Nr 2/2001

 HISTORIA, TRADYCJA, KULTURA   

 

Maciej Ambrosiewicz 

ZABYTKI ARCHITEKTURY

I BUDOWNICTWA

(2)

 

   

BUDOWNICTWO LUDOWE

  

Tradycyjne budownictwo ludowe okolic jeziora Wigry należy do form typowych dla całej Suwalszczyzny i Ziemi Augustowskiej. Ponadto formy takiego budownictwa można odnaleźć na terenach Zachodniej Litwy i Białorusi. Różnorodność rozplanowania budynków, zróżnicowanie funkcjonalne, konstrukcyjne, materiałowe oraz bogactwo detali zdobniczych, wyróżniają jednak to budownictwo. W budynkach widoczne są również wpływy budownictwa wiejskiego z sąsiednich Mazur

  

Stara chata (fot. M.Kamiński)

  

Podstawowym materiałem budowlanym było stosowane od wieków na tym terenie drewno iglaste. Wznoszono z niego całe zagrody wiejskie - domy, różnego rodzaju budynki gospodarcze i ogrodzenia. Oprócz drewna używano innych miejscowych surowców: kamieni i gliny. Budowano z nich nie tylko fundamenty, ale i całe konstrukcje ścian w budynkach gospodarczych. Sporadycznie z gliny wznoszono również domy mieszkalne, np. w Rosochatym Rogu (nr 18), lub łaźnie - banie (Piotrowa Dąbrowa).

  

Popularną i najstarszą konstrukcją ścian w budownictwie drewnianym była konstrukcja wieńcowa złożona z poziomo ułożonych i długich belek łączonych w narożach na obłap lub rybi ogon. Od końca XIX wieku stosowano też konstrukcję sumikowo-łątkową złożoną z pionowych słupów łączących poziomo ułożone belki. Stosowano ją powszechnie przy wykonywaniu otworów okiennych i drzwiowych w domach, a także przy wznoszeniu ścian budynków gospodarczych.

 

Stosunkowo najnowszą konstrukcją drewnianych ścian była konstrukcja szkieletowa na zewnątrz oszalowana deskami. Najczęściej w tej konstrukcji budowano stodoły i szopy.

    

 

  

Konstrukcja "na obłap" (fot. M.Kamiński)

  

Na Suwalszczyźnie cegła była stosowana stosunkowo rzadko; najczęściej budowano z niej bardziej okazałe budynki. Do lat sześćdziesiątych popularne było wznoszenie z gliny zmieszanej ze słomą ścian osłonowych (konstrukcyjnych) budynków inwentarskich. Ściany takie określa się jako glinobitkę. Wznoszenie ścian było pracochłonne. W pierwszym etapie należało wymieszać glinę z pociętą słomą; mieszanie obu tych materiałów miało na celu powstrzymanie procesu gwałtownego wysychania gliny, która pękając osłabiała konstrukcję ścian.

  

Gliniana ściana (fot.M.Kamiński)

  

Mieszanie gliny ze słomą odbywało się przy użyciu koni, które rozdeptywały zgromadzone materiały. Przygotowaną masę wrzucano do drewnianych form i ubijano. Po stwardnieniu materiału podnoszono formę i ponownie wypełniano ją gliną. Kolejne warstwy jeszcze miękkiej ściany nakłuwano, aby umożliwić szybsze odparowanie wody oraz zmniejszyć ilość spękań lica. Nakłucia miały także rolę dekoracyjną.

  

  

 (c.d.n.)   

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł

.

.