HISTORIA ZMIAN KLIMATYCZNYCH W GALICII

(Tekst opracowany przez hiszpańskich uczestników ETL 2007 z regionu Galicia; na podstawie tekstu prof. F. D. Fierros Uniwersytetu w Santiago de Compostela)

65 milionów lat temu - klimat tropikalny. Według wyjaśnień geografa Augusto Perez Alberti

możemy znaleźć sygnały tego faktu w osadach węgla brunatnego As Pontem i Meirama.

Druga połowa Trzeciorzędu - klimat mokry.

Początek Czwartorzędu - klimat suchy.

120.000 lat temu - jak dzisiaj. Temperatura była tylko parę stopni wyższa i podobnie

wilgotność.

80.000 lat temu - nieznany.

50.000 - 11.000 lat temu - klimat zimniejszy/wyższa wilgotność. Krajobrazy alpejskie. Od tego czasu temperatura wzrosła o 1-3 stopnie, maksymalnie akceptowalny wzrost. Francisco Diaz Fierros (profesor Uniwersytetu w Santiago de Compostela i jeden z najważniejszych specjalistów Paleoklimatologii - nauka o klimatach minionych epok geologicznych) mówi, że maksymalny wzrost temperatury na półkuli północnej od ostatniego zlodowacenia wyniósł tylko 0,5°C. Twierdzi on także, że podawane największe liczby są przesadzone.

15.000 lat temu. Temperatura rośnie po krótkim okresie zimna, zwanym Dryas (stadium klimatyczne trwające 2.000 lat. Nazwa pochodzi od dębika ośmiopłatkowego (Dryas octopetala).

13.000 lat temu. Warunki klimatyczne były podobne do dzisiejszych. Diaz Fierros mówi, że dotknął Galicjan klimat polodowcowy.

6.000 lat temu - klimat optymalny. Maksymalny zasięg występowania dębu w Galicji. Mógł pokrywać 60 % terytorium tego regionu, za wyjątkiem terenów wyżynnych i mokradeł. Jest to pierwotny krajobraz w naszej historii. Czy może powinniśmy przywrócić go do stanu oryginalnego?

Osadnictwo epoki żelaza 500-400 lat p.n.e. Okres zimna i deszczu, który spowodował migrację ludów niemieckich, na odwrót wydaje się, że w czasie Pokoju Rzymskiego warunki klimatyczne były lepsze. Wyższe temperatury oznaczały istotny moment w rozwoju rolnictwa (tylko pół stopnia więcej niż średnia roczna).

Archeologiczne pozostałości pieców hutniczych

I-II wiek. Wybitne zmiany poziomu morza. W każdym razie Diaz Fierros obserwuje, że zmiany linii brzegowej nie zawsze są powodowane przez zmiany klimatu. I-II - III wiek - „Pax Romana". Pogorszenie klimatu w końcu okresu, ale „w Galicji, często nie można być pewnym czy pogorszenie klimatu jest konsekwencją zimna czy opadów deszczu", zaznacza profesor. Procesy erozji i próbki pyłkowe (od torfowisk łańcucha Xistral) pokazują ekspansję lasów i zmniejszenie obszaru zajmowanego przez rolnictwo, może spowodowane przez działalność ludzką, może przez klimat albo przez wyższy poziom leśnictwa ludów germańskich, które przybyły do naszego kraju z północnej Europy. W każdym razie faktem jest, że zwiększenie terenów leśnych zbiega siew czasie z osadnictwem niemieckim w Galicji.

Średniowieczne zmiany. Lata średnie: poprawa klimatu pokrywa się z wyższym poziomem kulturalnym i ekonomicznym.

XII wiek - optimum klimatu średniowiecznego. Nowy wzrost temperatury (około pół stopnia) pokrywa się z rozwojem rolnictwa, mówią nam o tym odpowiednie dokumenty, coś takiego zdarza się także w Europie. Zawsze jednak występuje wątpliwość: czy przyczyn należy doszukiwać się w klimacie, czy kulturze?

Ekspansja klasztorów i kolonizacja nowych ziem.

Czarna śmierć (czyli wielka epidemia dżumy), która spustoszyła Europę u schyłku średniowiecza, mogła być związana ze zmianami klimatycznymi.

XV wiek. Dżuma i klęska głodu wiążą się z nieustającymi opadami deszczu. W Galicji ludzie mówią, że „klęska głodu przychodzi pływać". Kiedy podstawą pożywienia są zboża ozime, deszcz może zniszczyć żniwa.

Mała epoka lodowcowa - od średniowiecza do końca XVIII wieku. Wysokość śniegu nad poziomem morza była niższa (600 m) niż obecnie (900 m) ale, nie istnieje zbyt wiele faktów, aby wyjaśnić ten okres w Galicji, chociaż były zmiany w krajobrazie spowodowane przez działalność człowieka, bardzo wyraźne w lasach na początku XIX wieku.

XIX wiek - wzrost temperatury. Pod koniec XIX w. temperatura rosła. Pewne ochłodzenia zostały wykryte, ale, poza tym, był kontynuowany wzrost z kilkoma załamaniami jak w okresie hiszpańskiej wojny domowej (1936-1939).

Diaz Fierros i Perez Alberti mówią, że prawdziwy problem (zmiana klimatu) rozpoczyna się w erze przemysłu. Obserwatorium w La Coruna określa wzrost temperatury około 1 - 1,5°C od 1865 roku. Takie zmiany nie były notowane nigdy w historii.

Nowa zmiana. Na podstawie obecnych zmian spodziewamy się wzrostu o 2 -4°C i spadku opadu deszczu o 20- 30% latem, a zimą słabego wzrostu temperatury i opadu deszczu. Możemy wyróżnić skutki w strefie wybrzeża i wewnątrz kraju, w części północnej i części południowej. Zmiany będą znaczne w południowych i środkowych częściach.

W strefie wybrzeża równowaga jest trudna do znalezienia, ponieważ morze ma tendencję zachowywania całkowitej równowagi. W ten czy inny sposób podnoszenie się poziomu morza (maksymalnie pół metra) pozwala przewidzieć zagrożenie i specyficzne skutki w terenie, głównie na obszarach nizinnych i na podmokłych terenach wybrzeża. Pozostaje zastanowić się, czy będziemy mogli zmienić ten stan rzeczy, albo czy w przyszłości ludzie uświadomią sobie, jak nasza ewolucja została uwarunkowana przez klimat.

ZMIANY KLIMATYCZNE W FINLANDII

(Tekst opracowany przez fińskich uczestników ETL 2007 z regionu Kainuu)

Finlandia dysponuje serią pomiarów klimatu i pogody z niemal całego kraju z ostatnich 100 lat. Z tego powodu mamy bardzo dużo informacji o historii naszego klimatu (wykres 1).

Finlandia rozciąga się w układzie południkowym stąd też występują tu ogromne różnice w klimacie i pogodzie pomiędzy regionami. Finlandia jest pod wpływem klimatu oceanicznego i kontynentalnego, co powoduje wiele zmian w naszej pogodzie. Na przykład mamy gorący syberyjski klimat na południowym wschodzie Finlandii w końcu lata.

Od 1850 roku rośnie średnia temperatura. Od 1950 roku wiosny stają się cieplejsze, a jesienie zimniejsze. Występują pewne sygnały, które pokazują że mamy obecnie więcej chmur. To oznacza, że otrzymujemy mniej promieniowania słonecznego. Chmury także utrzymują nawet wyższą średnią temperaturę dnia. Pomiary nie wskazują na to, byśmy mogli mieć mniej opadów śniegu niż wcześniej.

Opady deszczu w Finlandii mają znaczne naturalne różnice pomiędzy regionami i okresami czasu. Z tego powodu nie możemy powiedzieć, co jest naturalnym procesem, a co jest rezultatem zmian klimatu. Opady deszczu wzrosły nieznacznie w ciągu ostatnich stu lat, a okres opadów deszczu przesuwa się z wiosny i zimy na lato. Jesienie są obecnie bardzo suche. Myślimy, że niektóre zmiany klimatyczne są naturalne, ale człowiek przyspiesza je poprzez swoje działania, takie jak np.: zanieczyszczenie powietrza gazami cieplarnianymi z paliw kopalnianych. W Finlandii 85% emisji dwutlenku węgla CO₂ pochodzi z przemysłu, ogrzewania domów i ruchu samochodowego.

Prognoza pogody różnych modeli klimatycznych podaje sprzeczne wyniki dla Finlandii. Najbardziej niepewną rzeczą może być przyszłość Golfsztromu (Prądu Zatokowego). Jeśli osłabi się, nastanie nowa Epoka Lodowcowa w Finlandii. Niektórzy twierdzą że ocieplenie spowodowane przez gazy cieplarniane równoważy ochłodzenie powodowane przez słabszy Golfsztrom. Niektóre symulacje dają wynik, w którym średnia temperatura w Finlandii mogłaby wzrosnąć 3-4°C zimą i więcej niż 2°C latem (wykres 2). Niektórzy więc prognozują że przepaść pomiędzy klimatem oceanicznym a kontynentalnym będzie nawet większa. Prognozowanie ilości opadów deszczu jest bardziej skomplikowane niż prognozowanie temperatury. W całej północnej Europie jest prawdopodobne, że ilość opadów deszczu rośnie.

W Finlandii istnieją trzy scenariusze, które są formułowane na podstawie informacji o zmianach w równowadze promieniowania, średniej temperaturze Ziemi i stanie oceanów. Oprócz tych zmian są emisje gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń. Te trzy scenariusze to scenariusz niski, średni i wysoki.

Zgodnie ze scenariuszem średnim średnia temperatura w Finlandii będzie rosła szybciej niż średnia temperatura Ziemi. Nasza średnia temperatura zimy będzie rosła bardziej niż średnia temperatura lata. Opady deszczu w zimie będą prawdopodobnie wzrastały, ale latem wzrost opadów deszczu nie jest pewny. Ilość opadów deszczu będzie wzrastać z powodu ulewniejszych deszczy. To nie oznacza, że możemy mieć więcej deszczowych dni.

Jak już prawdopodobnie wiecie, my Finowie mamy duże odległości pomiędzy miejscami takimi jak dom i szkoła. To dlatego mamy dużo samochodów nawet mimo tego, że chcemy obniżyć zużycie paliw kopalnianych.

Prowadzenie prywatnych samochodów stwarza nawet większy problem spowodowany przez emisję dwutlenku węgla. Transport publiczny w Finlandii jest skumulowany w miastach. Większa część Finów żyje w dużych od siebie odległościach, jest zrozumiałym, że autobusy nie zajeżdżają do każdego bezdroża. Jeśli by to robiły, zwykle byłoby tylko kilku pasażerów i nie czyniłoby to dużej różnicy w porównaniu z prywatnym jeżdżeniem, co powoduje zmiany klimatyczne. Ponieważ w Finlandii jest tak wiele razy konieczne, aby pojechać samochodem, mogłoby być bardziej skuteczne opracować paliwa, które nie powodują tak ogromnej szkody w środowisku. Na przykład w Islandii jest kilka autobusów na gaz termiczny z gorących gejzerów.

Oczywiście w dużych skupiskach, gdzie stan powietrza jest gorszy, a odległości mniejsze, ograniczenie jazdy prywatnymi samochodami jest dobrym pomysłem. Układ miasta mógłby być zaprojektowany tak, że bardziej próbujemy jeździć rowerem lub chodzić piechotą niż jest to obecnie. Ludzie żyjący w swoim sąsiedztwie i udający się do pracy w jednym czasie, mogą korzystać z systemu jazdy wspólnej, a niektóre samochody mogą pozostać w garażu nawet jeden dzień w tygodniu.

Rząd Finlandii debatuje nad poniesieniem podatków od diesli, aby uczynić transport publiczny bardziej popularnym. Problemem jest to, że odległe miejsca bez regularnych połączeń autobusowych, takich jak Kainuu, nie są wystarczająco zauważane. Dojeżdżający stąd do pracy często pracują w innych prowincjach, więc jeżdżenie samochodem jest konieczne. Zazwyczaj ludzie jeżdżą dużo samochodami i mają diesle, ponieważ zużywają one mniej paliwa niż samochody na benzynę.

Inną godną zauważenia rzeczą jest, że jeśli klimat ociepli się, nasze gatunki drzew będą przemieszczać się na północ. Będziemy badać, jak natura zniesie te zmiany.

Wykres 2. Zmiany klimatu w północnej Europie przy podwojeniu się koncentracji dwutlenku węgla (CO₂).

Po lewej sytuacja zimą, po prawej sytuacja latem,

(źródło: Ilmastonmuutos ja Suomi. Helsińska Prasa Uniwersytecka 1996)

CIĄG DALSZY »