LASY

Tekst
i zdjęcia:
Jarosław
Borejszo
 
Wykonanie
strony: 
KAJA

Wiadomości ogólne i historia

Tereny leśne występują na prawie 63% powierzchni Wigierskiego Parku Narodowego i zajmują 9 464,20 ha. Surowy klimat Polski północno-wschodniej powoduje, że występują tu zbiorowiska leśne o charakterze borealnym (północnym). Do najbardziej widocznych różnic, w stosunku do lasów pozostałej części Polski, należy brak buka, jodły, lipy szerokolistnej, dębu bezszypułkowego i jawora oraz obfite występowanie świerka, jakie w Polsce można spotkać również w górach. Świerk występuje prawie we wszystkich leśnych zespołach roślinnych parku.

Po podbiciu Jaćwingów w XIII wieku do wieku XVII wokół jeziora Wigry rosła dzika puszcza, prawie zupełnie nie eksploatowana przez człowieka i wykorzystywana jako teren łowiecki książąt litewskich i królów polskich. Dominowały bory sosnowe i świerkowe, na żyźniejszych glebach nie brakowało również lasów mieszanych z dużym udziałem dębów, lip i klonów. O licznym występowaniu dębu wokół jeziora Wigry świadczy na przykład fakt, że kompleks leśny w rejonie półwyspu Wysoki Węgieł do początku XIX wieku był nazywany „Dumbrową”.

Dawne nawy części Wigier (Knut Olof Falk Z przeszłości i teraźniejszości wód wigierskich, 

w: Jezioro Wigry kolebka hydrobiologii polskiej, Rozprawy i Monografie, 1979, PWN Warszawa)

W XVII wieku zaczęła się eksploatacja drewna na sprzedaż. Wypalano również węgiel drzewny, produkowano potaż (rodzaj popiołu z drewna drzew liściastych, wykorzystywany do garbowania skór i produkcji mydła), pędzono smołę i terpentynę. Użytkowanie lasu miało charakter plądrowniczy – wycinano przede wszystkim cenne gatunki liściaste. Od I połowy XIX wieku rozpoczęło się zaprowadzanie planowej gospodarki leśnej. Zaczęto wycinać drzewa na regularnych powierzchniach (zrębach). Młody las wysiewał się tu samorzutnie (samosiewem) z rosnących wokół oraz pozostawionych na zrębie drzew.

Od połowy XIX wieku zaczęto odnawiać las poprzez ręczne wysiewanie nasion. W latach 20. XX wieku rozpowszechniło się sadzenie młodych drzewek wyhodowanych w szkółkach leśnych. Wszystkie wymienione wyżej sposoby odnawiania lasu promowały gatunki iglaste, w wyniku czego powstawały bory sosnowe i świerkowe. Udział gatunków liściastych wciąż malał. W wyniku takiej działalności obecnie w parku sosna jest gatunkiem panującym na prawie 80% powierzchni drzewostanów (drzewostan to część lasu jednorodna pod względem budowy, składu gatunkowego, wieku i zwarcia drzew, rodzaju gleby oraz ukształtowania terenu, różniąca się od pozostałych części przynajmniej jedną z tych cech).

Do II połowy XIX wieku zasięg lasów kurczył się. Na wylesionych obszarach powstawały wsie i uprawy rolnicze. Od początku XX wieku rozpoczął się powolny wzrost powierzchni lasów. Najpierw zaczęto zalesiać tereny po wysiedlonych w 1903 roku wsiach Wasilczyki, Białe i Słupie. Kolejne zalesienia nastąpiły po II wojnie światowej, na terenie spacyfikowanych przez Niemców wsi Zakąty, Jastrzęby i Czerwony Krzyż.

W II połowie XX wieku zaczęto rezygnować z uprawy słabych rolniczo gleb. Na osuszonych łąkach wzdłuż rzek i jezior oraz na śródpolnych zabagnieniach las zaczął wkraczać samorzutnie. Na suchych i piaszczystych fragmentach pól sadzono sosnę.

Ochrona lasów wokół Wigier rozpoczęła się w 1932 roku, kiedy to podjęto decyzję o „rezerwatowym traktowaniu” lasów na obrzeżach jeziora Wigry. W latach trzydziestych utworzono również rezerwat częściowy „Wigry” na półwyspie Wysoki Węgieł. Zajmował on blisko 577 ha. W II połowie lat 50. XX wieku w drzewostanach wokół jeziora Wigry i Czarnej Hańczy podwyższono wiek rębności sosny (wiek rębności oznacza taki wiek drzewostanu, w którym cechy kwalifikujące drzewostan do wycięcia przejawiają się w stopniu najwyższym) do 120 lat oraz zaniechano użytkowania zrębami zupełnymi.

W tym samym okresie utworzono pierwsze rezerwaty przyrody: „(Ostoja Bobrów) Stary Folwark” i „Jezioro Wądołek”, w granicach których znalazły się również lasy. Po powołaniu Wigierskiego Parku Krajobrazowego (1976 r.) stopniowo wyłączano z wyrębu niektóre cenne partie drzewostanów. Od 1980 roku na terenie WPK obowiązywał podwyższony wiek rębności dla sosny i świerka, wynoszący odpowiednio 140 i 120 lat. W 1985 roku na terenie przyszłego parku narodowego zostało powołanych 18 nowych rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni ponad 1700 ha. 1 lipca 1986 roku z części Obrębu Wigry Nadleśnictwa Suwałki, o powierzchni ponad 7 tysięcy ha, utworzono Nadleśnictwo Wigierski Park. Utworzony 1 stycznia 1989 r. Wigierski Park Narodowy objął część lasów Nadleśnictw Suwałki oraz Głęboki Bród.

dalej