OCHRONA DZIKICH GATUNKÓW I ICH SIEDLISK

   

 Tytuł     Początki ochrony przyrody     Rolnicza presja na środowisko     Różnorodność biologiczna 

 Ochrona przyrody w Polsce     Krajowy Program Rolnośrodowiskowy     Linki     Strona główna WPN 

   

   

OCHRONA PRZYRODY W POLSCE

   

Ochrona przyrody w Polsce realizowana jest głównie w oparciu o ustawę o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. ogłoszoną w Dz. U. nr 92 poz. 880, która weszła w życie z dniem 1.05.2004 r. Ochrona przyrody w rozumieniu tej ustawy polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody:

  • dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów,
  • roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową,
  • zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia,
  • siedlisk przyrodniczych,
  • siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin zwierząt i grzybów,
  • tworów przyrody żywej i nie ożywionej oraz kopalnych szczątków roślin
  • i zwierząt,
  • krajobrazu,
  • zieleni w miastach i wsiach,
  • zadrzewień.

   

Celem ochrony przyrody jest:

  • utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,

  • zachowanie różnorodności biologicznej,

  • zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego,

  • zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony,

  • ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień,

  • utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także zasobów, tworów i składników przyrody,

  • kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody poprzez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.

   

   

Formy ochrony przyrody określone w ustawie:

  • parki narodowe,
  • rezerwaty przyrody,
  • parki krajobrazowe,
  • obszary chronionego krajobrazu,
  • obszary Natura 2000,
  • pomniki przyrody,
  • stanowiska dokumentacyjne,
  • użytki ekologiczne,
  • zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,
  • ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

   

Ponadto ustawa stworzyła możliwość wyznaczania przygranicznych obszarów cennych pod względem przyrodniczym, w celu ich wspólnej ochrony w drodze porozumienia z sąsiednimi państwami. Z wymienionych form ochrony przyrody 9 funkcjonowało już wcześniej, zaś nową formą ochrony przyrody od 1 maja 2004 r. są obszary Natura 2000.

   

W Unii Europejskiej podejmowanych jest wiele inicjatyw w zakresie ochrony różnorodności biologicznej oraz wypracowania wspólnych zasad ochrony i gospodarowania na najcenniejszych obszarach przyrodniczych. Takim właśnie programem jest Natura 2000. Program ten opiera się na dwóch dyrektywach UE: Dyrektywa 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków - tzw. Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa 92/43/EWG o ochronie siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, czyli tzw. Dyrektywa Siedliskowa. Jednym z zobowiązań przedakcesyjnych Polski było wyznaczenie do dnia 1 maja 2004 r. obszarów Natura 2000. Zadanie to zostało zrealizowane poprzez wprowadzenie do ustawy o ochronie przyrody z dnia 16.04.2004 r. obszarów Natura 2000 jako jednej z form ochrony przyrody oraz wyznaczenie tych obszarów. Ponieważ w ich granicach znajduje się wiele terenów rolniczych warto wspomnieć o generalnych zasadach, jakie są zawarte we wspomnianych dyrektywach i były podstawą wyznaczania obszarów Natura 2000.

   

Dyrektywa Ptasia nakazuje ochronę wszystkich gatunków ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim na terytorium państw członkowskich. Kluczowy jest zapis art. 4 dyrektywy, który nakłada obowiązek ochrony siedlisk gatunków ptaków wymienionych w zał. I dyrektywy, poprzez wyznaczenie ich jako obszarów specjalnej ochrony (OSO).

   

Dyrektywa Siedliskowa wskazuje:

  • typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki zwierząt i roślin dla których państwa członkowskie zobowiązane są wyznaczyć specjalne obszary ochrony (SOO);
  • gatunki zwierząt i roślin, które państwa członkowskie zobowiązane są objąć ochroną ścisłą (załącznik IV);
  • gatunki zwierząt i roślin, które są przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, ale mogą podlegać gospodarczemu użytkowaniu (załącznik V).

   

   

Prace nad wyznaczeniem obszarów do Programu Natura 2000 były prowadzone w Polsce przez kilka lat. Ostatecznie spośród ponad 150 wstępnie zaproponowanych obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO), w oparciu o zebrane opinie różnych szczebli administracji rządowej i samorządowej oraz środowisk naukowych w połowie kwietnia 2004 r. Minister Środowiska przesłał do biura UE w Brukseli listę 72 obszarów o łącznej powierzchni 3312,8 tys. ha (w tym lądowe 2433,4 tys. ha co stanowi 7,8% pow. kraju). Przesłanie listy przez polski rząd oznacza formalne uznanie tych obszarów za ważne dla UE. Z ponad 300 wstępnie wytypowanych obszarów ochrony siedlisk (SOO) na aktualnej liście znajdują się 184 obszary o powierzchni 1171,6 tyś ha (3,6% pow. kraju). Część tych obszarów pokrywa się ze sobą. Przedłożona przez rząd lista obszarów Natura 2000 nie spotkała się z pozytywną opinią środowisk naukowych i ruchów ekologicznych. W efekcie dyskusji na forum Unii Polsce zalecono podjęcie dalszych prac w celu objęcia programem obiektów, które pominięto w pierwszym zgłoszeniu. Obecnie trwają prace uaktualniające listę obszarów Natura 2000 i na ich podstawie można wnioskować, że powróci się do pierwszej propozycji zasięgu obszarów Natura 2000. Obejmą one około 15% powierzchni kraju.

   

ciąg dalszy tego rozdziału »