ROŚLINY CHRONIONE

  

 Środowiska
 leśne
 Wody i tereny
 podmokłe
 Środowiska
 kserotermiczne
 Ochrona
 gatunkowa
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Maciej
Romański

Zdjęcia:
Maciej
Romański
Lech
Krzysztofiak


Wykonanie
strony:
 
KAJA
 
2003

  

  

  

Środowiska kserotermiczne

  

Kruszczyk rdzawoczerwony
(Epipactis atrorubens)

Na obszarze Polski nie spotykamy w zasadzie typowych muraw kserotermicznych, charakterystycznych dla regionów o kontynentalnym klimacie - małej ilości opadów atmosferycznych i bardzo gorących latach. Najlepiej wykształcone zbiorowiska kserotermicznych łąk spotkać można w południowo-wschodniej Polsce i na rozproszonych stanowiskach w południowej części kraju. Jednak i tam są one zubożałe, bez kompletu charakterystycznych dla tych środowisk gatunków. W pozostałej części kraju gatunki typowo sucholubne pojawiają się sporadycznie.

  

Występowanie kserotermicznych zbiorowisk roślinnych związane jest głównie z konfiguracją terenu oraz specyficznymi warunkami mikroklimatycznymi. Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego zbiorowiska te występują na licznych wzgórzach morenowych, kemach i innych utworach polodowcowych oraz na stokach o południowej wystawie. Spotyka się je również na równinie sandrowej w południowej części Parku oraz na okrajkach widnych i suchych lasów. W miejscach tych rośliny ciepłolubne znajdują potrzebne do swego rozwoju przepuszczalne, zwykle dość zasobne w wapń, podłoże oraz duże nasłonecznienie.

  

Goździk piaskowy (Dianthus arenarius)
ma delikatne, białe lub (znacznie rzadziej)
różowe kwiaty

Znaczna część zbiorowisk kserotermicznych ma pochodzenie antropogeniczne, czyli powstała przy udziale człowieka. Często też dalsza ich egzystencja wymaga ciągłej ingerencji człowieka, polegającej na przykład na okresowym koszeniu czy usuwaniu krzewów. Pozostawione same sobie szybko podlegają procesom zarastania, początkowo krzewami, a następnie drzewami, przekształcając się w lasy. Jedna z większych muraw kserotermicznych leżących na terenie Parku - położona nad jeziorem Wigry w miejscowości Czerwony Krzyż, jest obecnie poważnie zagrożona z powodu zarastania różą karbowaną Rosa rugosa.

  

Murawy kserotermiczne występują w Parku w postaci zubożonej, bez kompletu gatunków roślin typowych dla tego typu środowisk. Odpowiedzialny jest za to chłodny i surowy klimat, odznaczający się dość wysokimi sumami opadów, co ogranicza możliwość rozwoju wielu sucholubnych gatunków roślin. Część gatunków przybyła na te tereny w sposób naturalny, a niektóre dostały się tu przy udziale człowieka - przypadkowo zawleczone, bądź sprowadzone celowo. Do tej ostatniej grupy należy objęty ochroną rojownik pospolity Jovibarba sobolifera, przywleczony prawdopodobnie na teren Wigierskiego Parku Narodowego przez człowieka, jako roślina ozdobna, sadzona na skalniakach w przydomowych ogródkach.

  

Sasanka łąkowa (Pulsatilla pratensis)

Spośród innych chronionych roślin ciepło- i sucholubnych na terenie Parku - na suchych, piaszczystych i mocno nasłonecznionych stokach o południowej wystawie, można spotkać kruszczyka rdzawoczerwonego Epipactis atrorubens i ostrołódkę kosmatą Oxytropis pilosa. W Polsce ostrołódka spotykana jest na rozproszonych stanowiskach, głównie na południu kraju i w części południowo-wschodniej. Na ciepłych, nasłonecznionych i bardzo suchych stanowiskach, o piaszczystym i kamienistym podłożu występuje goździk piaskowy Dianthus arenarius, o białych i delikatnych kwiatach pojawiających się od sierpnia do września. Gatunek ten spotykany jest głównie na niżu, gdzie występuje na rozproszonych stanowiskach.

  

Sasanka otwarta (Pulsatilla patens)

  

Na zrębach, brzegach suchych lasów i na suchych murawach często spotkać można kocanki piaskowe Helichrysum arenarium. Jest to gatunek objęty ochroną częściową, pospolity w części niżowej Polski. Ochroną częściową objęta jest też turzyca piaskowa Carex arenaria, nieliczna na terenie Parku, porastająca zbiorowiska murawowe występujące na piaszczystym podłożu. Jest ona pospolita nad Bałtykiem na wydmach i piaszczyskach.

Do najbardziej znanych chronionych gatunków roślin występujących w suchych środowiskach należą sasanki. Na terenie Parku występują dwa gatunki - sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis i sasanka otwarta Pulsatilla patens. Pierwsza z nich wbrew nazwie występuje na okrajkach widnych lasów, na nasłonecznionych skarpach i na uprawach leśnych. W Polsce rośnie głównie na niżu, a na południu jest bardzo rzadka. Kwitnie od kwietnia do maja, rzadziej do czerwca.

  

  

  

Pierwiosnka lekarska (Prymula veris)
tworzy wiele odmian różniących się
od siebie stopniem owłosienia liści

  

  

Sasanka otwarta spotykana jest głównie w Polsce środkowej i północno-wschodniej. W Parku dość liczna, występuje w widnych sosnowych borach świeżych i na murawach kserotermicznych. Rozpoczyna kwitnienie nawet w marcu i kwitnie do maja. Sasanka otwarta umieszczona została na „Czerwonej liście roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce” ze statusem gatunku narażonego, oraz w „Polskiej czerwonej księdze roślin” w grupie roślin „niskiego ryzyka”.

  

  

Innym pospolitym gatunkiem w Parku, występującym na suchych i ciepłych murawach, słonecznych stokach, na okrajkach suchych lasów i w widnych zaroślach jest pierwiosnka lekarska Prymula veris. Jej złocistożółte kwiaty chętnie odwiedzane są przez pszczoły i inne owady. Kwitnie od kwietnia do maja. Gatunek ten objęty jest ochroną częściową.

  

  

  

  

  

Zawilec wielkokwiatowy (Anemone sylvestris) jest znacznie
większy od pospolitego u nas zawilca gajowego.

  

Znacznie rzadziej można spotkać zawilca wielkokwiatowego Anemone sylvestris – trującą bylinę przypominającą wyglądem zawilca gajowego, jednak znacznie od niego większą (do 40 cm wysokości). Kwiaty zawilca wielkokwiatowego, pojawiające się od kwietnia do czerwca, mogą mieć do 7 cm średnicy. Roślina ta preferuje ciepłe zarośla, występuje również na suchych łąkach oraz w widnych i ciepłych lasach. W Polsce gatunek ten spotykany jest na rozproszonych stanowiskach na całym niżu.

  

  

  

 

  

dalej