Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ...

Wigierski Park Narodowy       Stacja Bazowa WIGRY        Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego

Raport o stanie środowiska przyrodniczego w roku 2011

Spis treści

Strona tytułowa

Strona główna WPN

  

4.8. Epifity nadrzewne

  

We florze porostów zlewni eksperymentalnej przeważają taksony o szerokiej skali ekologicznej i o małej lub średniej wrażliwości na zanieczyszczenia. Pod względem budowy morfologicznej ponad połowę stanowią porosty skorupiaste. Z gatunków o plechach krzaczkowatych większość to ubikwistyczne chrobotki z rodzaju Cladonia, które równie często rosną na ziemi, jak i na murszejącym drewnie oraz na korze drzew, szczególnie u podstawy pni.

  

Tabela 61. Gatunki porostów objęte monitoringiem,

ich formy morfologiczne oraz status prawny

Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Forma

morfologiczna

Status prawny
1 Bryoria fuscescens włostka brązowa krzaczkowaty ochrona ścisła
2 Evernia prunastri mąkla tarniowa krzaczkowaty ochrona częściowa
3 Hypogymnia physodes pustułka

pęcherzykowata

listkowaty -
4 Hypotrachyna revoluta przystrumycznik

pustułkowy

listkowaty ochrona ścisła
5 Melanelia fuliginosa przylepka okopcona listkowaty ochrona ścisła
6 Parmelia sulcata tarczownica

bruzdkowana

listkowaty -
7 Pertusaria amara otwornica gorzka skorupiasty -
8 Phlyctis argena rozsypek srebrzysty skorupiasty -
9 Platismatia glauca płucnik modry listkowaty ochrona ścisła
10 Pseudevernia furfuracea mąklik otrębiasty krzaczkowaty ochrona ścisła
11 Ramalina farinacea odnożyca mączysta krzaczkowaty ochrona ścisła
12 Usnea hirta brodaczka kępkowa krzaczkowaty ochrona ścisła

   

   

Badania składu gatunkowego porostów, powierzchni ich plech i zdrowotności przeprowadzono na dwunastu stanowiskach, na których w 1998 roku wyznaczono na pniach drzew powierzchnie monitoringowe. Wówczas też po raz pierwszy dokonano pomiarów powierzchni plech poszczególnych gatunków wytypowanych do monitorowania. Do obserwacji wytypowano 12 gatunków porostów nadrzewnych (epifitycznych), w tym 5 taksonów o plechach krzaczkowatych, 5 - listkowatych i 2 - skorupiastych (Tab. 61). Spośród tych gatunków 8 podlega ochronie prawnej, w tym 7 ochronie ścisłej, a 1 ochronie częściowej (Rozporządzenie Ministra Środowiska 2011). W 2011 roku badaniami objęto sześć stanowisk, gdyż na pozostałych pięciu monitorowane gatunki całkowicie zanikły. Wyniki badań z 2011 roku porównano z wynikami z poprzednich lat.

  

STANOWISKO 037

Na granicy oddziałów 97/98/110. Dąb szypułkowy (Quercus robur). W 1998 roku na powierzchni występowało pięć gatunków porostów, z których dominowała Hypogymnia physodes (Rys. 89). Odznaczała się ona niewielkimi uszkodzeniami plechy, podobnie jak plechy Parmelia sulcata. Pozostałe porosty nie miały oznak uszkodzenia.

  

  

Rys. 89. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

  

  

Po trzech latach jeden gatunek - Melanelia fuliginosa zanikł, trzy gatunki zmniejszyły swoją powierzchnię plech, a jeden - Phlyctis argena zwiększył ją o ponad 340%. W 2004 roku ponownie pojawiły się niewielkie plechy Melanelia fuliginosa i zarejestrowano zwiększenie się powierzchni plech Phlyctis argena, Parmelia sulcata i Evernia prunastri. Jedynie plechy Hypogymnia physodes zmniejszyły swoją powierzchnię o ponad 60% w stosunku do ich powierzchni z 2001 roku. W 2007 roku zmniejszyła się powierzchnia plech Phlyctis argena o 40% i Hypogymnia physodes o 45% oraz zwiększyła się powierzchnia plech Melanelia fuliginosa o 400% i Evernia prunastri o 35%. W 2008 roku 3 gatunki nieznacznie zwiększyły powierzchnię swoich plech, a 2 zmniejszyły, z tym, że plechy Phlyctis argena zmniejszyły swoją powierzchnię o 78%. W 2009 roku dwa gatunki (Hypogymnia physodes i Evernia prunastri nieznacznie zmniejszyły powierzchnię swoich plech, a pozostałe trzy gatunki zwiększyły ją, w tym Melanelia fuliginosa aż o 60%. W 2010 roku powierzchnie plech niemal wszystkich monitorowanych gatunków porostów nie uległy zmianie. Jedynie Phlyctis argena zwiększyła swoją powierzchnię o prawie 5%. Wszystkie plechy monitorowanych gatunków porostów nie wykazywały widocznych uszkodzeń. W 2011 roku wszystkie gatunki zwiększyły swoją powierzchnię, a w największym stopniu Phlyctis argena (o ponad 63%). Podobnie jak w poprzednim roku plechy monitorowanych gatunków porostów nie wykazywały widocznych uszkodzeń.

  

STANOWISKO 041

Oddz. 129k. Lipa drobnolistna (Tilia cordata). W 1998 roku na powierzchni występowały dwa badane gatunki porostów, z których zdecydowanie dominowała Evernia prunastri (Rys. 90). Drugi gatunek - Melanelia fuliginosa, występował w postaci pojedynczej plechy. Plechy Evernia prunastri posiadały niewielkie uszkodzenia, natomiast plecha drugiego gatunku była silnie uszkodzona. Po trzech latach stan zdrowotny Evernia prunastri nie uległ zmianie, chociaż powierzchnia jej plech zmniejszyła się o ponad 30%. W tym czasie Melanelia fuliginosa ustąpiła całkowicie z badanej powierzchni. W 2004 roku nadal na powierzchni badawczej występował tylko jeden gatunek porostu. Powierzchnia jego plech w dalszym ciągu ulegała redukcji i w stosunku do 2001 roku zmniejszyła się o 80%. W 2007 roku powierzchnia Evernia prunastri ponownie zmniejszyła się (tym razem o ponad 80%), ale następnym roku wzrosła o 84%. W 2009 roku powierzchnia plech Evernia prunastri wzrosła o prawie 30%. W 2010 roku powierzchnia plech Evernia prunastri nadal wzrastała (o prawie 40%), a plechy nie wykazywały widocznych oznak uszkodzeń (podobnie, jak w poprzednim roku). W 2011 roku nieznacznie zmniejszyła się wielkość plech Evernia prunastri (o 13%) i ponownie pojawiły się niewielkie plechy gatunku opisanego na początku badań (w 1998 roku) - Melanelia fuliginosa. Plechy obu monitorowanych gatunków porostów nie wykazywały widocznych uszkodzeń.

  

  

Rys. 90. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

  

  

STANOWISKO 042

Oddz. 122d. Lipa drobnolistna (Tilia cordata). W 1998 roku na powierzchni występowało sześć gatunków badanych porostów, z których trzy gatunki -Parmelia sulcata, Phlyctis argena i Melanelia fuliginosa, występowały w postaci pojedynczych plech o niewielkiej powierzchni (Rys. 91). Plechy wszystkich porostów nie wykazywały oznak uszkodzeń. Po trzech latach stan zdrowotny porostów nie uległ poważniejszym zmianom, jedynie na plechach Platismatia glauca pojawiły się niewielkie uszkodzenia. Wszystkie gatunki, poza Parmelia sulcata, zwiększyły powierzchnie zajmowane przez ich plechy. W 2004 roku dwa gatunki porostów - Melanelia fuliginosa i Pertusaria amara zanikły na badanej powierzchni. W dalszym ciągu redukcji ulegały plechy Parmelia sulcata - w stosunku do powierzchni z 2001 roku ich powierzchnia zmniejszyła się o ponad 60%. W przypadku trzech pozostałych gatunków zarejestrowano zwiększenie się powierzchni ich plech, przy czym najbardziej zwiększyła się powierzchnia zajmowana przez plechę Phlyctis argena - prawie 60-krotnie w stosunku do powierzchni z 2001 roku. W 2007 roku zmniejszyła się powierzchnia plechPlatismatia glaca o 84% i Hypogymnia physodes o 24% oraz zwiększyła się powierzchnia plech Phlyctis argena o 32% iParmelia sulcata aż o 233%. W 2008 roku dwa gatunki minimalnie zwiększyły powierzchnie swoich plech, a dwa zmniejszyły, w tym Hypogymnia physodes o 28% i Phlyctis argena o 32%. W 2009 roku wszystkie gatunki, poza Platismatia glauca zmniejszyły powierzchnię swoich plech od 42% - Phlyctis argena do ponad 65% - Hypogymnia physodes. Plechy Hypogymnia physodes i Parmelia sulcata wykazywały niewielkie uszkodzenia plech. W 2010 roku zaobserwowano podobną sytuację - powierzchnia plech badanych porostów uległa zmniejszeniu (od 9% dla Phlyctis argena do ponad 40% dla Hypogymnia physodes), z wyjątkiem gatunku Platismatia glauca, której powierzchnia wzrosła o ponad 30%. W 2011 roku tylko Parmelia sulcata zwiększyła nieznacznie powierzchnię swoich plech, a plechy pozostałych gatunków zmniejszyły się. W największym stopniu zmniejszyła się powierzchnia plech Hypogymnia physodes, bo aż o 85%.

  

  

Rys. 91. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

  

  

STANOWISKO 043

Oddz. 112/111. Dąb szypułkowy (Quercus robur) przy drodze. W 1998 roku na powierzchni występowało pięć badanych gatunków porostów, które łącznie zajmowały około 15% powierzchni badanego fragmentu pnia (Rys. 92). Plechy Hypogymnia physodes i Parmelia sulcata posiadały niewielkie uszkodzenia, natomiast pozostałe gatunki charakteryzowały się brakiem jakikolwiek oznak uszkodzeń.

     

  

Rys. 92. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

  

  

Po trzech latach zdrowotność porostów uległa niewielkim zmianom - poprawił się stan plech Hypogymnia physodes. Zmniejszyły się powierzchnie plech Hypogymnia physodes - o 28% i Parmelia sulcata - o 41%, natomiast plechy pozostałych gatunków zwiększyły swoją powierzchnię od 22 do 37%. Na powierzchni pojawił się nowy gatunek porostu objęty monitoringiem – Pertusaria amara. W 2004 roku dwa gatunki (Evernia prunastri i Pertusaria amara) zmniejszyły powierzchnie swoich plech w stosunku do powierzchni stwierdzonej trzy lata wcześniej, a powierzchnia pozostałych czterech gatunków zwiększyła się. W 2007 roku dwa gatunki (Ramalina farinacea i Melanelia fuliginosa) zanikły na powierzchni, Parmelia sulcata zmniejszyła powierzchnię plech o 6%, a pozostałe trzy gatunki zwiększyły powierzchnie plech. W 2008 roku trzy gatunki zmniejszyły powierzchnię swoich plech (Evernia prunastri minimalnie, Hypogymnia physodes o21% i Parmelia sulcata o prawie 23%), a jeden - Pertusaria amara zwiększył o 60%. W 2009 roku dwa gatunki zwiększyły powierzchnię swoich plech - Parmelia sulcata o 43% iPertusaria amara o prawie 53%, a dwa zmniejszyły - Hypogymnia physodes o 48% (niewielka część plech wykazywała widoczne uszkodzenia) i Evernia prunastri zaledwie o 1,5%. W 2010 roku Evernia prunastri i Pertusaria amara zmniejszyły powierzchnię swoich plech (odpowiednio o ponad 50% i ponad 40%), natomiast Hypogymnia physodes zwiększyła ją (o ponad 20%). Powierzchnia Parmelia sulcata praktycznie pozostała na podobnym poziomie, co w poprzednim roku. W 2011 roku zmiany powierzchni plech monitorowanych porostów były nieznaczne. Jeden gatunek - Parmelia sulcata zmniejszył powierzchnię swoich plech, a pozostałe gatunki nieznacznie zwiększyły. Wszystkie plechy badanych gatunków charakteryzowały się brakiem jakikolwiek oznak uszkodzeń.

   

STANOWISKO 044

Oddz. 100/99. Dąb szypułkowy (Quercus robur). W 1998 roku na powierzchni występowało pięć badanych gatunków porostów, które łącznie zajmowały około 60% powierzchni badanego fragmentu pnia (Rys. 93). Zdecydowanie dominował porost z gatunku Evernia prunastri, a dwa gatunki - Ramalina farinacea i Platismatia glauca, tworzyły jedynie pojedyncze plechy. Plecha tego ostatniego gatunku miała niewielkie uszkodzenia, natomiast plechy Parmelia sulcata charakteryzowały się wyraźnymi uszkodzeniami. Plechy pozostałych gatunków nie wykazywały oznak uszkodzeń.

Po trzech latach z badanej powierzchni wypadł jeden gatunek - Ramalina farinacea, a plechy innego gatunku - Parmelia sulcata były silnie uszkodzone. Również stan zdrowotny plech Hypogymnia physodes nieznacznie się pogorszył. Dwa gatunki porostów zmniejszyły powierzchnie swoich plech o około 25%, a dwa zwiększyły - o 11% i 55%. W 2004 roku dwa gatunki porostów (Platismatia glauca i Ramalina farinacea) zanikły na badanej powierzchni, a pozostałe gatunki zmniejszyły powierzchnie swoich plech w stosunku do powierzchni z 2001 roku.

W 2007 roku zanikły plechy kolejnego gatunku - Parmelia sulcata, i zmniejszyła się powierzchna pozostałych gatunków. W 2008 roku oba gatunki zmniejszyły powierzchnię swoich plech - Hypogymnia physodes nieznacznie, a Evernia prunastri o 30%. Ta tendencja utrzymała się i w ostatnim okresie badań - Evernia prunastri zmniejszyła powierzchnię plech o 15%, a Hypogymnia physodes o prawie 88%.

W 2010 roku powierzchnia plechy Evernia prunastri zmniejszyła się prawie o 40%, ale wyraźnie wzrosła powierzchnia plech Hypogymnia physodes (o 85%). Plecha Evernia prunastri wykazywała nieznaczne uszkodzenia.

W 2011 roku wszystkie monitorowane gatunki zmniejszyły powierzchnię swoich plech - Hypogymnia physodes o ponad 4, a Evernia prunastri o ponad 53%. Nadal plechy tego ostatniego gatunku wykazywały nieznaczne uszkodzenia.

  

  

Rys. 93. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

  

  

STANOWISKO 045

Oddz. 84j. Dąb szypułkowy (Quercus robur). W 1998 roku na powierzchni występowało sześć badanych gatunków porostów, które łącznie zajmowały ponad połowę powierzchni badanego fragmentu pnia (Rys. 94). Stan zdrowotny większości gatunków był bardzo dobry, jedynie plechy Platismatia glauca iParmelia sulcata wykazywały oznaki niewielkich uszkodzeń. Po trzech latach z badanej powierzchni wypadły dwa gatunki - Platismatia glauca i Ramalina farinacea, a dwa inne gatunki zmniejszyły powierzchnie swoich plech. Plechy Phlictis argena i Parmelia sulcata znacznie zwiększyły swoją powierzchnię, odpowiednio o 85 i 171%. Pomimo znacznego zwiększenia powierzchni plech tego ostatniego gatunku ich stan zdrowotny był zły - ponad 75% powierzchni plech wykazywało wyraźne uszkodzenia. W 2004 roku nadal występowały na powierzchni tylko cztery gatunki porostów. Jeden z nich - Hypogymnia physodes, zmniejszył powierzchnię swoich plech, natomiast powierzchnie pozostałych gatunków zwiększyły się w stosunku do wielkości powierzchni z 2001 roku. W 2007 roku dwa gatunki zmniejszyły powierzchnię swoich plech - Phlictis argena o 27% i Evernia prunastri o 7% oraz dwa pozostałe zwiększyły - Hypogymnia physodes o prawie 18% i Parmelia sulcata prawie o 108%. W 2008 roku dwa gatunki zmniejszyły powierzchnię swoich plech - Hypogymnia physodes o 17% i Phlictis argena o prawie 11%, a dwa gatunki zwiększyły - Evernia prunastri o 25% i Parmelia sulcata o 28%. W 2009 roku Evernia prunastri i Hypogymnia physodes zwiększyły powierzchnię swoich plech, odpowiednio o prawie 41% i 27%, natomiast Parmelia sulcata i Phlictis argena zmniejszyły ją o około 10%. Plechy wszystkich badanych gatunków porostów nie wykazywały widocznych oznak uszkodzeń.

  

  

Rys. 94. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

  

  

W 2010 roku tylko Evernia prunastri zwiększyła powierzchnię swoich plech (o ponad 70%), natomiast powierzchnia plech pozostałych gatunków uległa redukcji od ponad 20% w przypadku Hypogymnia physodes do prawie 40% w przypadku Phlictis argena.

W 2011 roku wszystkie gatunki nieznacznie zwiększyły powierzchnię swoich plech, a w największym stopniu Parmelia sulcata (o 35%). Plechy wszystkich badanych gatunków porostów nie wykazywały widocznych oznak uszkodzeń.

   

   

   

   

   

ciąg dalszy  »  

   

spis treści