ZWIERZĘTA CHRONIONE

Tekst:
Lech
Krzysztofiak
 
Zdjęcia: 
Lech Krzysztofiak,
Wojciech Misiukiewicz

2003 r.

Ptaki

W Polsce ptaki Aves stanowią najliczniejszą w gatunki gromadę kręgowców, liczącą ponad 420 gatunków. Około 230 gatunków gnieździ się w naszym kraju regularnie, chociaż niektóre z nich reprezentowane są zaledwie przez kilka par. Zdecydowana większość gatunków ptaków, bo aż 395, podlega ochronie ścisłej, a 5 gatunków ochronie częściowej (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 r.). Wśród gatunków objętych ochroną częściową jest kormoran czarny Phalacrocorax carbo, który na obszarze stawów rybnych, uznanych za obręby hodowlane w rozumieniu przepisów o rybactwie śródlądowym, nie podlega ochronie.

Gatunki ptaków, które nie podlegają przepisom o ochronie gatunkowej, objęte zostały ochroną częściową (okresową), na podstawie prawa łowieckiego. Odpowiednie rozporządzenia określają zasady właściwego gospodarowania tymi gatunkami, wprowadzając okresy ochronne.

Historia prawnej ochrony gatunkowej ptaków na ziemiach polskich sięga drugiej połowy XIX wieku, a dokładnie 1868 roku. Wówczas to Sejm Galicyjski uchwalił ustawę, która dotyczyła ochrony ptaków śpiewających i owadożernych.

Ustawa wprowadzała m.in. zakaz łapania, strzelania, sprzedawania i wybierania jaj z gniazd niektórych gatunków ptaków. Pierwotna treść ustawy była wielokrotnie zmieniana, a jej ostateczny kształt, pod nazwą „ustawa o ochronie niektórych zwierząt dla uprawy ziemi pożytecznych”, został zatwierdzony w 1874 roku przez cesarza Franciszka Józefa. Znamienne jest, że ustawa ta wprowadziła podział na ptaki nieszkodliwe i szkodliwe, i do tych ostatnich zaliczyła m.in. takie gatunki, jak: kania czarna Milvus migrans, bielikHaliaeetus albicilla, jastrząb Accipiter gentilis, krogulec Accipiter nisus, orzeł przedni Aquila chrysaetos, sokół wędrownyFalco peregrinus, kobuz Falco subbuteo, drzemlik Falco columbarius, puchacz Bubo bubo, błotniak stawowy Cirrus aeruginosus. Wszystkie te gatunki są obecnie objęte ochroną ścisłą.

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego zaobserwowano dotychczas 205 gatunków ptaków, co stanowi około 49% krajowej fauny tych zwierząt. Spośród tych gatunków 186 objętych jest ochroną ścisłą, a 5 ochroną częściową. Jest to łącznie prawie 48% wszystkich chronionych gatunków ptaków wykazanych z terenu Polski.

Wśród chronionych gatunków ptaków w parku stwierdzono:

1 gatunek z rzędu nurów (rodzaj: nur), 4 gat. z rzędu perkozów (rodzaj: perkoz, perkozek), 1 gat. z rzędu wiosłonogich (kormoran), 4 gat. brodźców (czapla, bąk, bocian), 16 gat. blaszkodziobych (łabędź, cyranka, świstuń, rożeniec, krakwa, płaskonos, podgorzałka, ogorzałka, hełmiatka, gągoł, nurogęś, szlachar, bielaczek), 18 gat. drapieżnych (orzeł, orlik, bielik, myszołów, pszczołojad, kania, jastrząb, krogulec, błotniak, sokół, kobuz, pustułka, drzemlik, rybołów), 3 gat. kurakokształtnych (głuszec, cietrzew, przepiórka), 6 gat. żurawiokształtnych (żuraw, kokoszka, kureczka, derkacz, wodnik), 22 gat. siewkokształtnych (czajka, sieweczka, siewka, kulig, rycyk, brodziec, bojownik, kszyk, dubelt, mewa, rybitwa), 3 gat. gołębiokształtnych (siniak, sierpówka, turkawka), 1 gat. z rzędu kukułek (kukułka), 6 gat. z rzędu sów (płomykówka, puszczyk, włochatka, pójdźka, puchacz, uszatka), 1 gat. lelkokształtnych (lelek), 1 gat. jerzykokształtnych (jerzyk), 3 gat. kraskokształtnych (zimorodek, kraska, dudek), 9 gat. dzięciołokształtnych (krętogłów, dzięcioł, dzięciołek), 91 gat. wróblokształtnych (skowronek, dzierlatka, lerka, górniczek, pliszka, świergotek, jaskółka, dzierzba, jemiołuszka, strzyżyk, płochacz, drozd, droździk, kos, słowik, podróżniczek, rudzik, pleszka, kopciuszek, białorzytka, pokląskwa, pokrzewka, pierwiosnek, piecuszek, świstunka, brzęczka, świerszczak, strumieniówka, zaganiacz, trzciniak, trzcinniczek, łozówka, rokitniczka, muchołówka, sikora, raniuszek, remiz, mysikrólik, zniczek, kowalik, pełzacz, trznadel, potrzos, potrzeszcz, ortolan, czeczotka, makolągwa, rzepołuch, zięba, dzwoniec, gil, kulczyk, grabołusk, dziwonia, krzyżodziób, wróbel, szpak, wilga, kruk, wrona, gawron, kawka, sroka, sójka, orzechówka).

Niektóre gatunki ptaków występują bardzo rzadko lub ich obecność na terenie naszego kraju jest w znacznym stopniu zagrożona. Takie gatunki zostały umieszczone na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” oraz w „Czerwonej księdze zwierząt Polski”. Na czerwonej liście znalazły się 32 gatunki ptaków stwierdzone w parku, w tym 2 zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe w Polsce - nur czarnoszyi Gavia arctica i siewka złota Pluvialis apricaria, 7 gatunków wymierających - tracz długodzioby Mergus serrator, orzeł przedni Aquila chrysaetos, rybołów Pandion haliaetus, sokół wędrowny Falco peregrinus, głuszec Tetrao urogallus, brodziec leśny Tringa glareola i kraska Coracias garrulus, 9 gatunków narażonych na wyginięcie: bąk Botaurus stellaris, rożeniec Anas acuta, błotniak zbożowy Circus cyaneus i łąkowy Circus pygargus, kropiatka Porzana porzana, zielonka Porzana parva, batalion Philomachus pugnax, kulik wielki Numenius arquata i rybitwa białoczelna Sterna albifrons,

11 gatunków uznanych za rzadkie: bocian czarny Ciconia nigra, świstun Anas penelope, hełmiatka Netta rufina, bielik Haliaeetus albicilla, orlik krzykliwy Aquila pomarina, mewa mała Larus argentatus, rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucopterus, puchacz Bubo bubo, włochatka Aegolius funereus, dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus i wąsatka Panurus biarmicus i 3 gatunki wyprowadzone z zagrożenia: kormoran czarny Phalacrocorax carbo, gągoł Bucephala clangula i kania rdzawa Milvus milvus. Większość tych gatunków znalazła się również w „Czerwonej księdze zwierząt Polski”.

dalej