Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ... |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4. Wyniki badań 4.1. Meteorologia Wyniki uzyskane z pomiarów meteorologicznych na stacji w Sobolewie w roku 2011 odniesiono do przeciętnych warunków charakterystycznych dla Suwalszczyzny w latach 1971-2000 (dane ze stacji synoptycznej w Suwałkach). Miniony rok pod względem termiczno-opadowym był rokiem ciepłym i normalnym (Rys. 5), ze średnią temperaturą 7,39°C i sumą opadów 582,2 mm (Tab. 3). Średnia roczna wartość temperatury i suma opadów atmosferycznych w odniesieniu do średniej z okresu 2002-2010 (Sobolewo) mieściły się natomiast w przedziale lat normalnych zarówno pod względem termicznym, jak i wilgotnościowym. Różnice te są wynikiem znacznie wyższej średniej temperatury powietrza za okres 2001-2010, mierzonej na stacji meteorologicznej w Sobolewie (wynosiła ona 7,2°C) niż za okres 1971-2000 (6,3°C), mierzonej na stacji w Suwałkach. Różnice w średnich wartościach temperatury powietrza dla obu okresów pomiarowych przedstawia tabela 4. W Sobolewie w ostatnich latach wyższe też były opady atmosferyczne - średnia roczna suma wynosiła 620,0 mm, kiedy dla okresu 1971-2000 w Suwałkach wynosiła ona 591,2 mm.
Rys. 5. Klasyfikacja termiczno-opadowa dla dostępnych lat badań
Tabela 3. Średnie roczne temperatury powietrza i sumy roczne opadów na stacji meteorologicznej w Sobolewie
Tabela 4. Średnie miesięczne i roczne temperatury powietrza atmosferycznego na wysokości 2 m w wieloleciu 1971-2000 (stacja Suwałki) oraz 2002-2010 (stacja w Sobolewie)
4.1.1. Temperatura powietrza atmosferycznego Średnie temperatury powietrza obliczono na podstawie średnich jednogodzinnych wartości. Rok kalendarzowy 2011, w odniesieniu do wielolecia 1971-2000, był rokiem ciepłym. Jego średnia temperatura na wysokości 2 m n.p.g. wynosiła 7,39°C i była o 1,09°C wyższa od średniej z wielolecia (6,30°C) i o 1,05°C wyższa od średniej z roku poprzedniego. Najcieplejszym miesiącem był lipiec (18,74°C), z maksymalnymi temperaturami dochodzącymi do 32,50°C (Rys. 6, tab. 5). Najchłodniejszym miesiącem był luty (-7,40°C), z minimalną temperaturą dochodzącą do -25,70°C. Największą amplitudą temperatury charakteryzował się miesiąc kwiecień - dochodziła ona do 35,8°C. Równie wysokie różnice temperatur zarejestrowano w marcu i lutym (33,6-31,2°C) oraz w maju i lipcu (30,6-30,5°C). Przy rozpatrywaniu temperatur powietrza w poszczególnych sezonach roku (dzieląc rok kalendarzowy na cztery pory) wyraźnie zaznaczyło się ciepłe lato (Rys. 7). W okresie letnim wystąpiły 33 dni z temperaturą maksymalną powyżej 20°C oraz 5 dni z temperaturą powyżej 30°C (Tab. 6). W stosunku do roku poprzedniego maksymalne temperatury były nieco niższe, a liczba najcieplejszych dni wyraźnie niższa (w poprzednim roku było 41 dni z temperaturą powyżej 25°C i 15 dni z temperaturą przekraczającą 30°C). Różnica między średnią temperaturą trzech miesięcy okresu letniego i wiosennego wyniosła 10,72°C, a między latem i jesienią 10,18°C. Średnia temperatura miesięcy zimowych była ujemna i wynosiła -2,91°C (w poprzednim roku temperatura okresu zimowego była znacznie niższa i wynosiła -7,37°C). Najchłodniejszym miesiącem zimowym był luty (-7,40°C), z minimalną temperaturą dochodzącą do -25,70°C.
Rys. 6. Średnie miesięczne wartości temperatury powietrza w 2011 roku na tle średnich z lat 1971-2000 (Suwałki) oraz z lat 2002-2010 (Sobolewo)
Tabela 5. Średnie miesięczne i roczne temperatury powietrza atmosferycznego na stacji meteorologicznej w Sobolewie w 2011 roku
Rys. 7. Temperatura powietrza w Sobolewie w poszczególnych porach roku 2011
Tabela 6. Liczba dni charakterystycznych (Sobolewo, rok kalendarzowy 2011)
Biorąc pod uwagę termiczne typy pogody (Woś 1995) w minionym roku przeważały dni z pogodą umiarkowanie ciepłą - z temperaturą średnią dobową 5,1-15,0°C, temperaturą dobową minimalną i maksymalną powyżej 0°C oraz bardzo ciepłą - z temperaturą średnią dobową 15,1-25,0°C, temperaturą dobową minimalną i maksymalną powyżej 0°C (Tab. 7). Dni z pogodą umiarkowanie ciepłą było o ponad 20 mniej, niż średnio w okresie 2002-2010, natomiast dni z pogodą bardzo ciepłą było o 16 dni więcej. Znacznie rzadziej, w ciągu 54 dni, występowała pogoda przymrozkowa bardzo chłodna (średnia temperatura dobowa od 1,0 do 5,0°C, temperatura dobowa minimalna poniżej lub równa 0°C, maksymalna powyżej 0°C). Sporadycznie pojawiał się typ pogody bardzo mroźnej, kiedy temperatura średnia dobowa spadała poniżej -15,0°C, a temperatura dobowa minimalna i maksymalna wynosiła poniżej lub była równa 0°C.
Tabela 7. Liczba dni z poszczególnymi termicznymi typami pogody (Sobolewo)
W 2011 roku różnica między najcieplejszym i najchłodniejszym dniem (średnie dobowe) wynosiła 41,83°C - najcieplejszy dzień wystąpił 6 czerwca (23,04°C), a najchłodniejszy 23 lutego (-18,79°C). Różnica między ekstremalnymi temperaturami chwilowymi była jeszcze wyższa i sięgała 58,20°C - najwyższa temperatura wystąpiła 18 lipca (32,50°C), a najniższa 23 lutego (-25,70°C). W ciągu całego roku wystąpiły trzy noce ze średnią temperaturą równą lub wyższą od 20,0°C - z 6 na 7 czerwca (śr. temp. 20,27°C, maks. 26,30°C, min. 14,20°C), z 14 na 15 sierpnia (śr. 20,49°C, maks. 25,10°C, min. 11,70°C) i 27 na 28 sierpnia (śr. 22,30°C, maks. 27,20°C, min. 17,30°C). Dni z przymrozkami przygruntowymi występowały jeszcze w maju (5 dni) i rozpoczynały się we wrześniu (1 dzień). Wyznaczając okres wegetacyjny (gdy T≥5oC) zastosowano metodę Huculak-Makowiec (1977). W minionym roku okres wegetacyjny rozpoczął się 1 kwietnia i zakończył 13 października. Trwał zatem 196 dni, czyli niemal tyle ile średnio w okresie ostatnich 9 lat (Rys. 7A). Najwcześniej okres ten rozpoczynał się w 2010 roku bo już 26 marca, a kończył się najpóźniej w 2004 roku (8 grudnia).
Rys. 7A. Czas trwania okresu wegetacyjnego w poszczególnych latach
Określając termiczne pory roku zastosowano metodę Mereckiego (1915) i Romera i in. (1949), dzieląc rok na 6 termicznych pór: zimę - okres o temperaturze powietrza t ≤ 0,0°C, przedwiośnie - okres o temperaturze powietrza 0,0°C < t ≤ 5,0°C, wiosnę - okres o temperaturze powietrza 5,0°C < t ≤ 15,0°C, lato - okres o temperaturze powietrza t > 15,0°C, jesień - okres o temperaturze powietrza 5,0°C < t ≤ 15,0°C i przedzimie - okres o temperaturze powietrza 0,0°C < t ≤ 5,0°C. Na podstawie temperatur powietrza z ostatnich 10 lat (2002-2011) określono długość trwania termicznych pór roku (Rys. 7B). Zima średnio trwa 101 dni, przedwiośnie 29 dni, wiosna 55 dni, lato 89 dni, jesień 60 dni, a przedzimie 32 dni.
Rys. 7B. Czas trwania termicznych pór roku (średnia z okresu 2002-2011)
4.1.2. Temperatura gleby W minionym roku średnia temperatura przy gruncie wynosiła 7,08°C, wahając się w poszczególnych miesiącach od -7,47°C do 19,09°C (Tab. 8, rys. 8). Najniższe temperatury przy gruncie wystąpiły w lutym i dochodziła do -27,70°C. Najwyższe temperatury występowały w okresie czerwiec-lipiec i przekraczały 34°C (maksymalnie 36,10°C).
Tabela 8. Średnie miesięczne temperatury przy gruncie (5 cm n.p.g.) na stacji meteorologicznej w Sobolewie w 2011 roku
Rys. 8. Średnie miesięczne wartości temperatury powietrza 5 cm nad gruntem na Stacji Bazowej WIGRY w 2011 r. na tle średnich z lat 2002-2010
Średnie roczne temperatury gleby na badanych głębokościach wahały się od 9,01 do 9,35°C (Tab. 9). Przebieg temperatur gleby na poszczególnych głębokościach przedstawiają rysunki 9-13 oraz tabela 10. Temperatury gleby w miesiącach zimowych i jesiennych wzrastały wraz z głębokością, natomiast w miesiącach wiosennych i letnich malały (Rys. 14). W minionym roku gleba przemarzała do głębokości 50 cm, a temperatury chwilowe dochodziły do -9,80°C na głębokości 5 cm (luty), -6,30°C na głębokości 20 cm (luty, marzec) i -0,24°C na głębokości 50 cm (marzec). Nie zanotowano temperatur ujemnych na głębokości 100 cm, ale w styczniu, lutym i marcu minimalna temperatura dochodziła do 0°C. Najwyższą średnią miesięczną temperaturę gleby zarejestrowano w okresie letnim, w lipcu na głębokości 5 cm - wynosiła ona 20,83°C, a maksymalna temperatura chwilowa dochodziła do 34,80°C.
Tabela 9. Temperatura gruntu na różnych głębokościach (Sobolewo, 2011 rok)
Rys. 9. Zmiany wartości temperatury gleby na głębokości 5 cm w roku kalendarzowym 2011 (Sobolewo)
Rys. 10. Zmiany wartości temperatury gleby na głębokości 20 cm w roku kalendarzowym 2011 (Sobolewo)
Rys. 11. Zmiany wartości temperatury gleby na głębokości 50 cm w roku kalendarzowym 2011 (Sobolewo)
Rys. 12. Zmiany wartości temperatury gleby na głębokości 100 cm w roku kalendarzowym 2011 (Sobolewo)
Rys. 13. Zmiany temperatury gleby na głębokościach 5, 20, 50 i 100 cm w roku kalendarzowym 2011 (Sobolewo)
Tabela 10. Temperatura gruntu na różnych głębokościach (Sobolewo, 2011)
Rys. 14. Średnie temperatury gleby na różnych głębokościach w poszczególnych porach roku kalendarzowego 2011 (Sobolewo)
|