4.9. Epifity nadrzewne  (cz.1 z 2)

We florze porostów zlewni eksperymentalnej przeważają taksony o szerokiej skali ekologicznej i o małej lub średniej wrażliwości na zanieczyszczenia. Pod względem budowy morfologicznej ponad połowę stanowią porosty skorupiaste. Z gatunków o plechach krzaczkowatych większość to ubikwistyczne chrobotki z rodzaju Cladonia, które równie często rosną na ziemi, jak i na murszejącym drewnie oraz na korze drzew, szczególnie u podstawy pni.

Badania składu gatunkowego porostów, powierzchni ich plech i zdrowotności przeprowadzono na dwunastu stanowiskach, na których w 1998 roku wyznaczono na pniach drzew powierzchnie monitoringowe. Wówczas też po raz pierwszy dokonano pomiarów powierzchni plech poszczególnych gatunków wytypowanych do monitorowania. Do obserwacji wytypowano 12 gatunków porostów nadrzewnych (epifitycznych), w tym 5 taksonów o plechach krzaczkowatych, 5 - listkowatych i 2 - skorupiastych. Spośród tych gatunków 8 podlega ochronie prawnej, w tym 7 ochronie ścisłej, a 1 ochronie częściowej (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2004). Wyniki badań z 2007 roku porównano z wynikami z poprzednich lat.

Oddz. 85h, część północna. Powierzchnia na sośnie zwyczajnej (Pinus sylvestris), około 15 m od drogi. W 1998 roku na powierzchni występowały trzy gatunki porostów objętych monitoringiem: Hypogymnia physodes, Pseudevernia furfuracea i Usnea hirta (Rys. 72).

Rys. 72. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

Już po trzech latach od pierwszych pomiarów zaobserwowano znaczne zmiany powierzchni plech porostów. Powierzchnia dwóch gatunków zmniejszyła się (w przypadku Usnea hirta prawie o 90%), a powierzchnia Hypogymnia physodes zwiększyła się o ponad 40%. Ostatnie pomiary wykazały obecność już tylko jednego gatunku – Hypogymnia physodes, którego powierzchnia plech nieznacznie zmniejszyła się w stosunku do wyniku z 2004 roku (Rys. 72-73).

Rys. 73. Zmiany pokrycia badanej powierzchni pnia przez plechy poszczególnych gatunków porostów
w stosunku do poprzednich okresów badań

Oddz. 128h. Olsza czarna (Alnus glutinosa) w łęgu między jeziorem Wigry a Czarną Hańczą. W 1998 roku na powierzchni występowały dwa gatunki porostów, z których wyraźnie dominował Phlyctis arena (Rys. 74). Plechy obu gatunków nie wykazywały żadnych oznak uszkodzeń.

Rys. 74. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

Po okresie trzech lat stwierdzono wzrost powierzchni plech Phlyctis arena i zmniejszenie się powierzchni plech Hypotrachyna revoluta (Rys. 74, 75). Wszystkie plechy badanych porostów były bez widocznych uszkodzeń. W 2007 roku Hypotrachyna revoluta zmniejszyła powierzchnię swoich plech o ponad 25%, a Phlyctis argena zwiększyła ją o ponad 25%.

Rys. 75. Zmiany pokrycia badanej powierzchni pnia przez plechy poszczególnych gatunków porostów

Oddz. 121h. Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) na skraju gęstej tyczkowiny świerkowej na zboczu niewielkiego wyniesienia, około 80 m od brzegu jeziora Wigry. W 1998 roku na powierzchni występowało pięć gatunków porostów, z których do badań wzięto tylko jeden – Pseudevernia furfuracea (Rys. 76). W 1998 roku plechy mąklika nie wykazywały uszkodzeń, natomiast w 2001 roku stwierdzono niewielkie uszkodzenia obejmujące do 25% powierzchni plech i zmniejszenie się powierzchni plech o ponad 10%. W ostatnim okresie badań zarejestrowano zwiększenie się powierzchni plech tego gatunku o ponad 17% (Rys. 76, 77).

Rys. 76. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

Rys. 77. Zmiany pokrycia badanej powierzchni pnia przez plechy poszczególnych gatunków porostów

STANOWISKO 036

Oddz. 121f. Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) na szczycie wyniesienia, około 35 m od brzegu jeziora Wigry. W 1998 roku na powierzchni występowały dwa gatunki porostów (Pseudevernia furfuracea i Usnea hirta), które zajmowały około 13% powierzchni badanego fragmentu pnia (Rys. 78). W 1998 roku plechy obu gatunków nie wykazywały widocznych uszkodzeń, natomiast po trzech latach stwierdzono niewielkie uszkodzenia plech Pseudevernia furfuracea i zmniejszenie się powierzchni jej plech o ponad 50% oraz zupełny brak Usnea hirta. Pojawił się natomiast inny gatunek porostu wyznaczony do monitoringu – Hypogymnia physodes.

W ostatnim okresie badań zaobserwowano dalsze zmniejszenie się powierzchni plech Hypogymnia physodes oraz zupełny brak Pseudevernia furfuracea (Rys. 78, 79).

Rys. 78. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

Rys. 79. Zmiany pokrycia badanej powierzchni pnia przez plechy poszczególnych gatunków porostów

Na granicy oddziałów 97/98/110. Dąb szypułkowy (Quercus robur). W 1998 roku na powierzchni występowało pięć gatunków porostów, z których dominowała Hypogymnia physodes (Rys. 80). Odznaczała się ona niewielkimi uszkodzeniami plechy, podobnie jak plechy Parmelia sulcata. Pozostałe porosty nie miały oznak uszkodzenia.

Rys. 80. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

Po trzech latach jeden gatunek – Melanelia fuliginosa zanikł, trzy gatunki zmniejszyły swoją powierzchnię plech, a jeden –Phlyctis arena zwiększył swoją powierzchnie plech o ponad 340%. W 2004 roku ponownie pojawiły się niewielkie plechy Melanelia fuliginosa i zarejestrowano zwiększenie się powierzchni plech Phlyctis argena, Parmelia sulcata i Evernia prunastri (Rys. 80, 81). Jedynie plechy Hypogymnia physodes zmniejszyły swoją powierzchnię o ponad 60% w stosunku do ich powierzchni z 2001 roku. W ostatnim okresie badań zmniejszyła się powierzchnia plech Phlyctis argena o 40% i Hypogymnia physodes o 45% oraz zwiększyła się powierzchnia plech Melanelia fuliginosa o 400% i Evernia prunastri o 35% (Rys. 81).

Rys. 81. Zmiany pokrycia badanej powierzchni pnia przez plechy poszczególnych gatunków porostów

Oddz. 87g. Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) na skraju lasu na skrzyżowania dróg niedaleko leśniczówki. W 1998 roku na powierzchni występowały trzy badane gatunki porostów, z których dominowała Hypogymnia physodes (Rys. 82). Plechy porostów były bez widocznych oznak uszkodzeń lub z niewielkimi uszkodzeniami, jak w przypadku Hypogymnia physodes. Po trzech latach stan zdrowotny porostów na tej powierzchni uległ znacznemu pogorszeniu - Hypogymnia physodes i Pseudevernia furfuracea wykazywały wyraźne uszkodzenia plech, a powierzchnia, którą zajmowały zmniejszyła się odpowiednio o 55 i 85%. W tym okresie wszystkie plechy Usnea hirta wyginęły.

W 2004 roku na badanej powierzchni zupełnie zanikły plechy Pseudevernia furfuracea i pozostał tylko jeden gatunek – Hypogymnia physodes (Rys. 82). Powierzchnia plech tego gatunki zmniejszyła się znacznie – o prawie 90% (Rys. 83). W ostatnim okresie badań powierzchna plech pozostałego gatunku zmniejszyła się o połowę (Rys. 83).

Rys. 82. Skład gatunkowy i procentowy udział powierzchni plech badanych gatunków porostów

Rys. 83. Zmiany pokrycia badanej powierzchni pnia przez plechy poszczególnych gatunków porostów

ciąg dalszy  »  

strona główna