Nr 2/2001

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ   

 Maciej Kamiński 

 

WODY PARKU

 

  

A cóż może być na świecie piękniejszego

Od biwaku nad Wigrami spędzonego ..."

 

- śpiewają w popularnej piosence turyści docierający nad Wigry, często z odległych regionów naszego kraju. I słusznie, bo największe jezioro Wigierskiego Parku Narodowego słynie nie tylko ze swoich walorów przyrodniczych, lecz także ze wspaniałych krajobrazów. Jest to jezioro duże (2118 ha lustra wody), o krętej linii brzegowej, urozmaicone wyspami (14 wysp; 68 ha), zatokami, głębinami (do 75 m.), śródjeziornymi górkami i przybrzeżnymi obszarami płycizn. Piękno Wigier cenią coraz liczniejsi na Suwalszczyźnie wędkarze, kajakarze i żeglarze.

  

Widok na Wigry od strony Krusznika (fot. Z.Szkiruć)

  

Wigry są niezwykłe, zadziwiają różnorodnością przyrody i kryją w sobie wiele tajemnic.

  

Odmienna w poszczególnych częściach Wigier konfiguracja dna w strefie przybrzeżnej oraz różna ekspozycja brzegów na falowanie powodują, iż dno pokrywają osady o zróżnicowanej strukturze - od żwirowych, poprzez piaszczyste, muliste, aż do drobnoziarnistych osadów kredy jeziornej.

  

Zróżnicowanie warunków siedliskowych w strefie przybrzeżnej wpływa na skład i liczebność występujących tu zespołów roślinnych i zwierzęcych. Rośliny wynurzone, wśród których dominuje trzcina, rosną w pasie o zmiennej, lecz na ogół niewielkiej szerokości - od kilku do kilkunastu metrów. Jedynie na kilku odcinkach linii brzegowej trzcinowiska występują na większej powierzchni. Trzcinie towarzyszą inne rośliny wynurzone: pałki, oczerety, kłoć wiechowata, jeżogłówki i skrzypy. Strefa roślinności wynurzonej jest miejscem lęgów i wyprowadzania piskląt około 30 gatunków ptaków wodnych (czernic, głowienek, krzyżówek, łysek, perkozów i in.), miejscem żerowania i schronieniem dla narybku oraz siedliskiem występowania wielu zespołów bezkręgowców.

  

Dno strefy przybrzeżnej (litoralu) jeziora Wigry porastają rośliny zanurzone. Choć w wielu miejscach narażonych na silne falowanie roślinność zanurzona jest bardzo skąpa, w innych, spokojniejszych i głębszych, występują łąki podwodne. Skład gatunków jest zróżnicowany, z dominującymi w ostatnich latach rogatkiem, rdestnicami: ścieśnioną, przeszytą i lśniącą oraz włosienicznikiem. Charakterystyczne dla jezior o niższej żyzności ramienice, a także moczarka kanadyjska i mech zdrojek są obecnie mniej liczne niż przed dwudziestu laty. Częściej natomiast obserwowane są, zazwyczaj w strefie przybrzeżnej, lecz także i na głębokościach do 5-6 m., glony nitkowate. Ich okresowo liczne występowanie, zwłaszcza w północnej części jeziora, wskazuje na postępujący proces wzrostu żyzności (eutrofizacji) Wigier. Bywa, że obumierające glony są latem wyrzucane przez fale na brzegi kąpielisk, budząc zaniepokojenie turystów i mieszkańców Parku. Warto w tym miejscu powiedzieć, że dzięki sprawnie obecnie działającej oczyszczalni ścieków w Suwałkach, tempo degradacji jeziora znacznie się zwolniło, a koncentracja związków azotu i fosforu w Czarnej Hańczy, dopływie Wigier, jest obecnie kilkakrotnie niższa niż przed dziesięciu laty.

        

Niektórzy mieszkańcy głębin wigierskich

  

Dno głębin wigierskich zasiedlają zespoły słabo dotychczas poznanej fauny bezkręgowców. Do najciekawszych zwierząt zamieszkujących ciemne i zimne wody przydenne należą niektóre skorupiaki, w tym będący reliktem polodowcowym obunóg Pallasiola quadrispinosa, oraz larwy wodzieni (Chaoborus sp.) wykonujące w ciągu doby długie wędrówki - po dziennym spoczynku w osadach dennych larwy wodzieni polują w nocy na drobny zooplankton w przypowierzchniowej warstwie wody, a jeszcze przed świtem rozpoczynają ponowną wędrówkę w kierunku dna.

  

Wigry słyną ze swoich ryb, w szczególności z występowania w nich sielawy i siei. Park prowadzi czynną ochronę tych gatunków, zapewniając także powrót do wód wigierskich ryb, które z różnych przyczyn wyginęły. Selektywne odłowy pozwalają regulować skład i liczebność ryb w sposób podporządkowany celom ochrony całego ekosystemu. Pisaliśmy o tym szerzej w poprzednim numerze kwartalnika "Wigry". Celom ochrony ichtiofauny podporządkowane są także przepisy dotyczące wędkowania.

  

Jezioro Wigry stało się znane w Polsce i na świecie już w latach dwudziestych ubiegłego wieku, dzięki działalności Stacji Hydrobiologicznej kierowanej przez światowej sławy limnologa dr Alfreda Lityńskiego (1880-1945). Był on, wraz z prof. Kazimierzem Kulwieciem i Bolesławem Hryniewieckim, inicjatorem objęcia Wigier ochroną. Liczne publikacje naukowe, które powstały w Stacji Hydrobiologicznej w okresie jej funkcjonowania (1920-1939), a także badania prowadzone w okresie powojennym, udokumentowały wyjątkową wartość przyrodniczą i unikatowość jeziora Wigry.

  

Wyrazem uznania dla tych walorów było umieszczenie Wigier, w roku 1975, na liście najcenniejszych ekosystemów wodnych świata, przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN). Od 1976 roku Wigry były chronione w Wigierskim Parku Krajobrazowym, a od 1989 są najcenniejszym elementem przyrodniczym Wigierskiego Parku Narodowego. W sierpniu 1998 roku Międzynarodowe Towarzystwo Limnologiczne (Societas Internationalis Limnologiae - SIL), mając na względzie szczególną wartość tego zbiornika, objęło Wigry programem pomocy naukowej i promocji jeziora, jako obiektu badań, na arenie międzynarodowej.

  

(c.d.n.)  

  

Widok na Wigry od strony Cimochowizny
(fot. M.Kamiński)

 

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł

.

.