|
Pospolity u nas chrząszcz z rodziny omarlicowatych (Silphidae) – grabarz (Necrophorus vespillo) odżywia się padliną zarówno w okresie larwalnym, jak i w dorosłym życiu. Gotowe do rozrodu osobniki poszukują padliny i jeśli ją znajdą, starają się pozyskać ją na wyłączność, urządzając walki kończące się zwycięstwem jednego osobnika. Ponieważ jednak do rozmnażania potrzebni są przedstawiciele obu płci, cała walka wokół padliny przebiega na dwóch frontach: samce walczą z samcami, a samice z samicami. Kiedy na polu walki pozostaje tylko jeden samiec i jedna samica, łączą się oni w parę i wspólnie częściowo zakopują padłe zwierzę. Teraz wykopują pod nim jamkę, a następnie z przeżutej padliny formują kulę, która wkrótce staje się czymś w rodzaju gniazdka dla młodych larw. Samica karmi swe potomstwo zwracając przeżuty pokarm wprost do otworów gębowych larw. U innych gatunków grabarzy samiec pomaga samicy w karmieniu młodych. |
Grabarz (rys. A.Krzysztofiak) |
|
|
Ciekawe zachowanie obserwujemy u innej grupy chrząszczy, a mianowicie u korników. Wbrew powszechnemu przekonaniu chrząszcze te nie odżywiają się drewnem, ale specyficznymi gatunkami grzybów rozwijających się na drewnie. Samica wygryza w drewnie system chodników, zakończonych kolebkami larwalnymi, w których składa jaja. Aby jednak mieć pewność, że potomstwo będzie miało się czym odżywiać, przynosi strzępki grzybni, którymi „zakaża” wnętrze chodników. Zanim larwy wylegną się z jaj grzybnia rozrasta się do odpowiednich rozmiarów. Aby ułatwić przenoszenie grzybni, ewolucja „zaopatrzyła” niektóre korniki w specjalne „kieszenie”, w których transportowane są zarodniki odpowiednich gatunków grzyba. Korniki zdumiewają nas jeszcze innym zachowaniem: samice niektórych gatunków komunikują się ze sobą za pomocą dźwięków. Ponadto chrząszcze z rodzaju Monarthrum wspólnie opiekują się potomstwem w dużym gnieździe. Jest to już typowe zachowanie podspołeczne. |
||
|
Bagnik brzeżny (rys. A.Krzysztofiak) |
Wśród pajęczaków dużo rzadziej spotykamy przykłady zachowań przedspołecznych i półspołecznych, częściej jednak obserwujemy gromadne gniazdowanie i wysoko rozwinięta opiekę nad potomstwem. Podczas kręcenia filmu o Wigierskim Parku Narodowym państwo Walencikowie sfilmowali moment wykluwania się z jaj małych pajączków z gatunku bagnik brzeżny (Dolomedes fimbriatus). Po opuszczeniu osłon jajowych młode skupiły się wokół matki, która reagowała agresywnie na widok każdego zbliżającego się do nich intruza. Takie zachowanie u pająków jest czymś niezwykłym, zważywszy, że większość z nich wykazuje silne skłonności kanibalistyczne (kanibalizm to zjadanie osobników własnego gatunku). |
|
Zachowania właściwie społeczne są zjawiskiem na tyle skomplikowanym, że wymagają odrębnego potraktowania. Dlatego trzy następne artykuły z tego cyklu poświęcone będą kolejno mrówkom, pszczołom i osom. W naszym kwartalniku staramy się pisać przede wszystkim o organizmach występujących na terenie Suwalszczyzny. Dlatego też na temat jednej z najwyżej zorganizowanych społeczności – społeczności termitów przytoczę tylko kilka zdań.
W przeciwieństwie do pozostałych owadów właściwie społecznych w rodzinie termitów samce odgrywają znacznie większa rolę. Na czele rodziny stoi nie tylko królowa-matka ale i jej partner – król. Ponadto kastę robotników tworzą zarówno samce, jak i samice. Termity odżywiają się głównie celulozą, w jej trawieniu pomagają im obecne w przewodzie pokarmowym symbiotyczne wiciowce. Gniazda termitów, tzw. termitiery, są tworami o skomplikowanej budowie, osiągającymi często znaczne rozmiary. Termity są niezwykle płodne: samica z gatunku Macrotermes natalensis składa dziennie 30 000 jaj, co daje około 10 milionów jaj rocznie!
|
||
