|
kliknij, aby powiększyć:
|
DZIEŁO LODOWCA
W ciągu
ostatniego 1,8 miliona lat miało miejsce osiem epok
lodowcowych. Każdy kolejny lodowiec pochłaniał
istniejącą wcześniej roślinność i wypierał
zwierzęta, nanosił nowe pokłady glin, piasków i
kamieni, przesuwał starsze osady i od nowa
kształtował powierzchnię ziemi. Lodowce przyniosły
tutaj materiał skalny o grubości 150-190 metrów.
Zróżnicowany krajobraz wigierski ukształtowało
przede wszystkim ostatnie zlodowacenie, zwane
północnopolskim (inne nazwy, to zlodowacenie Wisły
lub zlodowacenie bałtyckie). Lądolód, który w
trakcie swojego wycofywania zatrzymał się na dłużej
na linii Płociczno - Bryzgiel - Czerwony Krzyż -
Maćkowa Ruda, wyraźnie zróżnicował krajobraz Parku
na dwie części. Północna odznacza się bardzo
urozmaiconą rzeźbą. Przeważają tu formy morenowe
zbudowane z piasków, glin zwałowych, żwirów i
głazów. Wyraźnie widoczne są tutaj wzgórza moreny
czołowej, stanowiące lokalne kulminacje dochodzące
do 35 m wysokości względnej, ozy, kemy, rynny
lodowcowe i zagłębienia wytopiskowe. Tutaj też
znajduje się najwyższe wzniesienie Parku – 186 m
n.p.m.
W części południowej dominują zaś równiny sandrowe,
zbudowane z piasków osadzających się przed czołem
topniejącego lodowca. Granicę pomiędzy obszarami
wyznacza linia przebiegu moren czołowych od
Cimochowizny do Mikołajewa, stanowiąca jednocześnie
granicę pomiędzy dwoma mezoregionami
fizycznogeograficznymi (Pojezierze
Wschodniosuwalskie i Równina Augustowska). Najniżej
położonym obszarem lądowym jest fragment doliny
Czarnej Hańczy w południowo-wschodniej części Parku,
o wysokości 126 m n.p.m.
Do szczególnie cennych form rzeźby terenu na
omawianym obszarze zalicza się: rynny dolin rzek
Wiatrołuży i Maniówki z jeziorem Piertonajć, zespół
form moreny dennej w okolicach Leszczewa i
Leszczewka, zespół moren czołowych w Rosochatym
Rogu, równinę sandrową w rejonie Sarnetek, równinę
przyjezierną w okolicy jezior Mulaczysko, Krusznik i
Klonek oraz wielką misę jeziora Wigry.
Formy lodowcowe
Moreny – różnego rodzaju pagórki, wzgórza i
wały utworzone z materiału skalnego osadzonego przez
lodowiec lub przemieszczonego pod jego naciskiem. Na
terenie parku najbardziej okazałe są spiętrzenia
powstałe wskutek zdzierania utworów przedpola i
podłoża lodowca, a następnie ich pchnięcia
(sfałdowania i nasunięcia na siebie) przy postępowym
ruchu mas lodu.
Rynny lodowcowe – wydłużone obniżenia
powstałe w wyniku erozyjnej działalności wód
podlodowcowych. Obecnie są często wypełnione są
wodami jezior albo płyną nimi rzeki i strumienie.
Tam gdzie podlodowcowa rzeka erodowała, tworzyły się
rynny, tam gdzie osadzała – ozy.
Ozy – wydłużone wały żwirowo-piaszczyste,
które utworzyły się w szczelinach pod lądolodem oraz
w rynnach, w miejscu ujścia wód wypływających spod
lodu. W rejonie Wigier możemy napotkać całe ciągi
ozów, położone wzdłuż rynien polodowcowych: rzeki
Wiatrołuży, wzdłuż Czarnej Hańczy w okolicach
Wysokiego Mostu i Studzianego Lasu, a także w lesie
pomiędzy Królówkiem i Piertaniami.
Kemy – pagórki, często o kształcie
stożkowatym lub mającym przypłaszczony wierzchołek i
strome zbocza. Utworzyły je warstwowo ułożone
piaski, mułki i żwiry osadzane w szczelinach i
zagłębieniach w obrębie lądolodu, martwego lodu,
bądź między sąsiednimi jęzorami lodowca.
Sandry – piaszczyste równiny powstałe przed
czołem lodowca w czasie jego postoju. Są to
przeważnie rozległe i płaskie stożki napływowe,
zbudowane ze żwirów i piasków osadzonych przez wody
wypływające spod lodowca. Na południe od jeziora
Wigry powstała w ten sposób rozległa Równina
Augustowska.
Równiny zastoiskowe – zagłębienia po dawnych
zbiornikach wodnych wypełnione drobnymi zawiesinami
(iłami) niesionymi przez wody wypływające spod
lodowca.
Równiny torfowe – zagłębienia po dawnych
zbiornikach wodnych wypełnione torfem powstałym ze
szczątków roślin rosnących w tym miejscu.
Aktualizacja: 2021-11, J. Borejszo
Strona główna Wigierskiego Parku Narodowego
|
