|
Nr 2/2006 |
PRZYRODA I KRAJOBRAZ |
|
|
WPN w Europie |
||
|
Torfowisko przejściowe przy jeziorze dystroficznym |
Maciej Romański
TORFOWISKA (2)
|
|
|
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140) Torfowiska tego typu stanowią bardzo urozmaiconą grupę siedlisk. Obejmują one torfowiska od oligo- do mezotroficznych o mieszanym zasilaniu w wodę - korzystające w znacznym stopniu z wód opadowych oraz z wód powierzchniowych i podziemnych (zwykle około połowy wód zasilających torfowisko stanowią wody opadowe). Pod względem odczynu są to zazwyczaj siedliska silnie kwaśne do słabo kwaśnych. Torfowiska tego typu zwykle biorą udział w emersyjnym (odgórnym) zarastaniu zbiorników wodnych, tworząc pływające po powierzchni wody kożuchy roślinne - tzw. trzęsawiska. Torfowiska tego typu stanowią formy przejściowe pomiędzy torfowiskami wysokimi a niskimi. Rzadko funkcjonują samodzielnie, zwykle są one usytuowane w kompleksach torfowisk wysokich i niskich. W Polsce torfowiska przejściowe, głównie spotykane są na północy kraju, rzadziej w Polsce centralnej. Wyspowo spotykane są również w górach.
Na terenie parku występuje niżowy podtyp torfowisk przejściowych i trzęsawisk (7140-1). Typowymi miejscami w których rozwijają się tego typu torfowiska są zatoki i obrzeża oligo- i mezotroficznych niewielkich, nieprzepływowych, zbiorników wodnych, w bezodpływowych nieckach terenu wypełnionych torfem z bardzo wysokim poziomem wód - często zalewających obszar torfowiska, na powierzchni soczewek wody zamkniętych w torfach, w strefach okrajkowych torfowisk wysokich i na ich wierzchowinach. Często też, roślinność torfowisk przejściowych stanowi fazy regeneracyjne w wyrobiskach po eksploatacji torfu na torfowiskach wysokich. Roślinność torfowisk przejściowych tworzy dość luźne kobierce płytko zakorzenione w torfie, zwykle stale pływające po powierzchni wody, lub mogące się okresowo, w okresach wysokich stanów wód, „odklejać” od głębszych warstw torfu i unosić na lustrze wody.
Bardzo ważnym elementem torfotwórczym są mchy - zwykle torfowce albo liczne gatunki bagiennych mchów właściwych. Warstwa mszysta spojona jest przez kłącza niskich roślin zielnych. Płaty torfowisk przejściowych zwykle nie są bogate w gatunki, najczęściej są one budowane przez masowo rozwijające się skupienia, jedno lub tylko kilkugatunkowe. Typowymi gatunkami roślin naczyniowych często dominującymi na torfowiskach przejściowych są: turzyca bagienna, turzyca dzióbkowata, czermień błotna, pięciopalecznik błotny, przygiełka biała, wełnianka wąskolistna i bobrek trójlistkowy.
W Wigierskim Parku Narodowym, torfowiska przejściowe są bardzo dobrze zachowane i stanowią bardzo cenny typ siedliska. Zwykle rozwijają się one wokół jezior dystroficznych, albo stanowią elementy większych kompleksów torfowiskowych. Są one siedliskiem wielu cennych gatunków roślin, jak choćby wątlika błotnego, turzycy strunowej, wełnianeczki alpejskiej, rosiczki długolistnej i wielu innych.
Torfowiska nakredowe z roślinnością typu szuwarowego (7210) Są to torfowiska niskie rozwijające się na brzegach zbiorników wodnych na podłożu gytti wapiennej, zasilane wodami bogatymi w węglan wapnia. Często, od strony lądu graniczą one z niskoturzycowymi torfowiskami niskimi. Często zajmują one całkowicie wypłycone zbiorniki wodne z pozostałą po nich warstwą gytti wapiennej przykrytej płytką warstwą torfu. W Polsce tego typu siedliska są bardzo rzadkie i występują w rozproszeniu, głównie w Polsce północnej, północno-zachodniej i południowej, szczególnie na południowym-wschodzie.
W parku występuje priorytetowy dla sieci Natura 2000 podtyp torfowisk nakredowych (7210-1). Torfowiska nakredowe mogą występować w trzech postaciach - budowane przez kłoć wiechowatą (Cladium mariscus), turzycę Buxbauma (Carex buxbaumii) oraz marzycę czarniawą (Schoenus nigricans). Na terenie WPN występują wyłącznie niewielkie płaty pierwszej postaci - z kłocią wiechowatą.
|
Torfowiska nakredowe z dominującą kłocią wiechowatą mają postać zwartych szuwarów, często wręcz jednogatunkowych, rzadko z nielicznymi gatunkami towarzyszącymi. Na terenie parku torfowiska z kłocią wiechowatą, występują rzadko - głównie w postaci wąskich pasów szuwaru kłociowego w jeziorach mezotroficznych, rzadziej jako enklawy na obszarach torfowisk niskich. Takie enklawy najczęściej mają charakter reliktowy i stanowią element zanikający w czasie naturalnej sukcesji torfowiska.
Źródliskowe, darniowe torfowisko niskie,
Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (7230) Są to mezo- i oligotroficzne, słabo kwaśne lub zasadowe torfowiska niskie źródliskowe i przepływowe. Zasilane są one wodami podziemnymi, zwykle o zasadowym odczynie. Torfowiska należące do tego typu występują w pasie Polski południowej i północnej, jednak w regionach tych występują ich odmienne podtypy. Pod względem florystycznym, są to bardzo bogate i wartościowe środowiska, bogate w liczne rzadkie i bardzo rzadkie gatunki roślin.
W parku występują siedliska reprezentujące podtyp torfowisk źródliskowych i przepływowych Polski północnej (7230-3). Jest to grupa dość zróżnicowanych florystyczne torfowisk wykształcających się najczęściej w dolinach rzek w krajobrazie młodoglacjalnym. Usytuowane są one poza strefą zalewania przez wysokie stany wód rzecznych, zasilane przez silne obszary źródliskowe umiejscowione na krawędziach dolin rzecznych. Powierzchnia torfowisk źródliskowych tego typu jest zwykle lekko nachylona w stronę koryta rzecznego. Torfowiska takie należą do tzw. torfowisk emersyjnych, w których żywa warstwa torfotwórcza w przypadku wysokich stanów wód podnosi się wraz z lustrem wody. Torfowiska źródliskowe mają wyraźna dwuwarstwową strukturę - z silnie rozwinięta mszystą budowaną przez różne gatunki mchów właściwych (w najkwaśniejszych postaciach pojawiają się również nieliczne gatunki mchów torfowców tolerujących wapń) oraz dość luźna warstwą zielną złożoną głównie z niskich, wąskolistnych turzyc. Największe i najlepiej zachowane torfowiska tego typu znajdują się w dolinie Biebrzy.
Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego podobne układy siedliskowe spotyka się głównie w dolinie rzeki Wiatrołuży. Odbiegają one od typowego opisu siedliska Natura2000, jednak mieszczą się w jego definicji. Są to jedne z najcenniejszych typów siedlisk na terenie parku. Są one siedliskiem wielu rzadkich gatunków roślin w tym lipiennika Loesela (Liparis loesela) - gatunku podlegającego ochronie w systemie Natura 2000, kruszczyka błotnego (Epipactis palustris), stoplamka krwistego (Dactylorhiza incarnata), sto plamka Ruthego (Dactylorhiza ruthei) oraz formy mieszańcowe tych gatunków, skalnicę torfowiskową (Saxifraga hirculus) i inne.
więcej o siedliskach Natura 2000 w WPN»
|
