|
4.7.2. Poprawność wykonanych analiz chemicznych Ocenę poprawności wykonanych analiz chemicznych wody przeprowadzono według normy PN-89/C-04638/01,02,03, poprzez określenie zgodności sumy równoważników kationów ((rK) z sumą równoważników anionów ((rA) i wyliczenie względnego błędu w analizie. Suma jonów w badanej wodzie mieściła się w zakresie od 5 do 15 mval/dm3, zatem dopuszczalny błąd względny analizy może wynosić ± 5%. W przypadku analiz wody pobranej z punktu Ujście na rzece Czarna Hańcza kontrola bilansu jonowego z miesięcy od listopada 2004 roku do października 2005 roku wykazała, że analizy wykonano prawidłowo - błąd mieścił się w zakresie od 0,93% do 4,52% (Rys. 65). Analizy wody z punktu Sobolewo na rzece Czarna Hańcza wykonano w laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska Delegatura w Suwałkach i tam też obliczono bilans jonowy w wykonanych oznaczeniach.
Rys. 65. Błąd względny analiz chemicznych wód Czarnej Hańczy (Ujście, 2005)
4.7.3. Chemizm wód Czarnej Hańczy Badania chemizmu wód rzeki Czarnej Hańczy w punktach kontrolno-pomiarowych Sobolewo i Ujście wykazały, podobnie jak w latach poprzednich, że część badanych parametrów miała stężenia wyższe na Ujściu niż w Sobolewie. Podobnie jak w roku poprzednim w Sobolewie zarejestrowano nieznacznie wyższe wartości: tlenu, pH, azotu azotanowego, BZT5 i zasadowości w stosunku do stężeń z Ujścia. Natomiast przy Ujściu wystąpiły wyższe stężenia: fosforu fosforanowego, siarki siarczanowej, chlorków, wapnia i sodu. Wartości potasu, azotu amonowego i temperatury na obu stanowiskach osiągnęły porównywalne wielkości. Stężenia pierwiastków biogennych podlegają często sezonowej zmienności w związku z wpływem warunków hydrologicznych, sezonu wegetacyjnego i zmian w dopływach antropogennych (Allan, 1998). W przypadku azotu azotanowego typowym zjawiskiem w rzekach są małe wartości tego biogenu w sezonie wegetacyjnym i wzrost jego stężeń w okresie zimowym. Dużo azotu amonowego w wodach powierzchniowych może występować w okresie listopad-marzec, gdyż w związku z niską temperaturą małe jego ilości są zużywane przez organizmy, a także powoli przebiega proces nitryfikacji (Kajak, 1998). Według Dojlidy (1995) taki układ może być zakłócony przez dopływ ścieków zawierających związki azotowe. W przypadku Czarnej Hańczy elementem zakłócającym naturalne przemiany geochemiczne w całym systemie są ścieki odprowadzane do rzeki z oczyszczalni w Suwałkach (Zdanowski, Hutorowicz, 1997). Najprawdopodobniej dopływ oczyszczonych ścieków z Suwałk, w niedalekiej odległości od punktu pomiarowego w Sobolewie, przyczynił się do wyższych koncentracji azotanów latem w tym miejscu niż na ujściu do Wigier. W przypadku azotu amonowego nie obserwowano, tak jak w poprzednich latach, tendencji do osiągania wysokich stężeń w okresie zimowym, a wręcz odwrotnie - najwyższe stężenia wystąpiły we wrześniu i październiku. Przypuszczalnie i w tym przypadku dopływ oczyszczonych ścieków mógł zaburzyć cykliczność występowania fosforu fosforanowego w rzece. W obu badanych punktach pomiarowych najwyższe stężenia fosforanów notowano we wrześniu i październiku, najniższe zaś w miesiącach zimowych. Zwykle stężenia fosforanów osiągają maksymalne wartości zimą, przy braku produkcji biologicznej (Dojlido, 1995). W obu punktach kontrolno-badawczych stężenia chlorków i siarczanów nie wykazywały dużych wahań. Chlorki w wodzie są bardzo stabilne i nie podlegają przemianom chemicznym i biochemicznym. Również siarczany, podobnie jak chlorki, nie ulegają łatwo przemianom i ich stężenia w wodzie, bez zwiększonego dopływu z zewnątrz, wykazuje małą zmienność. Poza związkami biogennymi podstawowe znaczenie dla procesów chemicznych i biochemicznych, zachodzących w wodach powierzchniowych, ma rozpuszczony tlen. Dzięki obecności tlenu zachodzące procesy aerobowe doprowadzają do zmniejszenia zawartości zanieczyszczeń w wodzie (Dojlido, 1995). W przypadku Czarnej Hańczy nie odnotowano warunków beztlenowych w obu punktach pomiarowych, a koncentracje tlenu były dość wysokie, poza okresem letnim. W niniejszym raporcie dokonano oceny jakości wód Czarnej Hańczy na podstawie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. Zgodnie z tym rozporządzeniem dla każdego wskaźnika wody zmierzonego z częstotliwością jeden raz na miesiąc wyznaczono wartości stężeń odpowiadające percentylowi 90. Następnie określono klasy jakości wód powierzchniowych, przyjmując zgodnie z projektem nowego rozporządzenia najniższą klasę obejmującą łącznie z wyższymi klasami 90% ilości wskaźników. Większość badanych parametrów fizykochemicznych wody, zarówno w Sobolewie, jaki na Ujściu, zawierała się w I klasie czystości (zasadowość, wapń, chlorki, pH, tlen, amoniak, siarczany, magnez i temperatura). Stężenia wapnia, azotanów i przewodnictwo w obu punktach kontrolno-pomiarowych oraz BZT5 w Sobolewie zawarły się w II klasie. Trzecią klasę czystości osiągnęły fosforany na obu stanowiskach oraz BZT5 na Ujściu. Generalnie woda z Czarnej Hańczy, zarówno w Sobolewie jak i na Ujściu, odpowiadała III klasie czystości. Są to zatem wody zadawalającej jakości, gdzie wartości biologicznych wskaźników wskazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych. Szczegółowe wyniki badań fizykochemicznych wód Czarnej Hańczy przedstawione zostały na rysunkach 66-74. Wody powierzchniowe rzeki Czarnej Hańczy w Sobolewie według klasyfikacji Altowskiego i Szwieca zaliczono do wód prostych, ponieważ tylko od 2 do 4 jonów osiąga więcej niż 20±3% mval w stosunku do sumy anionów lub kationów. Tolerancję 3% przyjmuje się ze względu na istnienie ewentualnego błędu analizy (Macioszczyk, 1987). Badaną wodę określono jako wodorowęglanowo- wapniowo o następującym składzie:
Rys. 66. Wartości temperatur, tlenu i pH w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2005
Rys. 67. Wartości przewodności elektrycznej oraz stężenia azotu azotanowego i siarki siarczanowej w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2005
Rys. 68. Stężenia fosforu fosforanowego, azotu amonowego i chlorków w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2005
Rys. 69. Wartości zasadowości ogólnej, BZT5 oraz stężenia wapnia w wodach Czarnej Hańczy na stanowiskach Sobolewo i Ujście w roku hydrologicznym 2005
|
