Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ...

Wigierski Park Narodowy       Stacja Bazowa WIGRY        Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego

Raport o stanie środowiska przyrodniczego w roku 2011

Spis treści

Strona tytułowa

Strona główna WPN

  

4.7.2. Poprawność wykonanych analiz chemicznych

  

Ocenę poprawności wykonanych analiz chemicznych wody przeprowadzono według normy PN-89/C-04638/01,02,03, w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska Delegatura w Suwałkach, gdzie wykonano analizy chemiczne wody z Czarnej Hańczy z punków Sobolewo i Ujście.

  

  

  

4.7.3. Chemizm wód Czarnej Hańczy

  

Badania chemizmu wód rzeki Czarnej Hańczy w punktach kontrolno-pomiarowych Sobolewo i Ujście wykazały, podobnie jak w latach poprzednich, że część badanych parametrów miała stężenia wyższe na Ujściu niż w Sobolewie. W Sobolewie, w stosunku do Ujścia, zanotowano wyższe wartości tlenu rozpuszczonego i temperatury. Natomiast na ujściu Czarnej Hańczy do Wigier wystąpiły wyższe stężenia wapnia, azotu azotanowego, sodu, fosforu ogólnego, siarczanów i przewodności elektrolitycznej. Wartości pozostałych parametrów osiągnęły na obu stanowiskach porównywalne wielkości (Tab. 57).

Przewodność właściwa należy do dobrych wskaźników określających jakość wód powierzchniowych. Wielkość przewodności, która świadczy o mineralnym zanieczyszczeniu wody jest skorelowana z wysokością przepływów rzecznych, i jest to funkcja odwrotnie proporcjonalna. Wody rzeczne wykazują wahające się stany zawartości elektrolitów, których wielkość w okresie zasilania powierzchniowego obniża się, a w czasie okresów suchych zwiększa się w wyniku dopływu wód gruntowych (Starmach i in. 1978).

Wysokie przepływy na Czarnej Hańczy, występujące głównie w okresie luty-kwiecień (roztopowe), spowodowały znaczne obniżenie wartości przewodności elektrolitycznej (do 45,8-48,6 mS/m). We wrześniu i październiku obserwowano zjawisko odwrotne - przy niskich stanach wody wystąpiły wysokie wartości przewodnictwa elektrolitycznego (do 58,0-59,1 mS/m). Najwyższe wartości zanotowano w czerwcu - Sobolewo - 61,9, Ujście - 64,0 mS/m (Rys. 80). Prawdopodobną przyczyną tak dużych wartości przewodnictwa, jak również znacznie wyższych stężeń potasu, sodu, chlorków i azotu amonowego było spuszczenie wody z zalewu Arkadia, położonego w Suwałkach. W przypadku chlorków, siarczanów, potasu i fosforu na Czarnej Hańczy obserwowano spadek stężeń przy wyższym stanie wody w miesiącach luty-kwiecień. Ponadto wartości sodu, potasu i chlorków wykazywały podobne tendencje do zmiany stężeń w ciągu roku hydrologicznego. Najniższe stężenia stwierdzono w okresie styczeń-marzec, a ponadto zarejestrowano dwa maksima stężeń - mniejsze - w grudniu i duże w czerwcu.

  

  

Rys. 80. Przewodność elektrolityczna wód Czarnej Hańczy

na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011

  

  

Rys. 81. Stężenia azotu azotanowego w wodach Czarnej Hańczy

na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011

  

  

Skład chemiczny wód rzecznych zmienia się w ciągu roku w zależności od miejsca i pory roku, ilości dopływających zanieczyszczeń, czy wielkości opadów atmosferycznych. Zarówno w przypadku azotu azotanowego jak i azotu amonowego częstym zjawiskiem w rzekach jest występowanie małych wartości tej formy azotu w sezonie wegetacyjnym i wzrost jego stężenia w ciągu zimy. Wzrost stężenia azotu azotanowego na obu stanowiskach (Sobolewo, Ujście) wystąpił zimą (poza miesiącem grudniem) do wartości nawet 2,61 mg N-NO3/dm3 (Rys. 81). Natomiast latem, w lipcu i sierpniu, jego ilość znacznie spadła (od 0,34 do 0,41 mg N-NO3/dm3).

Poza związkami biogennymi podstawowe znaczenie dla procesów chemicznych i biochemicznych zachodzących w wodach powierzchniowych ma rozpuszczony tlen. Dzięki obecności tlenu zachodzące procesy aerobowe doprowadzają do zmniejszenia zawartości zanieczyszczeń w wodzie (Dojlido 1995). W przypadku Czarnej Hańczy nie odnotowano warunków beztlenowych. W obu punktach wyższe wartości tlenu były w półroczu zimowym, a w miesiącach letnich ilość tlenu zmniejszyła się (Rys. 82). Najwyższe wartości BZT5, wskazujące na najwyższe stężenia substancji organicznej podatnej na biodegradację, stwierdzono w okresie zimowym oraz w czerwcu, podczas wysokiego stanu wody.

Wielkość stężenia fosforu ogólnego w wodach Czarnej Hańczy na obu stanowiskach była podobna, poza okresem wiosenno-letnim (Rys. 83). W tym czasie najwyższe stężenie fosforu w Sobolewie stwierdzono w lipcu, a na stanowisku Ujście - w maju.

  

  

  

Rys. 82. Stężenia tlenu rozpuszczonego w wodach Czarnej Hańczy

na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011

   

  

  

Rys. 83. Stężenia fosforu ogólnego w wodach Czarnej Hańczy

na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011

  

  

Wartości stężeń pozostałych badanych jonów w wodach Czarnej Hańczy oraz zestawienia wielkości ładunku (wraz z jego strukturą), jakie niosą wody tej rzeki przedstawiono na rysunkach 84-88 oraz w tabelach 57-59.

  

  

  

Rys. 84. BZT5 wód Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011

  

  

  

Rys. 85 Stężenia siarki siarczanowej w wodach Czarnej Hańczy

na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011

  

  

  

Rys. 86 Stężenia wapnia w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście

w roku hydrologicznym 2011

  

  

  

Rys. 87 Stężenia magnezu, sodu i chloru w wodach Czarnej Hańczy

na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011

  

  

  

Rys. 88 Struktura i  ładunki jonów w wodzie Czarnej Hańczy w Sobolewie i na Ujściu

  

  

Tabela 57. Charakterystyka fizykochemiczna wód Czarnej Hańczy

w punktach kontrolno-pomiarowych Sobolewo i Ujście w latach 2001-2011 i w 2011 roku

H-CO3 Cl S-SO4 SO4 N-NO3 NO3 N-NH4 NH4 Pogól Ca Mg Na K pH SEC O2 BZT5
mg/dm3 µg/dm3 mg/dm3 [-] mS/m mg/dm3
Sobolewo
2010 295,30 19,24 7,79 23,33 1,63 7,23 0,95 1,22 102,75 75,43 14,40 21,41 5,02 7,98 50,86 10,37 3,88
2001-2011 279,32 18,17 9,33 27,96 2,07 9,14 0,36 0,46 105,89 74,86 12,76 15,99 4,44 7,97 49,86 11,12 2,89
SD 20,78 3,84 1,18 3,54 0,57 2,51 0,25 0,32 21,97 2,37 1,01 3,03 0,73 0,12 6,21 0,66 0,63
Min 239,34 12,36 7,79 23,33 1,29 5,71 0,16 0,20 73,32 70,59 11,53 11,08 3,43 7,79 43,39 10,29 1,99
Max 319,07 24,04 12,10 36,26 3,25 14,37 0,95 1,22 142,80 79,47 14,49 21,41 6,20 8,18 67,17 12,09 4,03
Ujście
2011 293,54 20,22 8,32 24,92 1,87 8,27 0,88 1,14 117,32 82,75 13,01 22,91 5,31 7,92 54,29 9,39 3,59
2001-2011 261,70 18,54 11,83 33,98 1,56 6,93 0,43 0,55 154,79 81,00 11,87 19,59 5,04 7,90 54,92 9,25 2,70
SD 19,83 2,52 1,81 7,24 0,57 2,54 0,27 0,35 63,79 3,36 1,11 2,38 0,88 0,11 6,07 0,82 0,54
Min 232,56 14,24 8,32 19,51 0,61 2,69 0,17 0,22 63,13 75,20 9,79 16,09 3,86 7,70 49,80 7,92 1,94
Max 293,54 22,07 14,09 42,21 2,91 12,88 0,88 1,14 252,37 84,69 13,36 22,91 6,93 8,06 72,04 10,61 3,59

  

  

Tabela 58. Charakterystyka fizykochemiczna wód Czarnej Hańczy w roku hydrologicznym 2011

Miesiąc S-SO4 SO4 N-NO3 NO3 HCO3 Pogól N-NH4 NH4 Cl Na K Mg Ca pH SEC O2 BZT5
mg/dm3 [-] mS/m mg/dm3
Sobolewo
XI 8,88 26,60 2,10 9,30 296,16 271 0,16 0,21 16,6 16,9 4,5 14,2 76,0 8,00 50,8 11,6 3,0
XII 11,12 33,31 0,37 1,64 329,31 95 1,89 2,43 24,8 21,7 4,8 13,8 71,0 7,90 55,9 12,3 7,2
I 7,48 22,41 1,75 7,75 295,19 113 0,07 0,09 19,7 20,0 4,2 14,2 74,0 8,00 52,5 12,5 3,5
II 5,64 16,90 1,43 6,33 268,38 43 0,12 0,15 17,9 19,4 4,7 12,7 72,0 7,80 48,6 12,1 3,7
III 8,48 25,40 1,77 7,84 280,56 41 0,12 0,15 15,4 19,0 4,0 12,9 70,0 8,00 47,2 10,1 1,7
IV 6,54 19,59 1,39 6,15 261,1 38 0,17 0,22 17,1 19,5 4,1 11,5 68,0 8,00 45,8 10,9 3,3
V 8,41 25,19 1,67 7,39 303,72 95 0,18 0,23 20,6 26,8 7,0 22,3 79,1 8,20 51,6 9,4 2,2
VI 9,41 28,19 2,69 11,91 331,75 129 7,00 9,01 30,0 33,4 9,4 14,8 81,8 8,00 61,9 7,5 6,2
VII 6,08 18,21 0,40 1,77 286,66 215 1,04 1,34 15,9 24,0 5,2 13,3 78,0 7,90 51,3 8,2 5,5
VIII 7,08 21,21 0,34 1,51 281,78 61 0,23 0,30 13,8 11,4 3,0 11,8 67,0 8,20 44,5 8,9 0,8
IX 7,44 22,29 2,61 11,55 304,94 52 0,18 0,23 20,6 23,0 4,5 14,3 91,0 8,00 51,6 8,6 2,1
X 6,74 20,19 2,71 12,00 323,22 74 1,00 1,29 19,4 22,9 5,2 13,0 84,0 7,90 50,6 9,8 6,7
Ujście
XI 9,78 29,299 2,7 11,7 279,1 307 0,15 0,20 20,7 20,3 5,6 11,6 90,0 8,08 56,4 11,0 3,1
XII 12,55 37,597 0,4 1,8 307,1 109 2,01 2,59 29,2 26,9 6,2 12,6 91,0 8,01 63,1 8,8 4,5
I 7,84 23,487 2,2 9,7 284,0 130 0,09 0,11 21,0 16,7 3,5 12,2 89,1 8,23 55,5 12,3 5,2
II 5,37 16,087 1,5 6,8 275,4 51 0,21 0,27 14,9 16,1 3,7 12,6 80,0 8,15 49,8 10,7 3,1
III 8,95 26,812 2,6 11,6 279,1 70 0,37 0,48 16,4 21,3 3,9 13,1 80,6 7,94 50,8 10,9 4,2
IV 6,54 19,593 1,6 6,9 273,0 56 0,10 0,12 15,6 21,4 4,7 11,9 76,0 7,89 47,8 9,9 2,1
V 9,046 27,1 1,9 8,5 305,0 286 0,53 0,68 21,1 30,8 7,4 13,7 83,6 7,89 47,8 8,0 3,0
VI 9,18 27,501 2,6 11,7 329,4 103 6,14 7,91 27,2 33,5 9,4 14,7 82,3 7,85 64,0 6,5 5,3
VII 6,04 18,095 0,4 1,9 292,2 101 0,29 0,37 12,9 18,2 4,6 12,6 80,1 7,87 50,8 7,9 3,9
VIII 8,65 25,914 0,4 1,8 292,8 57 0,21 0,27 22,4 21,5 5,1 13,7 70,8 7,90 51,2 8,0 2,8
IX 7,11 21,3 2,9 12,9 305,0 56 0,16 0,21 20,9 22,8 4,2 14,6 74,6 7,77 58,0 6,8 2,9
X 8,81 26,393 2,6 11,4 323,3 40 0,92 1,18 23,6 27,3 5,8 14,4 89,0 7,74 59,1 9,1 3,6
  

  

Tabela 59. Ładunki jonów w wodzie Czarnej Hańczy w roku hydrologicznym 2011

Miesiąc S-SO4 SO4 N-NO3 NO3 HCO3 Pogól N-NH4 NH4 Cl Na K Mg Ca
kg/ha/rok
Sobolewo
XI 1,69 5,0484 0,40 1,764 56,20 0,05 0,03 0,039 3,15 3,21 0,85 2,69 14,42
XII 1,92 5,7485 0,06 0,283 56,83 0,02 0,33 0,42 4,28 3,74 0,83 2,38 12,25
I 1,24 3,7274 0,29 1,289 49,10 0,02 0,01 0,015 3,28 3,33 0,70 2,36 12,31
II 0,99 2,9758 0,25 1,115 47,27 0,01 0,02 0,027 3,15 3,42 0,83 2,24 12,68
III 1,58 4,7261 0,33 1,458 52,19 0,01 0,02 0,029 2,86 3,53 0,74 2,40 13,02
IV 1,27 3,7979 0,27 1,193 50,61 0,01 0,03 0,042 3,31 3,78 0,79 2,23 13,18
V 1,39 4,1714 0,28 1,224 50,29 0,02 0,03 0,038 3,41 4,44 1,16 3,69 13,10
VI 1,31 3,9258 0,37 1,658 46,20 0,02 0,97 1,255 4,18 4,65 1,31 2,06 11,39
VII 0,93 2,7874 0,06 0,271 43,87 0,03 0,16 0,205 2,43 3,67 0,80 2,04 11,94
VIII 0,93 2,7798 0,04 0,197 36,93 0,01 0,03 0,039 1,81 1,49 0,39 1,55 8,78
IX 0,86 2,5625 0,30 1,328 35,06 0,01 0,02 0,027 2,37 2,64 0,52 1,64 10,46
X 0,80 2,4063 0,32 1,43 38,52 0,01 0,12 0,153 2,31 2,73 0,62 1,55 10,01
rok 14,91 44,657 2,98 13,21 563,06 0,20 1,78 2,29 36,55 40,64 9,54 26,83 143,55
Ujście
XI 1,99 5,9724 0,54 2,391 56,89 0,06 0,031 0,04 4,22 4,14 1,14 2,37 18,35
XII 2,33 6,969 0,07 0,328 56,93 0,02 0,373 0,48 5,41 4,99 1,15 2,34 16,87
I 1,40 4,1966 0,39 1,732 50,74 0,02 0,015 0,02 3,75 2,98 0,63 2,17 15,92
II 1,02 3,0435 0,29 1,281 52,11 0,01 0,040 0,051 2,82 3,05 0,70 2,39 15,13
III 1,79 5,358 0,52 2,309 55,77 0,01 0,075 0,096 3,28 4,26 0,78 2,62 16,11
IV 1,36 4,0796 0,33 1,447 56,85 0,01 0,020 0,025 3,25 4,46 0,98 2,48 15,83
V 1,61 4,8196 0,34 1,519 54,24 0,05 0,094 0,121 3,75 5,48 1,32 2,44 14,87
VI 1,37 4,1139 0,39 1,748 49,27 0,02 0,918 1,183 4,07 5,01 1,41 2,20 12,31
VII 0,99 2,9745 0,07 0,313 48,03 0,02 0,048 0,061 2,12 2,99 0,76 2,08 13,17
VIII 1,22 3,6482 0,06 0,256 41,22 0,01 0,030 0,038 3,15 3,03 0,72 1,92 9,97
IX 0,88 2,6305 0,36 1,591 37,67 0,01 0,020 0,025 2,58 2,82 0,52 1,80 9,21
X 1,13 3,3787 0,33 1,456 41,39 0,01 0,118 0,152 3,02 3,49 0,74 1,84 11,39
rok 17,09 51,185 3,70 16,37 601,11 0,24 1,78 2,293 41,43 46,68 10,83 26,66 169,12
  

  

Ocenę jakości wód Czarnej Hańczy dokonano na podstawie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Zgodnie z tym rozporządzeniem dla każdego wskaźnika wody zmierzonego z częstotliwością jeden raz na miesiąc wyznaczono wartości stężeń odpowiadające percentylowi 90. Następnie określono klasy jakości wód powierzchniowych (I i II klasa oraz pozaklasowa) na podstawie wartości granicznych wskaźników jakości.

Podobnie jak w latach poprzednich ponad połowa badanych parametrów fizykochemicznych (wapń, chlorki, pH, przewodność, tlen, siarczany, magnez i temperatura), zarówno w Sobolewie, jaki na Ujściu, zawierała się w I klasie czystości (Tab. 60). Stężenie fosforu ogólnego w Sobolewie również mieściło się w I klasie. Azotany w obu punktach zawierały się w II klasie czystości, natomiast fosfor ogólny i BZT5 w punkcie Ujście osiągnęły II klasę czystości. Stężenia amoniaku oraz zasadowość w obu punktach znalazły się poza wartościami granicznymi, podobnie jak BZT5 w Sobolewie.

  

Tabela 60. Klasyfikacja wskaźników jakości wód Czarnej Hańczy

w punktach kontrolno-pomiarowych Sobolewo i Ujście w 2011 roku

Zasa-

dowość

Wapń Chlorki pH Prze-

wod-

ność

Tlen

rozpusz-

czony

Amo-

niak

Azo-

tany

Fosfor

ogólny

Siar-

czany

Magnez Tempe-

ratura

BZT5
Sobolewo poza I I I I I poza II I I I I poza
Ujście poza I I I I I poza II II I I I II
  

  

Wody powierzchniowe rzeki Czarnej Hańczy w Sobolewie według klasyfikacji Altowskiego i Szwieca zaliczono do wód prostych, ponieważ tylko od 2 do 4 jonów osiąga więcej niż 20±3% mval w stosunku do sumy anionów lub kationów. Tolerancję 3% przyjmuje się ze względu na istnienie ewentualnego błędu analizy (Macioszczyk 1987). Badaną wodę określono jako wodorowęglanowo-wapniową, o następującym składzie:

  

  

Literatura

  

Allan J.D. 1998. Ekologia wód płynących. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Bajkiewicz-Grabowska E. 2001. Stosunki wodne i ich wpływ na dynamikę środowiska przyrodniczego Wigierskiego Parku Narodowego. (w:) A. Rychling, J. Solon (Red.), Z badań nad strukturą i funkcjonowaniem Wigierskiego Parku Narodowego. Wydawnictwo Akademickie Dialog.

Byczkowski A. 1996. Hydrologia. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.

Dojlido J.R. 1995. Chemia wód powierzchniowych. Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok.

Dynowska I. 1971. Typy reżimów rzecznych w Polsce. Zeszyty Naukowe UJ, XVIII, Prace Geograficzne, z. 28.

Kowal A., Leszczyńska D. 1984. Zastosowanie ciągłego monitoringu do kontroli jakości wód. (w:) Ochrona Środowiska, 434/5 (22), s. 23-27.

Macioszczyk A. 1987. Hydrogeochemia. Wyd. Geologiczne, Warszawa.

Ostrowski J., Zaniewska M. 2001. Zmienność zasobów wodnych małych zlewni rzecznych. (w:) Mat. konferencji nauk. Pol. Tow. Geofizycznego pt. Dynamika obiegu wody. s. 61-76.

Zdanowski B., Hutorowicz A. 1997. Charakterystyka hydrochemiczna Czarnej Hańczy i wpływ tej rzeki na wody jezior Hańcza i Wigry. (w:) L. Krzysztofiak (Red.), Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy). Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska.

Żelazny M., Raczak J., Szczęsny B. 2005. Krótkotrwałe zmiany składu chemicznego wód powierzchniowych w małych zlewniach na progu Pogórza Wiśnickiego. (w:) J. Burchard (Red.), Stan i antropogeniczne zmiany jakości wód w Polsce, t. III, WUŁ, Łódź.

   

   

   

   

   

ciąg dalszy  »  

   

spis treści