Nr 1/2003

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ  

 

Zdzisław Szkiruć

  

PROGRAMY

ROLNOŚRODOWISKOWE

 

Łąki w okolicach Leszczewa (fot. M.Kamiński) 

  

Użytki rolne stanowią w państwach Unii Europejskiej 43 proc. ich ogólnej powierzchni, co powoduje, że jakość środowiska przyrodniczego, w którym żyje około 380 mln ludzi istotnie zależy od sposobów gospodarowania na tych obszarach. Intensyfikacja produkcji rolnej prowadzi do eliminacji gatunków roślin i zwierząt, których rolnik bezpośrednio nie wykorzystuje. Na przestrzeni wieków, liczba gatunków roślin zjadanych przez człowieka bardzo się zmniejszyła. W początkach cywilizacji człowiek użytkował około 2000 gatunków roślin; obecnie sześć gatunków roślin dostarcza, w skali świata, 90 proc. żywności.

  

Jeszcze do niedawna obowiązywała zasada, że im wyższa jest intensywność gospodarki rolnej, tym większe są dochody rolników. Dzisiaj liczy się nie tylko wielkość produkcji, ale również jej jakość, miejsce produkcji, przekonanie konsumenta, że właśnie ta konkretna „moja żywność” jest najlepsza. Poszukujemy takich sposobów produkcji rolnej, które mogą być realizowane z zachowaniem różnych elementów przyrody, także takich, których rolnik bezpośrednio nie wykorzystuje, ale których obecność jest ważna i stanowi wartość docenianą przez społeczeństwo.

  

Do roku 1992 w krajach Unii Europejskiej jedynym zadaniem rolnika była produkcja rolna, jej wielkość i jakość stanowiły źródło jego dochodów. Dopiero w dyrektywie 2079/92/EEC zapisano, że poza produkcją żywności rolnik może świadczyć inne usługi na rzecz społeczeństwa.

  

Stosując odpowiednie metody gospodarki, przyczyniamy się do zachowania i rozwoju różnych gatunków roślin i zwierząt, a tym samym do utrzymania lub poprawy różnorodności biologicznej.

   

Zgodnie z obowiązującym nie tylko w Polsce prawem, właściciel ziemi może stosować wybrane przez siebie metody gospodarki rolnej, przestrzegając ogólnych zasad gospodarowania przyrodą zawartych w Konstytucji i ustawach szczegółowych. Jeżeli zatem rolnik podejmie się realizacji tego typu zadań na swoich gruntach, to za tę nową „usługę” na rzecz społeczeństwa należy mu zapłacić. Opłata stanowi różnicę pomiędzy efektami ekonomicznymi jakie rolnik mógłby uzyskać z konkretnego pola, gdyby zaczął intensyfikować na nim produkcję, a efektem ekonomicznym jaki uzyska stosując mniej intensywne metody gospodarowania, które zostaną szczegółowo uzgodnione z instruktorem rolnym według tzw. pakietów działań programu rolno-środowiskowego. Jest to zestaw ponad 50 różnych rodzajów działań zależnych od rodzaju uprawy i celu ochrony.

  

Zróżnicowanie użytków w krajobrazie rolniczym
– Rosochaty Róg (fot. M.Kamiński)

  

Dla zobrazowania sposobu postępowania przedstawię jeden taki pakiet obejmujący rodzaj użytku i sposób gospodarowania, z którym można spotkać się w rejonie Wigierskiego Parku Narodowego. Jest to pakiet ze „Schematu II: Łąka dwukośna nizinna (Kod PO2a). 

Warunki uzyskania wsparcia:

  • minimalna powierzchnia – 0,5 ha w jednym kawałku;

  • stosowanie tzw. zwykłej dobrej praktyki rolniczej tzn.: 
    a) rezygnacja z przeorywania, wałowania i budowy nowych systemów melioracyjnych przy jednoczesnym stosowaniu odsiewu nasion w celu zachowania cech siedliska i runi,
    b) konieczność uzyskiwania pisemnej zgody doradcy prowadzącego na zastosowanie pestycydów.

  • ograniczenie nawożenia azotem do max. 60 kg/ha/rok jesienią, w tym dobrze przefermentowanym obornikiem (raz na 2-4 lata) w ilości do 10 t/ha, z wyjątkiem łąk zalewanych, nawożonych przez namuły rzeczne;

  

 

  

  • w przypadku użytkowania kośno-pastwiskowego – wypas kwaterowy lub wypas wolny, po pierwszym bądź drugim pokosie, przy maksymalnej obsadzie stada 1,0 DJP/ha;

  • opóźnienie pierwszego pokosu do 10 lipca;

  • stosowanie tzw. wypłaszaczy oraz zachowanie właściwej techniki koszenia, tzn. koszenie łąki od środka na zewnątrz;

  • wyłącznie selektywne i miejscowe niszczenie uciążliwych chwastów (np. z zastosowaniem mazaków herbicydowych).

 

Przy zastosowaniu podanych metod gospodarki, w ramach podpisanej, pięcioletniej umowy, rolnik otrzyma, według obecnych obliczeń, ok. 800 zł/ha/rok. Praktyka w innych krajach wykazuje, że często występuje łączenie różnych działań, np. na tej samej łące może być ustalona ochrona zadrzewień czy np. oczka wodnego, które nie może zarosnąć. Wszystkie te kolejne ograniczenia są również rekompensowane finansowo. Podobne zasady obowiązują np. na pastwiskach z wypasem tradycyjnym (Kod PO3b01), gdzie głównym uwarunkowaniem jest nieprzekraczanie obsady na pastwisku powyżej 1 DJP/ha; dopłata wynosi wówczas ok. 360 zł/ha/rok.Administracja Wigierskiego Parku Narodowego od 1996 roku przygotowuje się do wprowadzenia programów rolno-środowiskowych. W latach 1996 – 2000 prowadzony był program badawczy w 13 gospodarstwach rolnych na terenie parku, a w 60 na obszarze Zielonych Płuc Polski, w trakcie którego testowano metody realizacji tych programów.

  

„W Wigierskim Parku Narodowym możemy żyć w zgodzie z naturą” - Marta Domoracka, Dorota Siłkowska, Natalia Chmielewska, Szkoła Podstawowa w Jeleniewie, nauczyciel: Anna Urynowicz; Praca wytypowana do drugiego etapu konkursu organizowanego przez Polskie Biuro REC „Park narodowy skarbem naszej małej ojczyzny”

  

Bierzemy aktywny udział w różnych szkoleniach na ten temat, a co ważniejsze, próbujemy przy poparciu różnych osób i instytucji doprowadzić do tego, aby opracowywane pakiety działań w ramach programu uwzględniły specyficzne warunki rolnictwa na terenach Suwalszczyzny. Kontynuacją tych prac było zrealizowanie pod koniec 2002 r. badań ankietowych w 53 gospodarstwach rolnych na terenie WPN-u, przygotowujących te gospodarstwa do realizacji programu „Restytucja hodowli prymitywnych ras zwierząt gospodarskich”. Odtwarzanie hodowli prymitywnych ras zwierząt gospodarskich w naszych warunkach np. konika polskiego, krowy czerwonej, kury zielononóżki, gęsi suwalskiej itp. stanowić będzie dodatkowy walor tej ziemi, również wspierany finansowo w ramach programów rolno-środowiskowych.

  

Czyniąc przygotowania do wdrażania tych programów, w tym odtworzenia hodowli rodzimych ras zwierząt i rozwoju rolnictwa ekologicznego, mamy nadzieję na wykorzystanie ich w praktyce po 1 czerwca 2004 roku, tzn. po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Realizacja programów na gruntach rolniczych położonych w granicach parku narodowego, o co stale zabiegam jako członek Wojewódzkiego Zespołu Roboczego Wdrażania Programów Rolno-środowiskowych, z wykorzystaniem różnych ich możliwości, będzie bardzo ważnym elementem podniesienia efektywności gospodarowania na tej ziemi w zgodzie z zasadami rozwoju zrównoważonego. Wiemy przecież, że Matka Ziemia nie stanowi naszej własności, lecz tylko ją wydzierżawiliśmy od naszych dzieci. Zgodnie z zasadą dobrego dzierżawcy musimy ją oddać następcom w stanie niepogorszonym. Czy to nam się uda – zależy od nas wszystkich.

  

Ten krótki artykuł w żadnym przypadku nie wyczerpuje problematyki wdrażania programów rolno-środowiskowych na Suwalszczyźnie. W miarę postępu prac, będziemy Szanownych Czytelników informować o istotnych elementach tych programów poprzez artykuły w „Wigrach” i na spotkaniach w gronie zainteresowanych.

  

 

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł

.

.