Nr 2/2001 |
PRZYRODA I KRAJOBRAZ |
|
Maciej Kamiński
WODY PARKU |
|
|
A cóż może być na świecie piękniejszego Od biwaku nad Wigrami spędzonego ..."
- śpiewają w popularnej piosence turyści docierający nad Wigry, często z odległych regionów naszego kraju. I słusznie, bo największe jezioro Wigierskiego Parku Narodowego słynie nie tylko ze swoich walorów przyrodniczych, lecz także ze wspaniałych krajobrazów. Jest to jezioro duże (2118 ha lustra wody), o krętej linii brzegowej, urozmaicone wyspami (14 wysp; 68 ha), zatokami, głębinami (do 75 m.), śródjeziornymi górkami i przybrzeżnymi obszarami płycizn. Piękno Wigier cenią coraz liczniejsi na Suwalszczyźnie wędkarze, kajakarze i żeglarze.
Widok na Wigry od strony Krusznika (fot. Z.Szkiruć)
Wigry są niezwykłe, zadziwiają różnorodnością przyrody i kryją w sobie wiele tajemnic.
Odmienna w poszczególnych częściach Wigier konfiguracja dna w strefie przybrzeżnej oraz różna ekspozycja brzegów na falowanie powodują, iż dno pokrywają osady o zróżnicowanej strukturze - od żwirowych, poprzez piaszczyste, muliste, aż do drobnoziarnistych osadów kredy jeziornej.
Zróżnicowanie warunków siedliskowych w strefie przybrzeżnej wpływa na skład i liczebność występujących tu zespołów roślinnych i zwierzęcych. Rośliny wynurzone, wśród których dominuje trzcina, rosną w pasie o zmiennej, lecz na ogół niewielkiej szerokości - od kilku do kilkunastu metrów. Jedynie na kilku odcinkach linii brzegowej trzcinowiska występują na większej powierzchni. Trzcinie towarzyszą inne rośliny wynurzone: pałki, oczerety, kłoć wiechowata, jeżogłówki i skrzypy. Strefa roślinności wynurzonej jest miejscem lęgów i wyprowadzania piskląt około 30 gatunków ptaków wodnych (czernic, głowienek, krzyżówek, łysek, perkozów i in.), miejscem żerowania i schronieniem dla narybku oraz siedliskiem występowania wielu zespołów bezkręgowców.
Dno strefy przybrzeżnej (litoralu) jeziora Wigry porastają rośliny zanurzone. Choć w wielu miejscach narażonych na silne falowanie roślinność zanurzona jest bardzo skąpa, w innych, spokojniejszych i głębszych, występują łąki podwodne. Skład gatunków jest zróżnicowany, z dominującymi w ostatnich latach rogatkiem, rdestnicami: ścieśnioną, przeszytą i lśniącą oraz włosienicznikiem. Charakterystyczne dla jezior o niższej żyzności ramienice, a także moczarka kanadyjska i mech zdrojek są obecnie mniej liczne niż przed dwudziestu laty. Częściej natomiast obserwowane są, zazwyczaj w strefie przybrzeżnej, lecz także i na głębokościach do 5-6 m., glony nitkowate. Ich okresowo liczne występowanie, zwłaszcza w północnej części jeziora, wskazuje na postępujący proces wzrostu żyzności (eutrofizacji) Wigier. Bywa, że obumierające glony są latem wyrzucane przez fale na brzegi kąpielisk, budząc zaniepokojenie turystów i mieszkańców Parku. Warto w tym miejscu powiedzieć, że dzięki sprawnie obecnie działającej oczyszczalni ścieków w Suwałkach, tempo degradacji jeziora znacznie się zwolniło, a koncentracja związków azotu i fosforu w Czarnej Hańczy, dopływie Wigier, jest obecnie kilkakrotnie niższa niż przed dziesięciu laty. |
Niektórzy mieszkańcy głębin wigierskich
Dno głębin wigierskich zasiedlają zespoły słabo dotychczas poznanej fauny bezkręgowców. Do najciekawszych zwierząt zamieszkujących ciemne i zimne wody przydenne należą niektóre skorupiaki, w tym będący reliktem polodowcowym obunóg Pallasiola quadrispinosa, oraz larwy wodzieni (Chaoborus sp.) wykonujące w ciągu doby długie wędrówki - po dziennym spoczynku w osadach dennych larwy wodzieni polują w nocy na drobny zooplankton w przypowierzchniowej warstwie wody, a jeszcze przed świtem rozpoczynają ponowną wędrówkę w kierunku dna.
Wigry słyną ze swoich ryb, w szczególności z występowania w nich sielawy i siei. Park prowadzi czynną ochronę tych gatunków, zapewniając także powrót do wód wigierskich ryb, które z różnych przyczyn wyginęły. Selektywne odłowy pozwalają regulować skład i liczebność ryb w sposób podporządkowany celom ochrony całego ekosystemu. Pisaliśmy o tym szerzej w poprzednim numerze kwartalnika "Wigry". Celom ochrony ichtiofauny podporządkowane są także przepisy dotyczące wędkowania.
Jezioro Wigry stało się znane w Polsce i na świecie już w latach dwudziestych ubiegłego wieku, dzięki działalności Stacji Hydrobiologicznej kierowanej przez światowej sławy limnologa dr Alfreda Lityńskiego (1880-1945). Był on, wraz z prof. Kazimierzem Kulwieciem i Bolesławem Hryniewieckim, inicjatorem objęcia Wigier ochroną. Liczne publikacje naukowe, które powstały w Stacji Hydrobiologicznej w okresie jej funkcjonowania (1920-1939), a także badania prowadzone w okresie powojennym, udokumentowały wyjątkową wartość przyrodniczą i unikatowość jeziora Wigry.
Wyrazem uznania dla tych walorów było umieszczenie Wigier, w roku 1975, na liście najcenniejszych ekosystemów wodnych świata, przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN). Od 1976 roku Wigry były chronione w Wigierskim Parku Krajobrazowym, a od 1989 są najcenniejszym elementem przyrodniczym Wigierskiego Parku Narodowego. W sierpniu 1998 roku Międzynarodowe Towarzystwo Limnologiczne (Societas Internationalis Limnologiae - SIL), mając na względzie szczególną wartość tego zbiornika, objęło Wigry programem pomocy naukowej i promocji jeziora, jako obiektu badań, na arenie międzynarodowej.
(c.d.n.)
Widok na Wigry od strony Cimochowizny
|
.
.