Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ... |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4.7.2. Poprawność wykonanych analiz chemicznych
Ocenę poprawności wykonanych analiz chemicznych wody przeprowadzono według normy PN-89/C-04638/01,02,03, w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska Delegatura w Suwałkach, gdzie wykonano analizy chemiczne wody z Czarnej Hańczy z punków Sobolewo i Ujście.
4.7.3. Chemizm wód Czarnej Hańczy
Badania chemizmu wód rzeki Czarnej Hańczy w punktach kontrolno-pomiarowych Sobolewo i Ujście wykazały, podobnie jak w latach poprzednich, że część badanych parametrów miała stężenia wyższe na Ujściu niż w Sobolewie. W Sobolewie, w stosunku do Ujścia, zanotowano wyższe wartości tlenu rozpuszczonego i temperatury. Natomiast na ujściu Czarnej Hańczy do Wigier wystąpiły wyższe stężenia wapnia, azotu azotanowego, sodu, fosforu ogólnego, siarczanów i przewodności elektrolitycznej. Wartości pozostałych parametrów osiągnęły na obu stanowiskach porównywalne wielkości (Tab. 57). Przewodność właściwa należy do dobrych wskaźników określających jakość wód powierzchniowych. Wielkość przewodności, która świadczy o mineralnym zanieczyszczeniu wody jest skorelowana z wysokością przepływów rzecznych, i jest to funkcja odwrotnie proporcjonalna. Wody rzeczne wykazują wahające się stany zawartości elektrolitów, których wielkość w okresie zasilania powierzchniowego obniża się, a w czasie okresów suchych zwiększa się w wyniku dopływu wód gruntowych (Starmach i in. 1978). Wysokie przepływy na Czarnej Hańczy, występujące głównie w okresie luty-kwiecień (roztopowe), spowodowały znaczne obniżenie wartości przewodności elektrolitycznej (do 45,8-48,6 mS/m). We wrześniu i październiku obserwowano zjawisko odwrotne - przy niskich stanach wody wystąpiły wysokie wartości przewodnictwa elektrolitycznego (do 58,0-59,1 mS/m). Najwyższe wartości zanotowano w czerwcu - Sobolewo - 61,9, Ujście - 64,0 mS/m (Rys. 80). Prawdopodobną przyczyną tak dużych wartości przewodnictwa, jak również znacznie wyższych stężeń potasu, sodu, chlorków i azotu amonowego było spuszczenie wody z zalewu Arkadia, położonego w Suwałkach. W przypadku chlorków, siarczanów, potasu i fosforu na Czarnej Hańczy obserwowano spadek stężeń przy wyższym stanie wody w miesiącach luty-kwiecień. Ponadto wartości sodu, potasu i chlorków wykazywały podobne tendencje do zmiany stężeń w ciągu roku hydrologicznego. Najniższe stężenia stwierdzono w okresie styczeń-marzec, a ponadto zarejestrowano dwa maksima stężeń - mniejsze - w grudniu i duże w czerwcu.
Rys. 80. Przewodność elektrolityczna wód Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011
Rys. 81. Stężenia azotu azotanowego w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011
Skład chemiczny wód rzecznych zmienia się w ciągu roku w zależności od miejsca i pory roku, ilości dopływających zanieczyszczeń, czy wielkości opadów atmosferycznych. Zarówno w przypadku azotu azotanowego jak i azotu amonowego częstym zjawiskiem w rzekach jest występowanie małych wartości tej formy azotu w sezonie wegetacyjnym i wzrost jego stężenia w ciągu zimy. Wzrost stężenia azotu azotanowego na obu stanowiskach (Sobolewo, Ujście) wystąpił zimą (poza miesiącem grudniem) do wartości nawet 2,61 mg N-NO3/dm3 (Rys. 81). Natomiast latem, w lipcu i sierpniu, jego ilość znacznie spadła (od 0,34 do 0,41 mg N-NO3/dm3). Poza związkami biogennymi podstawowe znaczenie dla procesów chemicznych i biochemicznych zachodzących w wodach powierzchniowych ma rozpuszczony tlen. Dzięki obecności tlenu zachodzące procesy aerobowe doprowadzają do zmniejszenia zawartości zanieczyszczeń w wodzie (Dojlido 1995). W przypadku Czarnej Hańczy nie odnotowano warunków beztlenowych. W obu punktach wyższe wartości tlenu były w półroczu zimowym, a w miesiącach letnich ilość tlenu zmniejszyła się (Rys. 82). Najwyższe wartości BZT5, wskazujące na najwyższe stężenia substancji organicznej podatnej na biodegradację, stwierdzono w okresie zimowym oraz w czerwcu, podczas wysokiego stanu wody. Wielkość stężenia fosforu ogólnego w wodach Czarnej Hańczy na obu stanowiskach była podobna, poza okresem wiosenno-letnim (Rys. 83). W tym czasie najwyższe stężenie fosforu w Sobolewie stwierdzono w lipcu, a na stanowisku Ujście - w maju.
Rys. 82. Stężenia tlenu rozpuszczonego w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011
Rys. 83. Stężenia fosforu ogólnego w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011
Wartości stężeń pozostałych badanych jonów w wodach Czarnej Hańczy oraz zestawienia wielkości ładunku (wraz z jego strukturą), jakie niosą wody tej rzeki przedstawiono na rysunkach 84-88 oraz w tabelach 57-59.
Rys. 84. BZT5 wód Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011
Rys. 85 Stężenia siarki siarczanowej w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011
Rys. 86 Stężenia wapnia w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011
Rys. 87 Stężenia magnezu, sodu i chloru w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2011
Rys. 88 Struktura i ładunki jonów w wodzie Czarnej Hańczy w Sobolewie i na Ujściu
Tabela 57. Charakterystyka fizykochemiczna wód Czarnej Hańczy w punktach kontrolno-pomiarowych Sobolewo i Ujście w latach 2001-2011 i w 2011 roku
Tabela 58. Charakterystyka fizykochemiczna wód Czarnej Hańczy w roku hydrologicznym 2011
Tabela 59. Ładunki jonów w wodzie Czarnej Hańczy w roku hydrologicznym 2011
Ocenę jakości wód Czarnej Hańczy dokonano na podstawie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Zgodnie z tym rozporządzeniem dla każdego wskaźnika wody zmierzonego z częstotliwością jeden raz na miesiąc wyznaczono wartości stężeń odpowiadające percentylowi 90. Następnie określono klasy jakości wód powierzchniowych (I i II klasa oraz pozaklasowa) na podstawie wartości granicznych wskaźników jakości. Podobnie jak w latach poprzednich ponad połowa badanych parametrów fizykochemicznych (wapń, chlorki, pH, przewodność, tlen, siarczany, magnez i temperatura), zarówno w Sobolewie, jaki na Ujściu, zawierała się w I klasie czystości (Tab. 60). Stężenie fosforu ogólnego w Sobolewie również mieściło się w I klasie. Azotany w obu punktach zawierały się w II klasie czystości, natomiast fosfor ogólny i BZT5 w punkcie Ujście osiągnęły II klasę czystości. Stężenia amoniaku oraz zasadowość w obu punktach znalazły się poza wartościami granicznymi, podobnie jak BZT5 w Sobolewie.
Tabela 60. Klasyfikacja wskaźników jakości wód Czarnej Hańczy w punktach kontrolno-pomiarowych Sobolewo i Ujście w 2011 roku
Wody powierzchniowe rzeki Czarnej Hańczy w Sobolewie według klasyfikacji Altowskiego i Szwieca zaliczono do wód prostych, ponieważ tylko od 2 do 4 jonów osiąga więcej niż 20±3% mval w stosunku do sumy anionów lub kationów. Tolerancję 3% przyjmuje się ze względu na istnienie ewentualnego błędu analizy (Macioszczyk 1987). Badaną wodę określono jako wodorowęglanowo-wapniową, o następującym składzie:
Literatura
Allan J.D. 1998. Ekologia wód płynących. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Bajkiewicz-Grabowska E. 2001. Stosunki wodne i ich wpływ na dynamikę środowiska przyrodniczego Wigierskiego Parku Narodowego. (w:) A. Rychling, J. Solon (Red.), Z badań nad strukturą i funkcjonowaniem Wigierskiego Parku Narodowego. Wydawnictwo Akademickie Dialog. Byczkowski A. 1996. Hydrologia. Wydawnictwo SGGW, Warszawa. Dojlido J.R. 1995. Chemia wód powierzchniowych. Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok. Dynowska I. 1971. Typy reżimów rzecznych w Polsce. Zeszyty Naukowe UJ, XVIII, Prace Geograficzne, z. 28. Kowal A., Leszczyńska D. 1984. Zastosowanie ciągłego monitoringu do kontroli jakości wód. (w:) Ochrona Środowiska, 434/5 (22), s. 23-27. Macioszczyk A. 1987. Hydrogeochemia. Wyd. Geologiczne, Warszawa. Ostrowski J., Zaniewska M. 2001. Zmienność zasobów wodnych małych zlewni rzecznych. (w:) Mat. konferencji nauk. Pol. Tow. Geofizycznego pt. Dynamika obiegu wody. s. 61-76. Zdanowski B., Hutorowicz A. 1997. Charakterystyka hydrochemiczna Czarnej Hańczy i wpływ tej rzeki na wody jezior Hańcza i Wigry. (w:) L. Krzysztofiak (Red.), Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy). Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. Żelazny M., Raczak J., Szczęsny B. 2005. Krótkotrwałe zmiany składu chemicznego wód powierzchniowych w małych zlewniach na progu Pogórza Wiśnickiego. (w:) J. Burchard (Red.), Stan i antropogeniczne zmiany jakości wód w Polsce, t. III, WUŁ, Łódź.
|