Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody
(Parki nar. Rez. Przyr.)

23

1

129-146

2004

   

   

   

   

Karolina Gmitrzuk

   

Wpływ kormorana Phalacrocorax carbo na ekosystemy wodne i leśne

Wigierskiego Parku Narodowego

   

   

   

   

    

   c.d. ze strony poprzedniej

    

    

Wpływ kormoranów na ekosystemy wodne

    

Oddziaływanie kormoranów - typowych ichtiofagów - na ekosystemy wodne można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach: wpływu ptaków na gospodarkę rybacką oraz roli, jaką pełnią one w całości funkcjonowania ekosystemu jeziornego.

Trudność w precyzyjnym określeniu stopnia oddziaływania kormorana na poszczególne elementy ekosystemów wodnych Wigierskiego Parku Narodowego wynika po części z braku aktualnych danych o strukturze ichtiofauny jezior Parku. Dla dalszych rozważań przyjęte zostało założenie, że Wigry pod tym względem nie różnią się znacznie od innych polskich jezior - tzn. podlegają eutrofizacji i powodowanym przez nią przekształceniom zespołów roślinnych i zwierzęcych. Przyjęcie takiego założenia pozwala na potwierdzenie rozpowszechnionej w literaturze tezy o braku preferencji kormorana w stosunku do poszczególnych gatunków ryb i odżywianiu się przez niego rybami najłatwiej w danym zbiorniku dostępnymi (Cramp, Simmons 1977; Przybysz 1997; Stempniewicz i in. 1998).

Większość pokarmu kormorana na Wigrach (prawie 80%) stanowią pospolicie występujące w wodach stojących i wolno płynących ryby karpiowate, których liczebność zwiększa się od pewnego czasu w całej Europie (de Nie 1995). Należy zakładać, że występują one licznie także w Wigrach, których wody obecnie zaliczane są do pogranicza mezo- i eutroficznych i wykazują tendencję do zwiększania żyzności (Zdanowski, Hutorowicz 1997). Gatunki takie jak płoć i leszcz - planktonożerne, odporne na zanieczyszczenia, wcześnie dojrzewające i łatwo się rozmnażające, są pospolite w wodach eutroficznych i przez to najłatwiej dostępne dla ptaków. Płoć tworzy niestabilne populacje złożone w większości z małych, występujących ławicowo osobników. Zarówno dzięki tej właściwości jak też mniejszemu wygrzbieceniu jest ona przez kormorany wyławiana chętniej niż leszcz (Stempniewicz i in. 1998). Według Przybysza (1997) dominacja płoci w pokarmie kormorana (udział od 30 do 100%) jest charakterystyczna dla jezior północnej Polski. Zarówno płoć jak też leszcz i pozostałe ryby karpiowate znalezione w wypluwkach, nie są cenne z gospodarczego punktu widzenia, mimo że niektóre z nich są poławiane.

W większości polskich jezior o wysokiej trofii, zasadnicza część biomasy ryb przypada na karpiowate i okoniowate (Prejs 1978). Spośród tych drugich w pokarmie kormorana znaczenie ma jedynie okoń. Gatunek ten charakteryzuje się w młodym wieku występowaniem ławicowym i sposobem żerowania podobnym do płoci (Prejs 1988), co czyni z niego łatwą ofiarę. O tym, że kormorany na Wigrach chwytają okonie młode, świadczy ich przeciętna masa, odpowiadająca długości ok. 12 cm. Okoń odżywia się planktonem do osiągnięcia ok. 15 cm długości (Brylińska 2000).

Do gatunków cennych gospodarczo i występuj ących w pokarmie kormorana należą szczupak i sielawa. Szczupak jest przez kormorany wigierskie zjadany sporadycznie. Fakt, że niewielki jest także jego udział w połowach świadczyć może o zmniejszeniu jego liczebności. Wynikać to może ze związanego z eutrofizacją zanikania roślinności zanurzonej, a co za tym idzie - ograniczenia miejsc na tarło i ukrycie dla ikry i narybku. Gatunek ten generalnie nie stanowi istotnej ofiary kormorana w Polsce, poza lokalnymi wyjątkami na Mazurach (Stempniewicz i in. 1998).

Na podstawie wysokiego udziału w połowach oraz prowadzenia zarybień, można przypuszczać, że sielawa jest gatunkiem stosunkowo licznym w Wigrach. Mimo to jej udział w pokarmie kormorana jest niewielki. Sielawa występuje w ciągu dnia na głębokości, gdzie panują warunki świetlne umożliwiające jej żerowanie i zapewniające jak najmniejsze narażenie na atak drapieżnika. Według badań przeprowadzonych na jeziorze Pluszne (Bernatowicz i in. 1975), głębokość taka w dużych jeziorach wynosi 20 - 30 m. Kormorany na Wigrach żerują na toniach o głębokości do 20 m, poza tym przy polowaniu ptaki te posługuj ą się wzrokiem, a nurkuj ą maksymalnie do głębokości 9,5 m (Cramp, Simmons 1977), co wskazuje, że nie są one zagrożeniem dla sielawy.

Węgorz wprawdzie nie został znaleziony w wypluwkach, ale o tym, że kormorany na niego polują świadczy znalezienie fragmentu tej ryby pod drzewami noclegowymi. Brak węgorza w pokarmie może być odzwierciedleniem jego niskiej liczebności w Wigrach, będącej efektem zmniejszenia przejrzystości wody. W czystych wodach węgorz jest stosunkowo częstą ofiarą pojedynczo polujących kormoranów -jest łatwy do zauważenia i wolno pływa. Wzrost trofii wód powoduje nie tylko pogorszenie warunków bytowania tego gatunku i prowadzi do zmniejszenia jego liczebności, ale ponadto zmniejsza narażenie na drapieżnictwo ze strony kormoranów (de Nie 1995).

Potwierdzeniem dominacji w Wigrach ryb drobnych, planktonożernych, występujących ławicowo (karpiowate, okoń) w stosunku do gatunków dużych, późno dojrzewających, o większych wymaganiach (szczupak, węgorz), jest stadne polowanie kormoranów. Taki sposób żerowania jest warunkowany (1) odpowiednią liczebnością polującego stada, (2) zanieczyszczeniem wody, zmniejszającym docierającą w głąb ilość światła oraz (3) licznym występowaniem wspomnianych wyżej ofiar. Żerowanie w dużych stadach jest obserwowane w ostatnich latach w wielu miejscach Europy, właśnie jako reakcja kormoranów na zmiany struktury ichtiofauny (van Eerden, Vosamber 1995).

Uzyskane w niniejszej pracy dane o ilości ryb zjadanych przez kormorana w ciągu doby (średnio 207 g) są porównywalne z wartościami podawanymi przez Martyniaka i in. (1997) dla jezior Rydzówka i Morąg, wynoszącymi odpowiednio 136-335 g i 117-226 g.

Wigierskie kormorany w ciągu sezonu zjadają biomasę ryb równoważną około 3/4 wielkości połowów rybackich. Nie można stwierdzić, jak ma się to do całkowitej biomasy ryb występujących w Wigrach. Przy założeniu, że połowy w parku narodowym nie są intensywne, masa ryb wyławianych przez kormorany ma jednak najprawdopodobniej niewielkie znaczenie. Potwierdza to powszechną opinię o niewielkim znaczeniu presji kormorana w zbiornikach naturalnych (van Eerden i in. 1995, Stempniewicz i in. 1998).

Oprócz wymiaru gospodarczego, wpływ kormoranów na ichtiofaunę można rozpatrywać w kontekście ograniczania skutków eutrofizacji. Zakłada się, że w pelagicznych sieciach troficznych (i nie tylko) biomasa każdego poziomu troficznego może być kontrolowana przez konsumentów. Zatem odpowiednio liczna populacja drapieżników mogłaby ograniczyć liczebność planktonożerców, a co za tym idzie - ich presję na skorupiaki planktonowe do tego stopnia, że te ostatnie mogłyby utrzymywać biomasę fitoplanktonu na niskim poziomie (Shapiro i in. 1975 i Gliwicz 1986 za Prejsem 1988). Taki układ prowadzić powinien do poprawy jakości wody. W zamyśle twórców koncepcji ,,biomanipulacji" rolę taką spełniać miały ryby drapieżne - najlepiej szczupak (którego wczesne przystępowanie do rozrodu czyni najbardziej efektywnym pogromcą planktonożerców), ale także sandacz i starsze stadia okonia. Jednak utrzymanie licznej populacji szczupaka w wodach większości polskich jezior wymaga zabiegów umożliwiających mu rozród tzn. odtworzenia lub stworzenia miejsc na tarło, ukrycie ikry i narybku oraz zarybiania (Prejs 1988). Kormoran, polujący przede wszystkim na ryby odżywiające się planktonem, może w roli czynnika regulującego zastąpić ryby drapieżne i być bardziej od nich skutecznym. Wynika to z faktu, że jego występowanie nie jest ograniczane wzrostem trofii wody (a wręcz przeciwnie) oraz, że może on wynosić materię poza zbiornik. Ostatnia kwestia jest niestety dyskusyjna - duża część odchodów i tak trafia do wody, jeśli nie bezpośrednio, to z noclegowiska znajdującego się nad Jeziorem Długim. Może się to w przyszłości stać zagrożeniem dla tego cennego - m.in. ze względu na niską trofię i rzadkie zbiorowiska roślinności wodnej - zbiornika, objętego ochroną rezerwatową (SZKIRUĆ i in. 2001).

Biomasa ryb usuwanych przez kormorany stanowi najprawdopodobniej niewielki udział w całości ichtiofauny Wigier, ale składają się na nią przede wszystkim gatunki (z wyjątkiem sielawy) odpowiedzialne za zjadanie najbardziej efektywnej frakcji planktonu (dużych wioślarek). Poza tym, ważniejsza od samej eliminacji części osobników może okazać się całościowo rozpatrywana presja kormoranów na populacje ryb. Wiadomo, że obecność drapieżnika obniża efektywność żerowania ofiar (Gliwicz 1999) - dla ryb żeruj ących w pelagialu oznacza to zejście w głębsze warstwy wody lub ukrycie się w strefie roślinności i porzucenie łowienia dużych, najbardziej efektywnych w zjadaniu glonów skorupiaków, na rzecz innych, drobniejszych i bardziej rozproszonych zwierząt planktonowych. W ten sposób samo regularne pojawianie się kormoranów na żerowisku może sprzyjać rozwojowi pożądanych populacji zooplanktonu.

Potwierdzenie poprawy jakości wody na skutek drastycznej redukcji planktonożerców przez kormorany w małych, izolowanych jeziorach omawiają Leah i in. (1980, za van Eerden i in. 1995).

Przedstawione powyżej oddziaływanie kormoranów, nawet jeżeli - ze względu na niewielkie w stosunku do zasobów zbiornika znaczenie oraz jego złożoną strukturę - nie przyczyni się do poprawy stanu wody, może doprowadzić przynajmniej do zahamowania lub spowolnienia procesu jego pogarszania.

Dodatkowym, związanym z eutrofizacją, aspektem oddziaływania kormoranów, niemożliwym do wykazania w tych badaniach, ale spotykanym w literaturze (Mellin 1990; van Eerden i in. 1995; Martyniak i in. 1997) jest rola sanitarna tego ptaka w stosunku do populacji ryb - mianowicie usuwanie przez niego osobników zarażonych pasożytami (których udział w populacji zwiększa się w miarę wzrostu eutrofizacji - Prejs 1978).

Analiza lokalizacji żerowisk wykazuje, że kormorany odstrasza częste i liczne pojawianie się ludzi na brzegu, co ma miejsce w pobliżu zabudowań i obiektów turystycznych. Jednak ten ogólny obraz nie dotyczy części brzegu otoczonego lasem -w opisywanej sytuacji kormorany chętniej żerują w południowej części jeziora niż przy brzegu północnym (czyli w miejscu, gdzie - zważywszy na odległość od zabudowań - pojawia się mniej ludzi) i na Jeziorze Długim (do którego dostęp jest utrudniony ze względu na ochronę ścisłą). Taki rozkład przestrzenny żerowisk sugeruje, że obecność człowieka nie jest jedynym istotnie wpływającym na ich lokalizację czynnikiem. Wybór żerowisk determinowany jest prawdopodobnie w pierwszym rzędzie, tak jak dzieje się to w innych dużych jeziorach (Suter 1997), rozmieszczeniem ławic ryb, czego jednak nie można było sprawdzić w moich badaniach.

   

   

Potrzeba i możliwości ograniczania liczebności kormoranów

   

Na obecnym etapie kormorany w Wigierskim Parku Narodowym nie powodują szkód, które wymagałyby podjęcia działań zmniejszających liczebność tych ptaków. Ich negatywne oddziaływanie ogranicza się do niszczenia roślinności na niewielkim obszarze wokół Jeziora Długiego. Wiadomo jednak, że zniszczenia te będą postępowały i mogą w przyszłości przybrać rozmiary nie do zaakceptowania. Funkcjonujące przez wiele lat noclegowisko może ponadto przyczynić się do zaburzenia równowagi troficznej Jeziora Długiego. Może to w przyszłości doprowadzić do konieczności ograniczenia wielkości stada.

W niektórych populacjach kormoranów stwierdzono, że po okresie intensywnego wzrostu liczebność stabilizuje się, a nawet maleje (Stempniewicz i in. 1998). Upatruje się w tym efektu działania czynników regulacyjnych - zależnych od zagęszczenia populacji. Do czynników tych w przypadku kormoranów należy przede wszystkim wewnątrzgatunkowa konkurencja o pokarm, miejsce na gniazdo lub miejsce noclegowe. Mechanizm taki zaczyna jednak działać dopiero przy wysokich liczebnościach - według Kopciewicza i in. (2003) nawet największa w Polsce kolonia w Kątach Rybackich, mimo znaczących zniszczeń w drzewostanach i ilości wyławianych ryb sięgającej 24% biomasy ichtiofauny Zalewu Wiślanego, nie osiągnęła jeszcze odpowiedniej liczebności i znajduje się ciągle w fazie wzrostu. Działanie takiej regulacji obserwuje się w koloniach kormoranów zakładanych na wyspach - liczebność par lęgowych przestaje wzrastać, gdy ptaki, po całkowitym zniszczeniu wszystkich drzew, zaczynają gnieździć się na ziemi (Lindell 1997). Jednak równie dobrze może w takiej sytuacji dojść do opuszczenia miejsca i założenia nowej kolonii (Przybysz 1997).

Możliwość zadziałania regulacji zależnej od zagęszczenia nad Jeziorem Długim jest niewielka. Po pierwsze: ptaki nie przystępują tu do rozrodu - może działać więc jedynie czynnik zwiększający śmiertelność. Po drugie odpowiednio ostra konkurencja o zasoby ryb w dużym, naturalnym, a więc skomplikowanym troficznie i strukturalnie jeziorze i przy wskazanym w poprzednich rozdziałach rozmiarze oddziaływania kormoranów, jest mało realna. Po trzecie: omawiane ptaki nie potrzebują miejsc na gniazda, a miejsca noclegowe nie są ograniczone.

Stosowane najczęściej metody ograniczania liczebności kormoranów (płoszenie, odstrzał, niszczenie lęgów i drzew z gniazdami) poza tym, że mało skuteczne, byłyby z pewnością źle odebrane w parku narodowym. Także działania związane z ograniczaniem rozrodczości nie mają obecnie sensu, gdyż ptaki nie przystępują tu do rozrodu. Jedynym rozwiązaniem, gdyby zaszła taka potrzeba, wydają się skoordynowane działania podjęte co najmniej w całym regionie.

   

   

WNIOSKI

   

Kormoran w Wigierskim Parku Narodowym poluje na ryby najliczniejsze o niewielkim znaczeniu gospodarczym, a ilość poławianych przez niego ofiar należy uznać za niską w stosunku do zasobów zbiornika. W obecnych warunkach troficznych ptak ten może nawet pozytywnie wpływać na strukturę ichtiofauny i stan wody.

Zniszczenia w obrębie zbiorowisk roślinnych mają niewielkie znaczenie.

Na obecnym etapie stopień oddziaływania kormoranów na ekosystemy Wigierskiego Parku Narodowego nie wymaga działań zmniejszających liczebność ptaków.

   

   

   

PODZIĘKOWANIA

   

Praca ta jest skróconą wersją pracy magisterskiej, wykonanej w ramach Międzywydziałowego Studium Ochrony Środowiska w Katedrze Ochrony Lasu i Ekologii SGGW w Warszawie. Dziękuję promotorowi dr Markowi Kellerowi za twórcze dyskusje na wszystkich etapach jej powstawania, oraz dr Lechowi Krzysztofiakowi z Wigierskiego Parku Narodowego za inspirację i pomoc organizacyjną podczas prac terenowych.

Za wkład w ostateczną wersję pracy dziękuję Recenzentom.

   

   

   

   

PIŚMIENNICTWO

 

Bernatowicz S., Dembiński W., Radziej J. 1975. Sielawa. PWRiL, Warszawa.

Brylińska M. 2000. Ryby słodkowodne Polski. PWN, Warszawa.

Cramp S., Simmons K. E. L. 1977. Handbook of the Birds of Europe, the Middle East andAfrica: the Birds of the Western Palearctic. Vol. 3. Oxford University Press, Oxford.

Czerwiński A. 1995. Geobotanika w ochronie środowiska lasów Podlasia i Mazur. Wydawnictwa Politechniki Białostockiej.

Dirksen S., Boudewijn T.J., Noordhuis R., Marteijn E.C.L. 1995. CormorantsPhalacrocorax carbo sinensis in shallow eutrophic freshwater lakes: prey choice and fish consumption in the non-breeding period and effects of large-scale fish removal. Ardea 83: 167-183.

Dobrowolski K. A., Dejtrowski R. 1997. Conflict between fishermen and cormorantsPhalacrocorax carbo inPoland. Ekol. Pol. 45: 279-283.

van Eerden M. R., Voslamber B. 1995. Mass fishing by cormorants Phalacrocorax carbo sinensis at lake IJsselmeer, the Netherlands: A recent and succesful adaptation to a turbid environment. Ardea 83: 199-211.

van Eerden M. R., Koffijberg K., Platteeuw M.1995. Riding on the crest of the wave: Possibilities and limitations for a thriving population of migratory cormorants Phalacrocorax carbo in man - dominated wetlands. Ardea 83: 1 -7.

Filipczak I., Pawenta W. 2000. Inwentaryzacja kormoranów na j. Długie Wigierskie – sprawozdanie z praktyk. Wigierski Park Narodowy.

Gliwicz Z. M. 1986. ,,Biomanipulacja." I. Czym teoria ekologii służyć może praktyce ochrony środowiska wodnego? Wiad. ekol. 32: 155-170.

Gliwicz Z. M. 1999. Pomiędzy perspektywą głodu a zagrożeniem ze strony drapieżcy: Ekologia zwierzęcia wód otwartych. Kosmos 48: 405-424.

Głaz J., Kliczkowska A., Zachara T., Hilszczański J., Bystrowski C. 2003. Skutki bytowania kormorana czarnego w lasach Mierzei Wiślanej. Prace Inst. Bad. Leś., A, 2003, 2: 79-102.

Horoszewicz L. 1960. Wartość kości gardłowych górnych (ossapharyngea inferiora) jako kryteriów gatunkowego oznaczania ryb karpiowatych. RNR.B. 75-B-2: 237-254.

Kamiński M. 2001. Ekosystemy wodne Wigierskiego Parku Narodowego. [W:] A. Richling, J. Solon (red.). Struktura i funkcjonowanie Wigierskiego Parku Narodowego. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Warszawa.

Kopciewicz P., Stempniewicz L., Nitecki C., Bzoma S. 2003. Efekty rozrodu kormorana Phalacrocorax carbo sinensis w Kątach Rybackich. Not. Orn. 44: 33-41.

Koshelev A. I. 1997. Methods and efficiency of scaring and regulation of cormorantPhalacrocorax carbo numbers in southern Ukraine. Ekol. Pol. 45: 303-304.

Leah R. T., Moss B., Forrest D. E. 1980. The role of predation in causing major changes in the limnology of a hypereutrophic lake. IntRev. Ges. Hydrobiol. 65: 223-247.

Lindell L., Mellin M., Musil P., Przybysz J., Zimmerman H. 1995. Status and population development of breeding cormorants Phalacrocorax carbo sinensis of the central europaean flyway.Ardea83: 81-91.

Lindell L. 1997. Recent population development of the cormorant Phalacrocorax carbo in Sweden. Ekol. Pol. 45:79-81.

Martyniak A., Mellin M., Stachowiak P., Wittke A. 1997. Food composition of cormorants Phalacrocorax carbo in two colonies in north-east Poland. Ekol. Pol. 45: 245-245.

Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa.

Mellin M. 1990. Wstępne wyniki sekcjonowaniakormoranów (Phalacrocorax carbo) odstrzelonych na Mazurach wiosną 1987 roku. Not. Orn. 31: 53-59.

de Nie H. 1995. Changes in the inland fish populations in Europe in relation to the increase of the cormorantPhalacrocorax carbo sinensis. Ardea 83: 115-121.

Opuszyński K. 1983. Podstawy biologii ryb. PWRiL, Warszawa.

Prejs A. 1978. Eutrofizacja jezior a ichtiofauna. Wiad. ekol. 24: 201 -208.

Prejs A. 1988. ,,Biomanipulacja" V. Ryby drapieżne jako czynnik ograniczający zagęszczenie ryb planktonożernych. Wiad. ekol. 34: 295-306.

Przybysz J. 1997. Kormoran. Wyd. Lubuskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin.

Shapiro J., Lamarra V., Lynch M. 1975. Biomanipulation: an ecosystem approach to lake restoration. [W:] P. L. Brezonik, J. L. Fox (red.). Proc. symposium on water quality management through biological control. Univ. Florida. USEPA. Gainesville.

Sokołowski A. W., Kot J. 1996. Przyroda województwa suwalskiego. Suwałki.

Stempniewicz L., Goc M., Nitecki C. 1998. O potrzebie badań ekologicznych nad kormoranem Phalacrocorax carbo w Polsce. Not. Orn. 39: 33-45.

Suter W. 1997. Increase patterns, habitat choice and feeding tactics of cormorants Phalacrocorax carbo wintering in inland Central Europe: an integrated view. Ekol. Pol. 45: 263 -264.

Szkiruć Z., Ambrosiewicz M., Bogusławski Z., Kamiński M. 2001. Zagrożenia zasobów Wigierskiego Parku Narodowego oraz ich ochrona. [W:] A. Richling, J. Solon (red.). Struktura i funkcjonowanie Wigierskiego Parku Narodowego. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Warszawa.

Szramka H. 2000. Skutki ochrony kormoranów w nadleśnictwie Elbląg. Las Polski 3: 12-13.

Tomanek J. 1997. Botanika leśna. PWRiL, Warszawa.

Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP „pro Natura". Wrocław.

Zarzycki K. 1984. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN, Kraków.

Zawadzka D., Zawadzki J. 1995. Wstępna charakterystyka awifauny Wigierskiego Parku Narodowego. Not. Orn. 36: 297-309.

Zdanowski B., Hutorowicz A. 1997. Charakterystyka hydrochemiczna Czarnej Hańczy i wpływ tej rzeki na wody jezior Hańcza i Wigry. [W:] L. Krzysztofiak (red.). Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja bazowa Wigry. PIOŚ, Warszawa.

   

   

   

STRESZCZENIE

   

Kormoran Phalacrocorax carbo jest gatunkiem, któremu po okresie gwałtownego spadku liczebności udało się ją odbudować, a w niektórych regionach osiągnąć nawet poziom uważany za zagrażający gospodarce człowieka. Taki stan powoduje konieczność badań, które umożliwią poznanie jego przyczyn i ograniczenie negatywnych skutków.

Badania nad kormoranem w Wigierskim Parku Narodowym prowadzono od maja do października 2002 r. Co 2-5 tygodni określano liczebność kormoranów na noclegowisku nad Jeziorem Długim, lokalizowano żerowiska na jeziorach Długie i Wigry oraz liczono ptaki z nich korzystające. Zbadano ponadto uszkodzenia drzew oraz określono stopień przekształcenia runa pod drzewami noclegowymi. Skład pokarmu określono na podstawie analizy 121 wypluwek.

Liczebność ptaków rosła od czerwca, osiągając maksimum w sierpniu (1050 osobników). Kormorany żerowały na wodach o głębokości do 20 m, w większości dużymi grupami. Przy wyborze żerowisk unikały sąsiedztwa brzegu zabudowanego, jednak charakter jego zagospodarowania nie był jedynym odpowiedzialnym za to czynnikiem.

W pokarmie kormoranów dominowały liczne w wodach eutroficznych, występujące ławicowo gatunki takie jak płoć Rutilus rutilus i okoń Perca fluviatilis. Udział gatunków cennych z gospo- darczego punktu widzenia (sielawa Coregonus albula, szczupak Esox lucius, węgorz Anguilla anguilla) jest w diecie kormoranów niewielki, nie stanowią one więc konkurencji dla prowadzonej na terenie Parku gospodarki rybackiej. Masa ryb wyławianych przez kormorany w ciągu sezonu (określona na podstawie obliczonego dziennego zapotrzebowania pokarmowego - 207 g) wynosiła 18,2 t, co nie stanowi znaczącej części biomasy ryb w Wigrach.

Kormorany, w panujących w Wigrach warunkach podwyższonej trofii, mogą wywierać bezpośrednio pozytywny wpływ na strukturę ichtiofauny oraz pośrednio - także na strukturę troficzną całego zbiornika. Ptaki zajmujące szczyt piramidy troficznej mogą, ograniczając liczebność planktonożerców, zmniejszyć ich presję na plankton zwierzęcy w takim stopniu, że będzie on utrzymywał biomasę fitoplanktonu na pożądanym, niskim poziomie.

Ze względu na niewielkie znaczenie strat powodowanych przez kormorany w WPN nie ma obecnie konieczności ograniczania ich liczby. Gdyby taka potrzeba się pojawiła skuteczne mogą się okazać jedynie przemyślane działania podjęte na skalę co najmniej regionu.

   

   

Nadesłano do redakcji: listopad 2003 r.

Wpłynęło ponownie po poprawkach: marzec 2004 r.

Przyjęto do druku: marzec 2004 r.

  

  

  

strona główna                                                                                       inne artykuły