OCHRONA DZIKICH GATUNKÓW I ICH SIEDLISK

 Tytuł     Początki ochrony przyrody     Rolnicza presja na środowisko     Różnorodność biologiczna 

 Ochrona przyrody w Polsce     Krajowy Program Rolnośrodowiskowy     Linki     Strona główna WPN 

KRAJOWY PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY

W Polsce Krajowy Program Rolnośrodowiskowy (Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich, Działanie 4. Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt) obejmuje 7 przedsięwzięć - pakietów rolnośrodowiskowych, które składają się w sumie z 40 różnych wariantów. Skierowany jest on do wszystkich producentów rolnych, którzy chcą przyczynić się do poprawy jakości środowiska i zachowania walorów przyrodniczych obszarów wiejskich. Część pakietów może być realizowana w całej Polsce, część natomiast ogranicza się do obszarów szczególnie cennych - Stref Priorytetowych. Wyznaczono 69 stref priorytetowych obejmujących łącznie 32% powierzchni Polski. Jedną z takich stref jest teren Wigierskiego Parku Narodowego. W granicach parku można realizować wszystkie pakiety rolnośrodowiskowe.

Pakiet Rolnictwo zrównoważone (kod S01) jako jedyny nie dzieli się na warianty. Polega na zbilansowaniu gospodarki nawozami, przestrzeganiu odpowiedniego następstwa roślin i ograniczeniu obsady zwierząt w gospodarstwie. Ten pakiet jest wdrażany tylko w strefach priorytetowych. Płatność za działania w ramach pakietu wynosi 160 zł/ha. Sama nazwa tego pakietu wskazuje, że działania obejmują różne grunty w gospodarstwie, a stosowane metody gospodarki muszą spełniać zasady Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej. Zrównoważone rolnictwo to przede wszystkim zbilansowane niewysokie dawki nawozów oraz zachowanie istniejących w gospodarstwie trwałych użytków zielonych i użytków ekologicznych. Z punktu widzenia ochrony siedlisk i gatunków utrzymanie aktualnej mozaiki użytków ornych, łąk i pastwisk, utrzymanie oczek wodnych, zabagnień, zadrzewień stwarza warunki funkcjonowania licznych gatunków, także tych podlegających szczególnej trosce. W przyrodzie największa różnorodność występuje zawsze na granicy dwóch ekosystemów np. na granicy lasu i wody występuje więcej organizmów niż tylko w wodzie czy tylko w lesie. Podobnie na granicy pomiędzy zadrzewieniami, miedzami i innymi użytkami ekologicznymi a użytkami rolniczymi różnorodność jest największa, ponieważ występują tam gatunki typowe dla obu granicznych ekosystemów.

Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza (ZDPR) - jest to zbiór zasad prowadzenia gospodarki rolnej w oparciu o obowiązujące przepisy prawa związane z ochroną środowiska i rolnictwem. Rolnicy, którzy uczestniczą w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich - Działanie 3. wspieranie działalności rolniczej na obszarach o nieko- rzystnych warunkach gospodarowania (ONW) i Działanie 4. wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt zobowiązują się przestrzegania ZDPR w swoich gospodarstwach.

Pakiet Rolnictwo ekologiczne (kod S02) ma na celu rozpowszechnienie metod rolnictwa ekologicznego w produkcji rolnej, zgodnie z zasadami określonymi w przepisach o rolnictwie ekologicznym. Dzieli się na 8 wariantów, w zależności od rodzaju uprawy i etapu certyfikacji gospodarstwa ekologicznego. Płatności za ten pakiet mieszczą się w granicach od 260 zł/ha (trwałe użytki zielone z certyfikatem) do 1800 zł/ha (uprawy sadownicze, w tym jagodowe bez certyfikatu - w okresie przestawiania gospodarstwa). Rolnictwo ekologiczne można realizować na terenie całego kraju. Gospodarowanie metodami rolnictwa ekologicznego wyklucza między innymi stosowanie nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin. Już tylko te dwa czynniki powodują, że różnorodność biologiczna takich agrocenoz jest wysoka. Jeżeli połączyć to z ochroną tzw. nieużytków, gruntów zbędnych do produkcji rolnej, a będących siedliskiem wielu pożytecznych organizmów, dobrym gospodarowaniem wodą, utrzymaniem gleby w wysokiej sprawności, dostosowaniem terminów zabiegów uprawowych jak np. koszenia łąk do czasu wylęgu ptaków budujących gniazda na ziemi (np.: czajka, skowronek, pokląskwa, kszyk), to ta forma gospodarowania zapewnia wysoką różnorodność biologiczną użytków. Przy takim gospodarowaniu na użytkach rolnych mogą się utrzymać nie zakłócone łańcuchy troficzne i obok siebie występują przedstawiciele różnych grup zwierząt - zarówno ofiary jak i drapieżcy - w nie zaburzonej strukturze.

Pakiet Utrzymanie łąk ekstensywnych (kod P01) dzieli się na 3 warianty: łąki jednokośne koszone ręcznie i jednokośne koszone mechanicznie oraz łąki dwukośne. Do łąk jednokośnych zaliczono łąki bagienne, trzęślicowe, ciepłolubne, o niskiej wartości paszowej, lecz dużym znaczeniu przyrodniczym. Dwukośne łąki to żyzne łąki nizinne i górskie na siedliskach świeżych i wilgotnych, bogate pod względem florystycznym i faunistytcznym, np.: łąki rajgrasowe, kaczeńcowe. 

Pakiet polega na ograniczeniu ingerencji człowieka w półnaturalne ekosystemy łąk - zakaz wykonywania większości zabiegów uprawowych, które są stosowane przy intensywnej produkcji łąkarskiej. Termin koszenia nie może być wcześniejszy niż 1 lipca, a dla łąk trzęślicowych 15 sierpnia. Wykaszanie musi odbywać się od środka do zewnątrz łąki z zastosowaniem wypłaszaczy, konieczne jest także usunięcie ściętej biomasy. Płatności za ten pakiet wahają się od 400 zł/ha (jednokośne, mechanicznie koszone) do 1030 zł/ha (jednokośne, ręcznie wykaszane). Pakiet wdrażany jest tylko w strefach priorytetowych. Półnaturalne łąki to środowiska szczególnie bogate, o wielogatunkowym składzie fauny i flory. W runi łąk bagiennych występują takie gatunki jak: wielosił błękitny, goryczka wąskolistna, goździk pyszny, starzec bagienny, krwawnik wierzbolistny, knieć błotna, bobrek trójlistny, wełnianka wąskolistna, groszek błotny, jaskier wielki; na łąkach ciepłolubnych są: kukułka krwista i szerokolistna, kozłek lekarski, drżączka średnia, chaber łąkowy. Trwałe użytki zielone w dolinach rzecznych są szczególnie ważnym środowiskiem lęgowym dla gatunków słonkowatych (batalion), wielu gatunków biegusów (bekasy, rycyki, słonka). Środowiska te zasiedlają również ptaki wróblowate, wśród nich najcenniejsze to: podróżniczek, dziwonia, strumieniówka, słowik szary, dzierzba gąsiorek. Duża ilość drobnych ptaków oraz gryzoni stwarza warunki do bytowania drapieżnych ptaków żerujących w dzień jak: błotniak stawowy, myszołów, sokół, pustułka, czy żerujących głównie w nocy: sowy i puszczyki. Ekstensywnie użytkowane łąki mają najczęściej dużą mozaikę siedlisk, występują na nich miejsca podmokłe, czasami oczka wodne, kępy zakrzaczeń. Utrzymanie jak największej różnorodności siedlisk stwarza warunki do życia równie dużej różnorodności fauny i flory. Istotnym elementem, często nie docenianym, jest fakt, że rośliny na takich obszarach kwitną przez długi okres czasu, gdyż różne gatunki roślin kwitną w różnych terminach, a więc owady, w tym pszczoły są tu stale obecne w okresie wegetacyjnym. Przy braku otwartej wody obecność na łące nawet małego oczka wodnego, zwłaszcza nie wysychającego przez cały rok, jest szczególnie istotna dla płazów (żab), które w takich siedliskach znajdują doskonałe warunki do rozmnażania się i rozwoju.

ciąg dalszy tego rozdziału »