|
Polskie gatunki nietoperzy należą do dwóch rodzin: podkowcowatych (1 gatunek) i mrocz- kowatych (22 gatunki). Wszystkie objęte są ochroną gatunkową.
Nietoperze to z reguły nieduże zwierzęta – nasze krajowe gatunki ważą od 3 do 20 g, nawet z zapasem tłuszczu na zimę nie więcej niż 40 g (nocek
duży).
Nietoperze jako jedyne ssaki opanowały zdolność aktywnego lotu. Skrzydła powstały u nich z silnie wydłużonych palców przednich kończyn oraz błony
rozpiętej między przednimi a tylnymi kończynami. Zwierzęta te słabo widzą, a przeszkody „wychwytują” metodą echolokacji, która działa na niewielkie
odległości. Są dobrymi lotnikami, latają precyzyjnie i bardzo zwinnie, choć niezbyt szybko. Sprawny lot umożliwia im chwytanie pokarmu, który
stanowią wszelkiego rodzaju owady (muchówki, chrząszcze, motyle i ich gąsienice, chruściki, błonkówki, siat- koskrzydłe, skorki, gryzki i jętki).
Uzupełnieniem diety nietoperzy są pająki i kosarze, wodne skorupiaki (małżoraczki i wioślarki) oraz małe rybki.
Dożywają, w zależności od gatunku, do wieku 12 - 38 lat.
Fauna nietoperzy WPN-u liczy obecnie 14 gatunków, niewykluczone jest jednak, że w nie- dalekiej przyszłości może się ona powiększyć o 1-2 gatunki
(np. o nocka dużego, którego obserwuje się nad Biebrzą).
Przegląd gatunków występujących w parku
Nocek Natterera
Myotis nattereri
Związany ze środowiskiem leśnym, kolonie rozrodcze zakłada w dziuplach oraz w skrzynkach dla ptaków i nietoperzy. Zimuje w jaskiniach, studniach i
pod mostami, chętnie także w budynkach mieszkalnych, często w dużych miastach. Żeruje w lasach i na ich skrajach, w parkach i innych
zadrzewieniach. Na terenie WPN-u stwierdzony w 2007 w Bryzglu, gdzie 5 osobników zimowało w lodowni rybackiej.
Nocek łydkowłosy
Myotis dasycneme
Gatunek typowy dla terenów nizinnych, żeruje nad wodą. Kolonie rozrodcze mieszczą się w kościołach, budynkach mieszkalnych lub gospodarczych.
Zimuje w jaskiniach, sztolniach, starych fortyfikacjach, rzadziej w studniach i piwniczkach. W WPN-ie rzadki, podczas badań odłowiono jedynie kilka
osobników na przesmyku miedzy jeziorami Okrągłe i Wigry i nad rzeką Czarną Hańcza; 1 osobnik hibernował w szczelinie w wyremontowanej piwniczce w Królówku.
Nocek rudy
Myotis daubentonii
Gatunek związany ze zbiornikami wodnymi. Jako kryjówek chętnie używa dziupli, często także szczelin w mostach, rzadziej budek dla nietoperzy i
ptaków. Żeruje najczęściej nad wodą, czasem w lukach między koronami drzew. Zimuje w jaskiniach i starych kopalniach, w piwnicach i starych
studniach. W WPN-ie liczny, notowany nad rzeką Kamionką i Czarną Hańczą, a także nad Zatoką Słupiańską, nad Sucharem Wielkim i na przesmykach między
jeziorami Okrągłe i Wigry oraz Leszczewek i Wigry. Zimują w piwniczkach, np. w Królówku - 11 osobników w 2008 roku. Przy okazji badań opisano
nietypowe dla tego gatunku miejsce hibernacji – 3 nocki zimowały w słomie zgromadzonej w piwniczce przy leśniczówce w Mikołajewie.
Schronienie lęgowe dla nietoperzy w postaci specjalnie
skonstruowanej ściany budynku w Leszczewie.
Fot. L.Krzysztofiak
Z nocków, na terenie WPN-u występuje także nocek wąsatek Myotis mystacinus lub nocek Brandta Myotis brandtii. Jeden z
dwu podanych gatunków został odnaleziony w 2005 w lodowni rybackiej w Bryzglu – dokładne oznaczenie gatunku nie było możliwe podczas hibernacji,
której nie należało przerywać. Jest to najdalej wysunięte na północny wschód Polski stanowisko obu gatunków.
Mroczek posrebrzany
Vespertilio murinus
Preferuje bliskość terenów otwartych i dużych zbiorników wodnych. Zimą chętnie zasiedla wysokie budynki w miastach. Odbywa długodystansowe wędrówki
sezonowe (do 850 km). Zimuje w szczelinach ścian i dachów, w szybach wentylacyjnych, zimnych piwnicach i dziuplach drzew. Stwierdzony w roku 2008
wyłącznie podczas nasłuchów nad rzeką Kamionką.
Mroczek późny
Eptesicus serotinus
Zasiedla różnorodne siedliska antropo- geniczne – wsie, osady, budynki w miastach. Kolonie rozrodcze zakłada na strychach, często z innymi gatunkami
nietoperzy. Raczej osiadły, nierzadko zimuje w budynkach zamieszkiwanych latem. Stosunkowo liczny w parku, zare- jestrowany na 9 stanowiskach. W
Kruszniku stwierdzono kolonię rozrodczą liczącą 48 osobników. U nas spędza również zimę – np. w lodowni rybackiej w Czerwonym Folwarku.
Mroczek pozłocisty
Eptesicus nilssonii
Gatunek typowy dla terenów zalesionych w pobliżu siedzib ludzkich, gdzie zakłada kolonie lęgowe. W zasadzie osiadły. Zimuje w jaskiniach,
sztolniach i piwnicach, rzadziej w starych fortyfikacjach. Gatunek stosunkowo rzadki w WPN-ie, notowany nad Zatoką Słupiańską i nad Jeziorem Białym
Wigierskim. W 2005 r. w Piertaniach zlokalizowano kolonię rozrodczą w szczelinach ścian. Zimuje w piwniczkach, m.in. w Sarnetkach, w Leszczewie i
na Słupiu.
|
|
Karlik malutki
Pipistrellus pipistrellus
Preferuje tereny przekształcone przez człowieka. Zamieszkuje różnego typu budynki, bardzo rzadko spotyka się go w dziuplach drzew. Żeruje nad
rzekami, jeziorami i terenami podmokłymi. Początkowo (jeszcze 15 lat temu) nie odróżniano go od karlika drobnego. Tworzy często kolonie
dwugatunkowe z karlikiem drobnym, m.in. w Płocicznie i w Krzywem. Żeruje m.in. nad rzekami Wiatrołuża, Kamionka i Czarna Hańcza lub w koronach
drzew oraz na granicy lasów i łąk.
Karlik drobny
Pipistrellus pygmaeus
Budowa i biologia podobne jak u karlika malutkiego. Tworzy najliczniejsze kolonie rozrodcze na terenie parku, m.in. w Leszczewie i w Gawarcu,
często wspólnie z karlikiem malutkim. Żeruje chętnie wzdłuż rzek, nad wodą i w koronach drzew. Na terenie parku nie zaobserwowano go zimą.
Karlik większy
Pipistrellus nathusii
Występuje na terenach zalesionych z dużą ilością zbiorników wodnych. Sezonowo pojawia się w miastach. Za kryjówki dzienne wybiera dziuple oraz
różnego rodzaju zakamarki w budynkach. Żeruje nad wodami, na skraju lasów i nad drogami. W parku stwierdzony na największej liczbie stanowisk, ale
jedynie latem. Tworzy kolonie jedno- lub dwugatunkowe (z karlikiem malutkim). Stwierdzony nad Zatoką Słupiańską, nad Jeziorem Białym Wigierskim i nad Sucharem Wielkim. Dużą kolonię rozrodczą, liczącą 93 osobniki, stwierdzono w lipcu 2006 pod dachem stodoły w Gawarcu.
Mroczek późny (Eptesicus serotinus).
Fot. A.Krzysztofiak
Borowiaczek
Nyctalus leisleri
Gatunek związany z dużymi kompleksami leśnymi, chętnie zamieszkuje dziuple. Na terenie parku stwierdzony tylko raz, kiedy to odłowiono go w sieci w
sierpniu 1996 r., nad Czarną Hańczą w Sobolewie.
Borowiec wielki
Nyctalus noctula
Zasiedla duże kompleksy leśne, parki i doliny rzeczne, czasem zalatuje do miast i na otwarte przestrzenie. Odbywa długodystansowe wędrówki sezonowe
(nawet powyżej 1000 km). Hibernuje w dużych skupiskach (do 100 osobników) w różnych kryjówkach pod mostami, wiaduktami i w budynkach, a także w
dziuplach. Stwierdzono go na terenie parku na 15 stanowiskach, w lasach i obrzeżach lasów. Gniazduje w dziuplach drzew, np. w topoli osice (na
wyso- kości 3,5 m).
Gacek brunatny
Plecotus auritus
Zasiedla obszary zalesione, unika terenów zabudowanych. Gatunek osiadły. Zimuje w kryjówkach podziemnych i na strychach. Spotykany w parku
najczęściej zimą podczas hibernacji, latem rzadki - stwierdzony jedynie nad Czarną Hańczą i nad Jeziorem Białym Wigierskim. Jedyną kolonię
rozrodczą odnaleziono w Kaletniku na strychu kościoła. Żeruje nad rzekami i jeziorami. Najliczniejsze zimowiska gacka stwierdzono w piwniczce w Królówku oraz w lodowniach w Bryzglu i Starym Folwarku. Chętnie ukrywa się też w studniach, np. w Lipowem i w Sarnetkach.
Mopek
Barbastella barbastellus
Zamieszkuje tereny zalesione, za kryjówki często obiera sobie szczeliny pod odstającą korą i niewielkie dziuple. Gatunek przeważnie osiadły.
Hibernuje w różnego typu kryjówkach podziemnych, rzadziej w dziuplach i budynkach. Zaobserwowany jedynie na 3 stanowiskach, zimą – w lodowni
rybackiej w Bryzglu oraz w piwniczkach przy leśniczówkach na Słupiu i w Królówku.
Piwniczka, w której zimują nietoperze. Fot. A.Krzysztofiak
Aby wzmocnić populację tych niezwykłych ssaków w Wigierskim Parku Narodowym, stosuje się wobec nich różne metody czynnej ochrony. Dotyczy to np.
zapewnienia nietoperzom dobrych kryjówek. W istniejących piwniczkach ziemnych pozostawia się jedynie niewielkie szczeliny w drzwiach i otworach
wentylacyjnych, a pod sufitem podwiesza cegły „dziurawki”, zapewniające dużą liczbę bezpiecznych schronień dla nietoperzy. Ponadto, zwiększamy
szanse sukcesu rozrodczego poprzez rozmieszczanie w terenie odpowiednich skrzynek lęgowych.
|
