ANALIZA DZIAŁALNOŚCI WIGIERSKIEGO PARKU NARODOWEGO W 2017 ROKU

KRZYWE 2018

---

3.4. Ochrona gatunków roślin i zwierząt

3.4.1. Czynna ochrona roślin

Maciej Romański

W 2017 r. kontynuowano inwentaryzację gatunków roślin naczyniowych, podlegających ochronie prawnej i wymienianych przez czerwone listy oraz interesujących z innych powodów. Na zakończenie 2017 roku baza danych punktów reprezentujących tę grupę roślin (bez uwzględnienia gatunków obcego pochodzenia) liczyła 15 948 rekordów. Nie znaleziono nowych gatunków, wcześniej nie notowanych. Niepokojąca jest, coraz gorsza kondycja i zanikanie stanowisk Pulsatilla patens.

Oprócz roślin naczyniowych prowadzono dalsze poszukiwania mszaków, głównie wątrobowców oraz mchów epifitycznych, uznawanych za „relikty puszczańskie”. Badania prowadzone w 2017 roku przez dr Monikę Staniaszek-Kik, wykazały obecność nienotowanego dotychczas gatunku – Neckera pennata. Rozpoczęto weryfikację znanych stanowisk, opisanych jako Neckera complanata. Weryfikacja nie została jeszcze zakończona, jednak już obecnie wykazała ona, że na terenie Wigierskiego Parku Narodowego dominuje znacznie rzadszy w Polsce gatunek Neckera pennata. W czasie weryfikacji stwierdzono wymarcie jednego stanowiska z Neckera sp. Znaleziono również nowe drzewa zasiedlone przez Homalia trichomanoides. Do końca 2017 r. zinwentaryzowano 987 drzew zasiedlonych przez ten gatunek.

We współpracy z dr Piotrem Górskim, prowadzony był projekt badawczy dotyczący Cephalozia catenulata, oraz całej flory wątrobowców Wigierskiego Parku Narodowego. W 2017 roku, znaleziono nowy gatunek, rzadkiego w Polsce wątrobowca epifitycznego - Porella platyphylla, który znaleziony został na 2 stanowiskach. Odnaleziono również drugie stanowisko Scapania undulata. Natrafiono również na 3 nowe, izolowane stanowiska Frullania dilatata – epifitycznego gatunku, zmniejszającego liczbę swoich stanowisk w Polsce. Szczegółowiej rozpoznano również zasięg tego gatunku, na jego największym stanowisku w parku. Obecnie stanowisko to zajmuje obszar ok. 350x100 m. Na zakończenie roku 2017, baza danych dotycząca zinwentaryzowanych wątrobowców zawiera 12 185 rekordy. Zgromadzone dane, dotyczące pospolitej Radula complanata i dość częstej Metzgera furiata, będą stanowiły tło dla Frullania dilatata. W 2018 roku, planowane jest rozpoczęcie bardziej szczegółowych badań nad ekologią tego gatunku.

Kontynuowano również inwentaryzację obcych, inwazyjnych gatunków roślin. W chwili obecnej baza danych obejmuje 10669 rekordów dotyczących obcych inwazyjnych gatunków roślin.

3.4.2. Ochrona ptaków szponiastych

Piotr Pieczyński

W wyznaczonych strefach ochronnych monitorowano 3 gniazda bielików oraz 1 orlika krzykliwego. Stwierdzono 5 piskląt bielika (2+2+1) i jedno orlika.

Realizowano projekt badawczy pn. „Badanie zachowań i dyspersji polęgowej młodocianych bielików za pomocą lokalizatorów GPS/GSM w Wigierskim Parku Narodowym – Etap I”. Projekt dofinansowano ze środków funduszu leśnego w kwocie 59 725 zł. W ramach projektu wyposażono cztery młodociane bieliki w loggery GPS. Wykonano pomiary biometryczne oraz obrączkowanie ptaków. Pobrano materiał genetyczny w postaci 1 pióra („pałki”) od każdego z piskląt w celu oznaczenia płci oraz oceny zdrowotności populacji bielika w oparciu o określenie zróżnicowania genów kompleksu zgodności tkankowej MHC (z ang. major histocompatibility complex).

W ramach projektu badawczego przygotowano publikację pn. „Przemieszczanie juwenalnych bielików z Wigierskiego Parku Narodowego po opuszczeniu gniazd”, która została opublikowana w Studiach i Materiałach Centrum Edukacji Przyrodniczo – Leśnej w Rogowie.

W 2018 roku projekt badawczy będzie kontynuowany.

3.4.3. Czynna ochrona ptaków i nietoperzy

Łukasz Skiendziul

Park prowadzi coroczne działania zmierzające do zapewnienia jak najkorzystniejszych warunków bytowania dla ptaków i nietoperzy. Poza pozostawianiem starych drzew dziuplastych, wywieszane są w razie potrzeby nowe skrzynki lęgowe. Budki wywiesza się najczęściej wzdłuż dróg, linii oddziałowych w młodszych drzewostanach (poniżej 80 – letnich) oraz w pobliżu brzegów lasu i polan. Corocznie dokonuje się jesiennego czyszczenia skrzynek lęgowych (w 2017 roku było to 647 sztuk), polegającego na usunięciu naniesionego przez ptaki materiału i pozostałości po lęgach. Zgodnie z wieloletnią praktyką, również w 2017 roku zakupiono karmę dla ptaków (703 kg), w postaci kul tłuszczowych z ziarnami oraz nasion słonecznika czarnego (100 kg), i wywieszono ją w okresie zimowym przy osadach leśnych.

3.4.4. Monitoring liczebności kolonii kormorana nad jeziorem Długim

Marek Jeromin

Obserwacje mające na celu uzyskanie informacji o liczebności kolonii kormorana nad jeziorem Długim prowadzone są od roku 2009. Poniżej zamieszczono tabelę z danymi z poszczególnych obserwacji w roku 2017, które prowadzono przy pomocy lornetki 7x50.

Tabela 12. Liczebność kormorana nad jeziorem Długim w czasie obserwacji w 2017 roku.

3.4.5. Obserwacje ptaków na jeziorze Wigry w 2017 r.

Dorota, Grzegorz i Jerzy Zawadzcy

W 2017 r. przeprowadzono 6 liczeń z łodzi motorowej na jeziorze Wigry, w okresie od 2 maja do 21 października. Łącznie odnotowano 45 gatunków ptaków. Najwyższą liczebność stwierdzono w dniu 21.07.2016 r. – 3 891 osobników, w tym 1 577 łysek, 805 kormoranów oraz 768 perkozów dwuczubych. Liczebność kormorana była niższa niż w poprzednich latach. W kolonii lęgowej kormorana na Wyspie Mysiej było 20 gniazd, podobnie jak w roku ubiegłym. W całym sezonie utrzymywała się niska liczebność łyski. Nieco niższa niż w poprzednim roku była liczebność perkoza dwuczubego. Liczebność gągoła w sezonie lęgowym utrzymywała się na poziomie 100–200 osobników, jesienią wzrosła do 913 osobników, z powodu przylotu ptaków z północy. Przez cały sezon liczebność łabędzia niemego była wysoka, ze szczytem w sierpniu (220 osobników), przy czym liczba par lęgowych na Wigrach nie przekracza 20. Bardzo liczne są osobniki nielęgowe, odbywające tu pierzenie. Nie zaobserwowano ani razu przebywającego na jeziorze przez wiele lat pojedynczego łabędzia krzykliwego. Liczebność czapli białej była niższa niż w latach ubiegłych. Najwyższy stan w początku maja wynosił 56 ptaków. Kolonia śmieszki, w której znajdowało się ok. 100-120 gniazd zlokalizowana została w pobliżu półwyspu Rosochaty Róg, na wykoszonym trzcinowisku. Ciekawostką było stwierdzenie na Postawiu w dniu 2 maja samicy nurogęsi z dwoma maleńkimi pisklętami. W Zatoce Południowej gniazdowała para łabędzi z 2 młodymi białymi (odmiany immutabilis), i dwoma typowo ubarwionymi. Na uwagę zasługują 2 obserwacje kani rudej w dniu 2 maja, nad Zatoką Hańczańską i Zatoką Pod Rzeczką. Do gatunków bardzo rzadko spotykanych w WPN stwierdzonych podczas liczeń należały: zausznik (7 os.–2.05; 1 os.–21.10), markaczka (27 os.–02.05), rożeniec (2 os.–21.10), nur czarnoszyi (2 os.–21.10). W dniu 13 grudnia 2017 r. z ambony widokowej w Bryzglu naliczono ok. 1 500 łysek i 33 bielaczki.

Tabela 13. Monitoring ptaków Wigier w 2017 r.

3.4.6. Opieka nad chorymi i rannymi zwierzętami

Wojciech Misiukiewicz

Ośrodek rehabilitacji zwierząt został wybudowany w 1999 roku z pomocą finansową Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ośrodek rehabilitacji zwierząt funkcjonuje w oparciu o decyzję Ministra Środowiska (DOPog4201044S8/04/jr) z dnia 31.08.2004 r.

Schronisko zlokalizowane jest w województwie podlaskim, na terenie gminy Giby, w miejscowości Maćkowa Ruda 57, 16-503 Krasnopol. Placówka działa w oparciu o Zarządzenie nr 17/2010 Dyrektora Wigierskiego Parku Narodowego z dnia 15 listopada 2010 r. Zabiegi weterynaryjne dokonywane są przez lekarzy weterynarii Lecznicy Weterynaryjnej,,VitaWet” z Suwałk. Współpraca WPN z lekarzami weterynarii odbywa się zazwyczaj na zasadzie wolontariatu; część zabiegów finansowana jest z kasy parku.

W 2017 roku ośrodek został wyremontowany oraz doposażony dzięki dofinansowaniu funduszu leśnego w ramach umowy Nr EZ.0290.1.40.2017.

W 2017 roku w ośrodku rehabilitacji zwierząt WPN przebywało łącznie 63 zwierząt. Historię poszczególnych przypadków przedstawia poniższa tabela.

Tabela 14. Ewidencja zwierząt przetrzymywanych w ośrodku rehabilitacji zwierząt w Maćkowej Rudzie w 2017 r.

3.5. Działalność edukacyjna

Joanna Adamczewska

3.5.1. Zajęcia edukacyjne

Ośrodek Edukacji Środowiskowej Słupie (w skrócie OEŚ) działał w sezonie wiosenno-letnim, od początku maja do końca września. Z zajęć skorzystały 1 524 osoby, były to głównie szkolne grupy zorganizowane. Najliczniej reprezentowane były szkoły średnie (głównie licea, w szczególności o profilu biologiczno-chemicznym). Dorosłymi uczestnikami zajęć byli nauczyciele towarzyszący grupom uczniów oraz uczestnicy warsztatów dla nauczycieli. W ośrodku przeprowadzono 136 zajęć, warsztatów i prelekcji.

I. Zajęcia edukacyjne w bazie edukacyjnej w Krzywem i na terenie Parku

Z zajęć przyrodniczych w bazie edukacyjnej w Krzywem i w terenie (poza OEŚ) skorzystało 1 658 osób, łącznie odbyło się 61 różnorodnych zajęć, spotkań i warsztatów. Kontynuowano zajęcia cykliczne dla dzieci niepełnosprawnych – uczniów Szkoły Podstawowej ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Suwałkach.

WPN jest otwarty na potrzeby szkół z terenu parku i otuliny, które korzystają nieodpłatnie z oferty parku – były to zajęcia zarówno prowadzone w szkołach, jak też w OEŚ i w bazie edukacyjnej w Krzywem. Z oferty WPN w roku 2017 skorzystały placówki: Zespoły Szkół ze Starego Folwarku, Płociczna, Krasnopola, Kaletnika oraz Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi.

Pracownicy Działu Edukacji przygotowali też program współpracy w formie zajęć edukacyjnych dla szkół: Zespół Szkół w Starym Folwarku, Zespół Szkół w Krasnopolu, Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi i Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Suwałkach (w ramach projektu ZRYW 2017), w których od marca 2017 roku będą prowadzone regularnie zajęcia Dzięki środkom z projektu dzieci otrzymają książki przyrodnicze i pomoce dydaktyczne do zajęć, a do szkół trafiają przewodniki, klucze i atlasy przyrodnicze. W 2017 r. odbyło się 12 spotkań (trwających około 3-4 godziny lekcyjne), w których wzięło udział 266 uczniów.

II. Zajęcia poza siedzibą i terenem Parku

Pracownicy Działu Edukacji prowadzili także zajęcia poza WPN, na prośbę szkół, najczęściej w ramach wieloletniej współpracy, lub też podczas szczególnych wydarzeń i imprez, oraz w przypadku szczególnie dużego zaangażowania szkoły w realizację projektów z zakresu edukacji przyrodniczej/ekologicznej:

• stała współpraca ze Szkołą Podstawową Nr 11 z Oddziałami Integracyjnymi – 4 cykliczne spotkania w ciągu roku w bibliotece szkolnej;
• eko-spotkania pt. „Zostawcie nam czysty kawałek świata” w Szkole Podstawowej Nr 6 w Suwałkach;
• prezentacja dla uczniów Zespołu Szkół w Krasnopolu – „Co to jest rozwój zrównoważony”;
• prezentacja w Środowiskowym Domu Pomocy w Białej Wodzie;
• coroczna wizyta delegacji z Technikum Leśnego w Pisku z Czech, w ramach współpracy z Technikum Leśnym w Białowieży.

3.5.2. Imprezy, akcje

3.5.2.1. Zimowa Akademia Przyrody

W dniach 24-27 stycznia odbyły się zajęcia z cyklu Zimowa Akademia Przyrody. Wzięło w nich udział 38 dzieci wraz z opiekunami. Pierwszego dnia dzieci uczyły się rozpoznawać ptaki po upierzeniu i głosach, dowiedziały się też jak pomagać ptakom. Drugiego dnia dzieci uczestniczyły w zajęciach dotyczących fraktali – były to wykłady oraz eksperymenty i doświadczenia. Trzeci dzień obejmował zajęcia dotyczące pracy z mapą i kompasem, dzieci uczyły się jak sprawnie poruszać się w terenie, jak zbudowany jest kompas słoneczny, jak ustalać położenie za pomocą słońca, jak odnajdywać kierunki świata i jak orientować się w terenie. Były też doświadczenia i eksperymenty, m.in. wykonywanie mapy ukształtowania terenu za pomocą piasku kinetycznego. Ostatni dzień poświęcony był podsumowaniu zdobytych wcześniej umiejętności. W tym dniu przeprowadzono bieg terenowy ścieżkami WPN oraz zorganizowano ognisko (całość w ramach projektu „Czynna ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk na obszarze Natura 200 Ostoja Wigierska” LIFE11/NAT/PL/000431).

3.5.2.2. Letnia Akademia Przyrody

Od 25 do 28 lipca przeprowadzono Letnią Akademię Przyrody. Była to już ostatnia Akademia realizowana w ciągu 5 lat trwania projektu LIFE11 NAT/PL/431 „Czynna ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk na obszarze Natura 2000 Ostoja Wigierska”. Wzięło w niej udział 40 osób – dzieci, ale także rodzice, którzy współuczestniczyli w licznych zajęciach przyrodniczych. W ciągu 4 dni kilkugodzinnych zajęć uczestnicy zapoznali się z życiem i budową pająków, wnętrzem komórki roślinnej. Uczestnicy oswajali się podczas zajęć z pająkami i poznawali tajniki pajęczych sieci, wzięli udział w grze terenowej po ścieżkach przyrodniczych, a także w zajęciach nocnych, obserwując motyle nocne.

3.5.2.3. Sprzątanie Świata

Już po raz 24 przeprowadzono akcję „Sprzątanie Świata”, która odbyła się 15 września. W akcji brało udział kilkaset osób: uczniowie suwalskich szkół i przedszkoli, mieszkańcy okolicznych miejscowości i osadzeni z suwalskiego aresztu. Po skończonym sprzątaniu uczestniczy imprezy zostali zaproszeni do zabawy przy ogniskach. Tegorocznym hasłem przewodnim imprezy było „Nie ma śmieci – są surowce”. Współorganizatorem akcji „Sprzątanie Świata” była Gmina Suwałki.

3.5.2.4. Noc Sów

W dniu 12 marca odbyła się w Wigierskim Parku Narodowym po raz trzeci Noc Sów. Głównym punktem spotkania były nocne nasłuchy sów w terenie. Uczestnicy podzieleni na grupy (w sumie 55 osób) nasłuchiwali sów w różnych miejscach Wigierskiego Parku Narodowego. Najczęściej słyszaną sową był puszczyk. Podczas wspólnego ogniska odbyło się losowanie gadżetów przygotowanych specjalnie na to wydarzenie przez stowarzyszenie Ptaki.

3.5.2.5. Wielki Dzień Pszczół

8 sierpnia Wigierski Park Narodowy włączył się w ogólnopolską akcję Wielkiego Dnia Pszczół. W siedzibie parku odbyło się spotkanie z bartnikiem i pszczelarzem oraz gra terenowa, podczas której uczestnicy poznawali rośliny miododajne, przyjazne pszczołom. Uczestnicy zajęć zapoznali się z zasadami zakładania ogrodów przyjaznych zwierzętom, wykorzystywania naturalnych produktów jako środków ochrony roślin oraz budowali domki dla pszczół dziko żyjących. Nagrody w postaci gadżetów „z pszczółką” ufundował organizator i pomysłodawca Wielkiego Dnia Pszczół – firma ZT Kruszwica S.A., prowadząca program „Z Kujawskim pomagamy pszczołom”.

3.5.2.6. Rykowisko Nad Wigrami

W dniu 15 września, w Ośrodku Edukacji nad Zatoką Słupiańską, zebrała się grupa miłośników przyrody pragnących wziąć udział w rykowisku jeleni. Przed wyjściem w teren Tomasz Huszcza, leśniczy Obwodu Ochronnego Mikołajewo, podzielił się z uczestnikami swoją wiedzą na temat jeleni. Punktem kulminacyjnym spotkania było wyjście w teren i nasłuchiwanie ryczących jeleni. Na zakończenie uczestnicy mogli podzielić się wrażeniami przy ognisku.

3.5.3. Konkursy

Konkurs dla gimnazjalistów „Różnorodność biologiczna i formy ochrony przyrody w Polsce”

Wigierski Park Narodowy, już po raz siódmy, włączył się do Konkursu Wiedzy Ekologicznej organizowanego przez Białowieski Park Narodowy. Konkurs jest adresowany do gimnazjalistów z terenu województwa podlaskiego. Wigierski Park Narodowy był koordynatorem powiatowym konkursu. Konkurs trwał od września do listopada. Składały się na niego trzy etapy. W etapach szkolnym i powiatowym uczestnicy pisali test. Uczniowie zakwalifikowani do etapu wojewódzkiego przygotowywali pracę autorską, pisali test oraz odpowiadali na pytania ustne. W etapach szkolnych wzięło udział w sumie 27 osób, a w konkursie powiatowym w WPN 14 osób. Do konkursu wojewódzkiego zakwalifikowali się uczniowie ze Szkoły Podstawowej w Nowince, Gimnazjum w Płaskiej i Szkoły Podstawowej Nr 10 w Suwałkach.

3.5.4. Warsztaty, spotkania, szkolenia

I. W ramach projektu LIFE11 NAT/PL/000431 w 2017 r. odbyły się następujące działania edukacyjne:

1) 21 sierpnia zorganizowano warsztaty dla 30 mieszkańców z terenu parku i okolic, dotyczące zielarstwa i wykorzystywania roślin w lecznictwie i kosmetyce w warunkach domowych. Uczestników zajęć zapoznano z możliwościami wykorzystania dziko rosnących roślin w kuchni regionalnej, sposobach uprawy niektórych roślin o wyjątkowych walorach leczniczych, bądź kulinarnych, w ogródkach przydomowych. Ponadto, prowadzący przekazali informacje o występujących na Suwalszczyźnie roślinach podlegających częściowej i ścisłej ochronie gatunkowej oraz o szkodliwości inwazyjnych gatunkach obcych.

2) 28 października dr Paweł Michał Owsianny przeprowadził warsztaty dla nauczycieli i osób prowadzących edukację przyrodniczą. Uczestnicy poznawali techniki myślenia i notowania graficznego, które wspomagają zapisywanie, porządkowanie i zapamiętywanie informacji.

II. Inne warsztaty:

W efekcie programu współpracy z Biurem Edukacji Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, w 2017 roku na terenie WPN zorganizowano 5 turnusów szkoleniowych dla nauczycieli, w których łącznie wzięło 136 osób. Byli to: nauczyciele przyrody w klasach 4-6, nauczyciele biologii, geografii i chemii w gimnazjach i szkołach średnich, nauczyciele nauczania początkowego i zintegrowanego w klasach I-III.

3.5.5. Inne wydarzenia zewnętrzne

Pracownicy Działu Edukacji uczestniczyli w wydarzeniach organizowanych przez inne instytucje, placówki edukacyjne i organizacje:

• 4 kwietnia wspólnie z Pracownią Naukowo-Edukacyjną obsługiwano stoisko informacyjne WPN podczas obchodów Dnia Life w Warszawie;
• W kwietniu pracownicy Działu Edukacji wygłosili prelekcje dla uczestników finału Ogólnopolskiej Olimpiady Geograficznej, która odbywała się w I LO w Suwałkach;
• 3 czerwca Wigierski Park przygotował stoisko edukacyjne i uczestniczył w festynie ekologicznym w Białymstoku, zorganizowanym przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Białymstoku;
• 6 sierpnia edukatorzy z WPN przygotowali i obsługiwali stoisko informacyjno-edukacyjne, prowadząc gry i zabawy dla najmłodszych uczestników w ramach obchodów Dnia Krasnopola;
• 14 sierpnia Wigierski Park Narodowy włączył się do akcji organizowanej przez Fundację Wigry Pro w pokamedulskim klasztorze w Wigrach, pod hasłem „Razem ratujmy życie”. Tego dnia w klasztorze wszystkie służby mundurowe obecne w naszym regionie przygotowały stoiska i pokazy promujące bezpieczne wakacje oraz bezpieczeństwo w życiu codziennym. Park przygotował stoisko informacyjno-edukacyjne, na którym pracownicy udzielali informacji oraz prowadzili gry i zabawy dla najmłodszych;
• 2 września pracownicy Działu Edukacji wzięli udział w obsłudze stoiska polskich parków narodowych w ramach imprezy imprezy Podlasie Slow Fest w Supraślu. Na stoisku prowadzono gry i zabawy przyrodnicze, a uczestnikom rozdano materiały promocyjne polskich parków narodowych;
• 3 września WPN włączył się w obchody Europejskich Dni Dziedzictwa w Dowspudzie, organizowanych przez Starostwo Powiatowe w Suwałkach. Tegorocznym hasłem obchodów był „Krajobraz dziedzictwa – dziedzictwo krajobrazu”;
• 4 listopada pracownik Działu Edukacji był jednym z wykładowców podczas obchodów Dnia Gryzonia w Białowieskim Parku Narodowym (dodatkowo wygłosił prelekcję nt. bobrów dla przewodników turystycznych w Białowieskim Parku Narodowym);
• 10 października zaprezentowano walory WPN oraz ofertę edukacyjno-turystyczną dla nauczycieli w Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Białymstoku.

3.5.6. Dotacje na działalność edukacyjną – przygotowanie wniosków, realizacja

Przygotowano wniosek o dofinansowanie projektu pt. „Wigierski Park Narodowy – znam, rozumiem, wspieram” (akronim: ZRYW 2017) w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020 oraz wniosek o dofinansowanie wkładu własnego w wysokości 15% do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (ten sam tytuł). Wartość wniosku do POIiŚ: 556 676 zł, wkład własny – VAT, który jest niekwalifikowalny: 61 335,71 zł. Kwota dotacji POIiŚ: 421 039,24 zł, kwota dofinansowania NFOŚiGW: 74 301,05 zł.

Wniosek POIiŚ znalazł się na liście podstawowej do dofinansowania. Podstawowy zakres projektu, który będzie realizowany do roku 2020, obejmuje: publikację wydawnictw (kwartalnik „Wigry”, kalendarz, przewodnik po wystawie, broszury i mapy „wyrywanki”), imprezy edukacyjne, turystyczne, muzealne, program współpracy z lokalnymi szkołami, warsztaty dla różnych grup zawodowych.

3.5.7. Pozostałe działania

Wigierski Park Narodowy przystąpił do projektu Stowarzyszenia Człowiek i Przyroda „Ochrona płazów na obszarach Natura 2000 w północno-wschodniej Polsce”. W kwietniu zostały rozstawione przenośne bariery naprowadzające dla płazów, na drodze gminnej Krzywe – Sobolewo, w miejscu gdzie kończą się wybudowane przepusty dla płazów i gdzie obserwowano dużą śmiertelność tych zwierząt. Pracownicy Działu Edukacji prowadzili monitoring i regularne przenoszenie płazów do początków maja br. Wszystkie odnotowane dane zostały wprowadzone do bazy stowarzyszenia http://www.monitoringplazow.pl/.

Dział Edukacji oraz pracownicy innych działów WPN wzięli udział w realizacji 4 odcinków programu „Załoga Eko” TVP, filmy zostały już wyemitowane, dostępne są pod linkami:

• http://vod.tvp.pl/26864303/v-odc-4-kto-przygarnie-pszczoly
• http://vod.tvp.pl/27700961/v-odc-13-jak-ryba-w-wodzie
• http://vod.tvp.pl/28146907/v-odc-15-na-szlaku-czarnej-hanczy
• http://vod.tvp.pl/28160400/v-odc-18-jeziora-oczka-i-suchary

Pracownicy Działu Edukacji wzięli także udział w przygotowaniu słuchowisk dla dzieci na antenie Polskiego Radia Dzieciom pt. „Strażnicy Dzikiego Królestwa”. Słuchowiska dostępne są pod linkiem: http://www.polskieradio.pl/18/4908,Straznicy-dzikiego-krolestwa.

13-15 kwietnia instytucja nadzorująca skontrolowała trwałość projektu „Kwartalnik Wigry jako narzędzie edukacji mieszkańców Wigierskiego Parku Narodowego i jego okolic” realizowanego w latach 2009-2012. Kontrola wypadła pozytywnie.

3.6. Muzeum Wigier im. Alfreda Lityńskiego

Maciej Ambrosiewicz

Zespół Muzeum Wigier wchodzi w skład Działu Edukacji Wigierskiego Parku Narodowego.

3.6.1. Programy edukacyjne

Muzeum Wigier oferowało zwiedzanie ekspozycji z przewodnikiem, indywidualnie lub z audioprzewodnikiem oraz zajęcia edukacyjne skierowane do dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Muzeum odwiedziło, kupując bilety, 14 258 osób (bilety wstępu do muzeum i bilety na rejsy łodzią Leptodora II). W roku 2017 pracownicy muzeum przeprowadzili 93 lekcje muzealne, w których uczestniczyły 1 723 osoby. Wśród lekcji muzealnych dużym zainteresowaniem cieszyły się zajęcia dotyczące jakości wody w jeziorze Wigry, biologii bobra, ptaków, ryb, życia zwierząt Wigierskiego Parku Narodowego, kształtowania się krajobrazu oraz Natury 2000.

W ofercie edukacyjnej nadal największym zainteresowaniem cieszyły się zajęcia na wodnych ścieżkach edukacyjnych – rejsy łodzią Leptodora II, prowadzone od początku maja do końca października 2017 roku; z 319 rejsów skorzystało 2 367 osób. Muzeum było miejscem szkoleń i spotkań nauczycieli, odbywały się tu również szkolenia organizowane przez WPN dla pracowników i członków stowarzyszeń turystycznych.

3.6.2. Wystawy czasowe

Część wystaw czasowych była umieszczona w muzeum już w roku 2016:

• wystawa poświęcona 40. rocznicy utworzenia pierwszych parków krajobrazowych w Polsce – Suwalskiego PK i Wigierskiego PK: „40 lat ochrony polskich krajobrazów 1976 – 2016” (czynna od 03.06.2016 r. do końca maja 2017 r.),
• wystawa „Co kryje las?” (kontynuacja wystawy z roku 2015 r.),

W roku 2017 udostępniano następujące wystawy czasowe:

• w dniu 29.06.2017 r. otwarto wystawę Andrzeja Strumiłło pt. "Tajga" (wystawiona do 30.09.2017 r.);
• 16.09.2017 r. otwarto wystawę o Aleksandrze Połujańskim (będzie wystawiona do 15.04.2018 r.);
• 29.09.2017 r. otwarto wystawę „Poznawanie wigierskiej przyrody z „Panem Tadeuszem". Zadanie to dofinansowane zostało przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku (będzie wystawiona do 30.09.2018 r.);
• 13.10.2017 r. otwarto wystawę zdjęć podwodnych Huberta i Miłosza Stojanowskich pt. „Po drugiej stronie lustra” (wystawiona do 8.12.2017 r.);
• 9.12.2017 r. otwarto wystawę „Zwierzęta w fotografii Wojciecha Misiukiewicza” (będzie wystawiona do 25.04.2018 r.).

3.6.3. Imprezy i akcje organizowane przez Muzeum Wigier

Muzeum Wigier kontynuowało działania dotyczące spotkań z podróżnikami, celem poszerzenia wiedzy wśród zainteresowanych mieszkańców na temat innych kultur, zabytków, wartości przyrodniczych itp. Tematy spotkań zamieszczono w załączniku 4, tabeli 4b.

Sporym zainteresowaniem cieszyły się imprezy organizowane w Muzeum Wigier. 20 maja po raz kolejny odbyła się Noc Muzeów, w trakcie której został pokazany spektakl opowiadający o ludziach pracujących w Stacji Hydrobiologicznej w Starym Folwarku (w jej budynku mieści się obecnie Muzeum Wigier). Spektakl na podstawie scenariusza opracowanego przez Macieja Ambrosiewicza i Wiesławę Malinowską wyreżyserowała Joanna Łupinowicz; aktorami byli m.in. pracownicy WPN.

W dniu 24 czerwca została przeprowadzona kolejna, trzecia edycja gry terenowej pt. „W poszukiwaniu kwiatu paproci i nie tylko”.

Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe przy współpracy z Wigierskim Parkiem Narodowym i Lasami Państwowymi przeprowadziło w dniu 16.09.2017 sesję naukową poświęconą Aleksandrowi Połujańskiemu (1814-1866), który był pionierem polskiego piśmiennictwa leśnego oraz autorem pierwszego przewodnika mówiącego o Suwalszczyźnie.

3.6.4. Udostępnienie muzeum

W 2017 roku pracownicy Muzeum Wigier prowadzili ewidencję osób zwiedzających i uczestniczących w lekcjach muzealnych. Muzeum Wigier w 2017 roku sprzedało 5 941 biletów wstępu na wystawy. Ponad połowę wszystkich zwiedzających – 7 491 osób, stanowili turyści odwiedzający muzeum w grupach zorganizowanych. Odwiedzającymi muzeum, podobnie jak w ubiegłym roku, byli przede wszystkim turyści z Polski. Zagraniczni goście muzeum pochodzili z takich krajów jak: Niemcy, Litwa, Rosja, Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania, Holandia, USA, Białoruś i Francja. Porównując tegoroczny sezon turystyczno-edukacyjny w Muzeum Wigier z rokiem poprzednim, stwierdzono spadek liczby zwiedzających. Na niższą frekwencję miała wpływ pogoda i zmiana zasad w organizacji grup szkolnych.

Turyści oceniali bardzo pozytywnie ekspozycje muzeum, zadawali też często pytania dotyczące jego funkcjonowania, atrakcji w okolicy i na terenie WPN, możliwości posmakowania potraw regionalnych, miejsc gdzie można zjeść ryby, dojazdu do klasztoru wigierskiego, wędkowania na wodach WPN, noclegów, wypożyczenia rowerów, kajaków i żaglówek.

Do najlepszych doświadczeń podczas zwiedzania turyści zaliczyli przede wszystkim interaktywną, nowoczesną formę edukacji, zastosowanie audioprzewodników przy zwiedzaniu indywidualnym i grupowym. Wysoką ocenę uzyskało wyposażenie wystaw w ekrany dotykowe i tablice interaktywne, które oddziałują intensywniej na zmysły i emocje oraz rejsy Leptodorą II po jeziorze Wigry.

Pracownicy muzeum obsługują punkt informacji turystycznej (kategoria 3 gwiazdek w czterogwiazdkowej skali); certyfikacja została przeprowadzona przez Polską Organizację Turystyczną i Podlaską Regionalną Organizację Turystyczną. Certyfikat jest ważny do września 2018 roku. W roku 2017 punkt „it” w muzeum uzyskał dobrą ocenę w "Raporcie Tajemniczy Klient – Informacja Turystyczna 2017" (link do oceny, która wyniosła średnio 83%: https://www.pot.gov.pl/attachments/article/1804/raport-tajemniczy-klient-informacja-turystyczna-2017.pdf).

3.6.5. Promocja

W 2017 roku Muzeum Wigier, z okazji otwarcia każdej wystawy, cyklicznych spotkań czy organizowanych imprez, wysyłało od 200 do 300 zaproszeń drogą elektroniczną. Dodatkowo, informowano o organizowanych wydarzeniach na stronie internetowej WPN, a także przez media oraz portale społecznościowe.

Na bieżąco prowadzona jest własna strona internetowa parku (www.wigry.org.pl), z podstroną Muzeum Wigier. Bardzo często zgłaszanie grup, chętnych do odwiedzania muzeum, odbywało się przez stronę www. Informacje o Muzeum Wigier i imprezach w nim organizowanych ukazywały się na wielu stronach internetowych, w tym:

• Niebywałe Suwałki www.niebywalesuwalki.pl;
• Suwalski Serwis Informacyjny www.suwalki.info;
• Radio5 www.radio5.com.pl;
• Wrota Podlasia (oferta turystyczna) www.turystyka.wrotapodlasia.pl;
• Forum Suwałki www.forum.suwalki.pl.

Przekazano materiały informacyjne o Muzeum Wigier do: punktów informacji turystycznej w Suwałkach (SIRT, CMIKT), Augustowie, Sejnach, Białymstoku (Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna).

Telewizja Białystok i lokalne „Radio 5” nagrały materiały o Muzeum Wigier.