|
Obcowanie z naturą zwykle daje
nam wiele radości. Otoczeni zielenią drzew i krzewów, wdychamy zapachy kwiatów,
kontemplując harmonię świata przyrody. Niestety, jak to zwykle bywa - nic darmo
na tym świecie. Często przyjemność tę zakłócają nam ataki ze strony
wszechobecnych (wydawałoby się) „krwiopijców”. Już od wiosny nękają nas komary,
meszki i kleszcze, latem zaś pojawiają się ślepaki i narzępikowate. Nie wiadomo,
które dokuczają nam bardziej – ugryzienia ślepaków są bardzo bolesne, a kleszczy
w zasadzie niezauważalne, jednak to właśnie kleszcze stanowią dla człowieka
największe zagrożenie, ze względu na przenoszone przez nie choroby.
Kleszcze Ixodes
Kleszcze nie są owadami – należą
do pajęczaków (a konkretnie roztoczy), o czym świadczy m.in. liczba ich odnóży
(4 pary). Zarówno samce, jak i samice, odżywiają się wyłącznie krwią zwierząt.
Aby się na nie dostać, czatują w trawach i na krzewach, wczepiając się w ich
sierść pazurkami zwieńczającymi odnóża. Przecinają skórę zwierzęcia ostrym
„sztyletem”, utworzonym z odpowiednio przekształconego aparatu gębowego, a
następnie zakotwiczają w ciele za pomocą ryjka opatrzonego ostrymi, zagiętymi
kolcami. To właśnie na żywicielu samce i samice odnajdują się i kopulują. Potem
spadają na ziemię, gdzie samice składają jaja.
W rozwoju kleszczy występują 2
etapy. Wykluwająca się z jaja larwa jest znacznie mniejsza od dorosłego kleszcza
i ma tylko 3 pary odnóży. Aby przekształcić się w następną postać – tzw. nimfy,
musi odnaleźć żywiciela, którym jest najczęściej drobny kręgowiec leśny, a następnie napić się jego krwi. Po wzroście i linieniu powstaje nimfa, która
przypomina wyglądem dorosłego kleszcza, a jedyna różnica polega na
niedojrzałości narządów rozrodczych. Po raz kolejny nimfa musi pożywić się krwią
zwierzęcia, by po linieniu ulec przeobrażeniu w postać dorosłą. Dojrzałość
osiągają, w zależności od gatunku i powodzenia w odnajdywaniu żywiciela, po 1-3
latach. Potrafią bardzo długo obyć się bez jedzenia, wydłuża to jednak ich cykl
życiowy. Po osiągnięciu dojrzałości rozmnażają się i giną po jakimś czasie.
Wprawdzie samica tylko raz w życiu wydaje potomstwo, jest ono jednak bardzo
liczne – samica składa jednorazowo nawet kilka tysięcy jaj. Roznosicielami
chorób mogą być wszystkie postacie rozwojowe kleszczy, choć oczywiście
prawdopodobieństwo ich zakażenia wzrasta z wiekiem.
|
|
Ostry ryjek kleszcza wygląda jak mała kotwiczka.
Najgroźniejszą chorobą
przenoszoną przez te pajęczaki jest kleszczowe zapalenie mózgu i opon
mózgowo-rdzeniowych, które może skończyć się nawet śmiercią chorego. Poważne
zagrożenie niesie również borelioza, którą często trudno jest całkowicie
wyleczyć i wielu chorych musi się kurować do końca życia. Kleszcze zagrażają
również zwierzętom, o czym dobrze wiedzą miłośnicy psów – babeszioza może być
dla naszych pupilów śmiertelnym zagrożeniem. Dlatego po powrocie ze spaceru „na
łonie przyrody”, należy dokładnie sprawdzić, czy nie przynieśliśmy ze sobą
pasażera „na gapę” i usunąć go samemu lub, w trudniejszych przypadkach, przy
pomocy lekarza. Osoby z tzw. grup zwiększonego ryzyka (np. leśnicy czy
pracownicy parków narodowych) mogą się zaszczepić przeciwko pokleszczowemu
zapaleniu opon mózgowych, co do boreliozy jednak nie opracowano dotąd skutecznej
profilaktyki.
Narzępikowate
(zwane też wpleszczowatymi) Hippoboscidae
Narzępikowate to niewielka
rodzina muchówek pasożytujących na ciele ptaków i ssaków, reprezentowana w
Polsce przez zaledwie 11 gatunków. Owady te mają spłaszczone grzbietobrzusznie
ciało, nogi zaopatrzone w liczne pazurki i przylgi oraz aparat gębowy typu
kłującego. Początkowo zarówno samce, jak i samice, są uskrzydlone, co pozwala im
odnaleźć żywiciela, np. dużego ssaka. Już na ciele zwierzęcia odbywa się
kopulacja, po czym samica odrzuca skrzydła. Muchówki te należą do grupy
jajożyworodnych, co oznacza, że cały rozwój larw odbywa się w odwłoku samicy.
Tuż po opuszczeniu dróg rodnych larwa przepoczwarza się. Samica żyje od 1 do 3
miesięcy i w tym czasie „rodzi” kilkadziesiąt larw. W obszarach o wysokiej
temperaturze muchówki te mogą mieć nawet do 9 pokoleń w roku, u nas, na
szczęście, tylko jedno. Rozwój poczwarek, który w naszym klimacie trwa 9-12
miesięcy, następuje zwykle w glebie lub gnieździe (u gatunków pasożytujących na
ptakach), rzadziej w sierści żywiciela. Narzępikowate niepokoją zwierzęta, przy
masowym występowaniu doprowadzając je do osłabienia, anemii i utraty wagi.
Człowiek bywa atakowany zwłaszcza przez trzy gatunki: strzyżaka jelenicę
Lipoptena cervi, narzępika końskiego Hippobosca equina i ptasznicę
przydymioną Ornithomyia avicularia.
ciąg dalszy
|
