,2	2,3	0,8	-8,5	-1,8	1,2	0,0	-5,4	-0,7	0,5	1,9	-2,4	1,0	0,5	2,1	0,0
2012-03	2,0	2,8	14,5	-6,9	1,9	2,5	11,1	-4,3	1,2	2,0	6,8	-2,1	1,3	1,0	3,6	0,0
2012-04	8,0	4,7	30,0	-1,4	7,9	4,4	24,9	-0,4	6,6	3,2	17,5	1,2	5,1	1,8	9,8	2,3
2012-05	17,0	3,3	33,3	3,8	16,9	2,9	27,0	6,2	15,3	1,9	20,6	10,0	12,4	1,3	14,9	9,7
2012-06	17,5	3,0	33,6	5,9	17,5	2,8	27,9	7,5	16,4	2,0	21,8	10,6	14,5	1,1	16,2	12,4
2012-07	22,1	3,0	35,1	10,5	22,1	2,7	31,5	12,8	20,5	1,9	26,1	15,9	17,9	1,1	20,7	15,1
2012-08	19,0	3,2	34,7	8,9	19,2	3,0	30,3	11,2	19,0	2,2	25,8	14,8	18,2	1,2	20,5	16,5
2012-09	14,4	2,1	25,3	5,9	14,7	2,0	21,7	8,0	14,9	1,6	19,5	10,8	15,3	1,1	16,9	13,5
2012-10	7,8	3,4	18,0	-1,6	8,2	3,2	15,7	-0,2	9,3	2,5	14,9	2,8	11,1	1,6	13,8	7,2
2012-11	4,4	1,2	10,4	-0,6	4,6	1,0	8,0	0,9	5,2	0,7	8,4	3,0	6,9	0,5	7,7	6,0
2012-12	-0,5	0,6	3,5	-3,7	0,3	0,4	3,1	-1,5	1,6	0,8	6,4	-0,6	3,9	1,0	6,6	2,5
Zima	-1,3	1,7	3,7	-8,5	-0,4	1,2	3,1	-5,4	0,7	1,2	6,4	-2,4	2,5	1,4	6,6	0,0
Wiosna	9,0	7,6	33,3	-6,9	8,9	7,6	27,0	-4,3	7,7	7,1	20,6	-2,1	6,3	5,6	14,9	0,0
Lato	19,5	2,3	35,1	5,9	19,6	2,3	31,5	7,5	18,6	2,1	26,1	10,6	16,9	2,1	20,7	12,4
Jesień	8,9	5,1	25,3	-1,6	9,2	5,1	21,7	-0,2	9,8	4,9	19,5	2,8	11,1	4,2	16,9	6,0
Rok kalendarzowy 2012	9,0	8,7	35,1	-8,5	9,3	8,4	31,5	-5,4	9,2	7,7	26,1	-2,4	9,2	6,5	20,7	0,0

Temperatury gleby w miesiącach zimowych i jesiennych wzrastały wraz z głębokością, natomiast w miesiącach wiosennych i letnich malały (Rys. 14). W minionym roku gleba przemarzała do głębokości 50 cm, a temperatury chwilowe dochodziły do -8,5°C na głębokości 5 cm (luty), -5,4°C na głębokości 20 cm (luty) i -2,4°C na głębokości 50 cm (luty). Nie zanotowano temperatur ujemnych na głębokości 100 cm, ale w lutym i marcu minimalna temperatura dochodziły do 0°C. Najwyższą średnią miesięczną temperaturę gleby zarejestrowano w okresie letnim, w lipcu na głębokości 5 i 20 cm - wynosiła ona 22,1°C, a maksymalną temperaturę chwilową w lipcu na głębokości 5 cm - 35,1°C.