BOBRY

  

 Bobry w WPN
 Biologia bobrów
 Historia bobra
 w Polsce
 Wpływ bobrów
 na środowisko
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Wojciech
Misiukiewicz

Zdjęcia:
Wojciech Misiukiewicz
Maciej
Kamiński

Rysunek
Anna Szkiruć

Wykonanie
strony:
 
KAJA
 
2003

  

  

  

Biologia bobrów

  

Bóbr jest pływakiem powolnym,
ale bardzo wytrwałym.

Bóbr europejski Castor fiber jest największym europejskim przedstawicielem rzędu gryzoni Rodentia. Prowadzi ziemnowodny tryb życia i jest doskonale przystosowany do bytowania w wodzie . Pływanie ułatwia mu wrzecionowata budowa ciała. Opływowy kształt ciała, a szczególnie osadzenie nozdrzy, oczu i uszu - prawie na jednej linii, bardzo wysoko na czaszce, świadczą o przystosowaniu do życia w środowisku wodnym. Przed zimnem i wilgocią chroni go gęsta sierść o obfitym i gęstym podbiciu puchowym. Wśród bobrów występują osobniki o czarnym umaszczeniu futra, jak również rzadziej spotykanym kolorze brązowym.

  

  

Bóbr europejski (Castor fiber)

Bóbr jest silnym, krępym zwierzęciem o szerokiej głowie i szerokim spłaszczonym ogonie, pokrytym łuskowatą skórą. Ogon tego typu jest unikatowy wśród ssaków. Ma on długość 20-25 cm i szerokość 11-18 cm. W wodzie służy bobrowi jako ster oraz dodatkowa siła napędowa, na ziemi natomiast jako podpórka, kiedy zwierzę musi unieść się na tylnych łapach, ścinając drzewo lub przenosząc gałązki. Pełni też rolę głównego organu regulującego temperaturę ciała zwierzęcia. Ogon bobra w gwarze łowieckiej nazywany jest "pluskiem" bądź "kielnią", ponieważ w razie niebezpieczeństwa zwierzę hałaśliwie uderza nim o powierzchnię wody, ostrzegając w ten sposób innych członków kolonii o obecności wroga.

Bóbr z wielką zręcznością posługuje się przednimi kończynami, kopiąc kanały i nory, czyszcząc futro, bawiąc się, czy nawet zwijając zbyt duże liście, aby zmieściły mu się do pyska. Kończyny przednie są krótkie, drobne i chwytne, w tylnych zaś palce połączone są nieowłosionym fałdem skórnym. Chociaż podczas poruszania się w wodzie bóbr używa także ogona, właściwym napędem są właśnie jego tylne łapy.

  

Bóbr bardzo dużo czasu
poświęca pielęgnacji futra.

Bobry pływają stosunkowo wolno ale wytrwale. Świetnie nurkują i są w stanie przebywać pod wodą przez 10 minut i dłużej. Podczas nurkowania otwory nosowe i słuchowe, jak również odbyt zaciskają się. Zwierze posiada trzecią powiekę umożliwiającą mu dokładne widzenie pod wodą, chroniąc jednocześnie oczy. Otwór gębowy zamykany jest przez owłosione wargi tuż za siekaczami. Dzięki szczególnemu ustawieniu tylnej części języka bóbr może zamykać ujście gardła do jamy ustnej a jednocześnie oddychać normalnie przez nos z otwartym pyskiem. Jest to mu potrzebne podczas wznoszenia tam, budowy żeremia czy gromadzenia zapasów.

Siekacze są najpotężniejszym narzędziem jakim dysponuje bóbr. Górne siekacze mają po 10-12 cm długości, a pokrywające je szkliwo jest brunatno-czerwonej barwy. Dwa siekacze górne działają jak dźwignie w stosunku do siekaczy dolnych, co daje bobrom solidne oparcie podczas ścinania najtwardszych gatunków drzew. Zębów jest 20. Ze wszystkich zmysłów bóbr najlepiej ma rozwinięty słuch, węch oraz dotyk. Wzrok jest uwsteczniony.

  

  

  

Bobry kopulujące w wodzie

Bobry są zwierzętami monogamicznymi, żyjącymi rodzinnie. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 3-4 lat, ruja przypada na drugą połowę stycznia. Zaloty odbywają się w wodzie. Po wielu pogoniach zwierzęta kopulują zwrócone do siebie pyskami, na ogół w wodzie, a zdarza się że również pod lodem. W czasie rui zwierzęta zachowują się głośno, często popiskują. Bywa, że kopulują w ciągu dnia. W kwietniu lub w maju, 100-110 dni później rodzą się średnio 3 małe bobry. Mały bóbr potrafi pływać niemalże od momentu urodzenia. Nurkować potrafi jednak dopiero począwszy od drugiego, trzeciego tygodnia.

  

Znakowanie terenu zapachem.
Wszyscy członkowie rodziny granice areału
osobniczego znakują strojem bobrowym.

Rodzice oraz młodociane z poprzedniego miotu opiekują się bobrzętami towarzysząc im w pierwszych wycieczkach poza żeremie lub norę. Podczas pierwszych podróży poza rodzinne gniazdo młode nurkują w podwodnym wejściu w obecności któregoś ze starszych członków rodziny. Młode spędzą w rodzinnym gnieździe 2 lata zanim trzecią wiosną wyruszą, aby założyć własne rodziny. Młode osobniki po osiągnięciu dojrzałości rozrodczej przebywają zwykle kilkanaście kilometrów, zanim same się osiedlą. Jeżeli wszystko przebiegnie pomyślnie bóbr dożyje 15-20 lat, rzadko więcej.

Bóbr jest zwierzęciem ziemnowodnym i swoją przestrzeń życiową urządza wokół zbiorników i cieków wodnych. Każda z rodzin broni swojego terenu i zasobów pokarmowych. Wszyscy członkowie rodziny znakują teren wydzielinami gruczołów usytuowanych w okolicy odbytu. Z błota, gnijącej roślinności oraz gałązek zwierzęta budują niewielkie kopczyki (10 cm wysokości), które są polewane wydzieliną rozpoznawalną przez wszystkich członków grupy. Zapach dostarcza "właścicielom" terenu, ich sąsiadom i wędrującym osobnikom informacji o rodzinie, jej liczebności, wieku, płci i gotowości samic do rozmnażania się. I wreszcie zapach przenosi informację, iż teren jest już zamieszkany, a nadchodzący obcy osobnik powinien zawrócić z drogi.

  

Od późnej jesieni do wczesnej wiosny
bobry intensywnie zgryzają
drzewa i krzewy.

O obecności bobrów świadczą ślady żerowania na pniach drzew i krzewach oraz wykopane kanały, którymi zwierzęta transportują gałęzie do swojej siedziby. Bóbr przystosowuje swoją siedzibę do środowiska w którym żyje. Na brzegach rzek, jeśli pozwala na to konfiguracja terenu bobry nie budują żeremi, ale kopią nory, których wejście znajduje się pod wodą. Nory odznaczają się rozbudowaną strukturą. Ich ogólna długość może przekraczać 50 m, osiągając w niektórych przypadkach 100 m. System nor może być piętrowy i posiadać kilka komór gniazdowych. Na obszarach gdzie brzegi są niezbyt wysokie, uniemożliwiając kopanie nor, bobry budują żeremia. Są one zwykle usytuowane na brzegach porośniętych drzewami, w miejscu gdzie woda jest głęboka i spokojna. Z gałęzi uszczelnionych mułem bobry wznoszą kopiec o wysokości nawet do 3,5 m. W żeremiu bobrowym jest zwykle jedna komora mieszkalna, w której rodzą się i wychowują młode. Wyjście zawsze znajduje się pod wodą. Całe gniazdo sprawia wrażenie dwupoziomowego. Podłoga w przedsionku chatki usytuowana jest na poziomie wody i jest to miejsce gdzie bóbr suszy się. Drugi poziom wyścielony jest suchymi wiórkami drewna, roślinnością i gałązkami służącymi zwierzętom za posłanie. Bobry utrzymują wnętrze swej chatki w czystości i regularnie przynoszą do żeremia nowe wiórki i gałązki. Domek bobrowy jest bezustannie powiększany i odbudowywany, zwłaszcza późną jesienią podczas przygotowania do zimy.

  

W diecie bobra dominują rośliny gatunków przybrzeżnych i wodnych. Żywi się nimi regularnie przez cały rok, zimą natomiast podstawę jego pożywienia stanowią zmagazynowane w pobliżu żeremia gałązki drzew i krzewów. Latem posiłki są zdecydowanie bardziej urozmaicone. Bóbr będąc roślinożercą do swego codziennego jadłospisu włącza rozmaite gatunki roślinności zielnej i wodnej, jak grążele, grzybienie, rdestnice i rzęsy. Od późnej jesieni do wczesnej wiosny w pokarmie bobrów dominują kora, miazga, pędy oraz liście drzew i krzewów, wśród których najchętniej zgryzane są: wierzba, osika, brzoza oraz leszczyna. Jeden osobnik potrafi powalić osikę o średnicy 30 cm w przeciągu 15 minut. Powalone drzewa, pniaki, oraz miejsca stołowania się bobrów można spotkać nad brzegami niemal wszystkich wód Wigierskiego Parku Narodowego.

  

  

  

 

  

dalej