3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych

3.1.1. Ochrona lasu

W celu zabezpieczenia ekosystemów leśnych przed czynnikami abiotycznymi i biotycznymi, w 2015 roku wykonano następujące zabiegi:

1. Prognozowanie wystąpienia zagrożenia ze strony owadów liściożernych polegające na:

1. próbnych odłowach samców brudnicy mniszki do 40 pułapek feromonowych, w których zastosowano feromon o nazwie Lymodor;
2. obserwacjach intensywności lotów samic brudnicy mniszki wykonanych metodą transektów (10 drzew). Samice zaobserwowano w czterech obwodach ochronnych: Powały (3 szt.), Mikołajewo (2 szt.), Lipowe (1 szt.) oraz Wysoki Most (1 szt.);
3. jesiennych poszukiwaniach owadów zimujących w ściółce na powierzchniach podokapowych. Zebrano i oznaczono materiał z 57 partii kontrolnych, wyznaczonych w 2007 roku metodą „10 ramek”.

2. Ograniczanie występowania owadów kambiofagicznych polegające na:

1. wykładaniu drzew pułapkowych, tzw. pułapek klasycznych (17 sztuk). Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy i wywroty oraz drzewa uszkodzone. Pułapki służyły obserwacji stadiów rozwojowych korników świerkowych, po wykorzystaniu zostały terminowo korowane lub wywożone z lasu;
2. odłowach kambiofagów świerka (kornik drukarz i chrząszcze towarzyszące) w pułapki feromonowe (181 sztuk). Zastosowano pułapki Theysohna. Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon Ipsodor;
3. wyszukiwaniu od początku maja do końca sierpnia drzew zasiedlonych przez kornika drukarza, przypłaszczka granatka i inne owady. W wyniku tych czynności usunięto 1981 m³ (w 2014 r. – 1910 m³) drewna świerkowego i 1063 m³ (w 2014 r. – 520 m³) drewna sosnowego zasiedlonego przez owady. Prowadzono także systematyczną kontrolę i czyszczenie wyłożonych pułapek feromonowych. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6520 godzin;
4. rozdrabnianiu gałęzi po usuniętych świerkach (920 rbh).

3. Ograniczanie szkód wyrządzanych przez duże ssaki roślinożerne w drzewostanach polegające na:

1. zabezpieczaniu upraw repelentem Cervacol Extra na powierzchni 68,30 ha. Ochronę stosowano tylko na części sadzonek, zapewniając utrzymanie bazy żerowej zwierząt. Na jednym hektarze powierzchni smarowano ok. 1,5-2 tys. sadzonek;
2. wykonaniu nowych ogrodzeń z użyciem siatki o wys. 2 m (1430 mb), w celu ochrony 1,18 ha upraw. Naprawiano także stare grodzenia (578 rbh);
3. uprawie 5,51 ha poletek zaporowych (owies, żyto, kukurydza). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny w lesie w okresie nasilonych szkód w uprawach rolnych.

Osłony indywidualne zostały zdjęte z 1,9 tys. sadzonek, ponieważ spełniły już swoją rolę ochronną, a drzewa wyrosły i już są mniej narażone na zgryzanie przez zwierzynę pędów głównych.

Zakres i rozmiar wymienionych czynności od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2009 roku zaprzestano zabezpieczania sadzonek osłonami indywidualnymi, podczas gdy w latach poprzednich co roku stosowano tę metodę (1500-4000 szt.). Od 2010 roku rozpoczęto zdejmowanie osłon indywidualnych zakładanych kilka lat temu i również w tym roku kontynuowano te działania.

W 2015 r. po raz trzeci zakup materiałów oraz koszty usług z zakresu ochrony lasu w całości były sfinansowane ze środków funduszu leśnego.

3.1.2. Redukcja zwierząt podlegających regulacji ilościowej

Dorota Zaborowska

Redukcję zwierząt łownych na terenie Parku wykonuje się w związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę. Podstawą wykonywania redukcji jest Zarządzenie nr 1/2006 Dyrektora Parku z dnia 16 stycznia 2006 roku w sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego oraz zasady selekcji osobniczej i populacyjnej zwierząt łownych na terenie Puszczy Augustowskiej.

Ustalanie rocznych planów redukcji odbywa się na podstawie corocznych inwentaryzacji zwierzyny. Liczenie zwierzyny przeprowadzono 25 lutego 2015 r. metodą pędzeń próbnych. W tym samym czasie odbyło ono również na terenie sąsiednich nadleśnictw Puszczy Augustowskiej. Pędzenia odbyły się w 4 miotach na łącznej pow. 755 ha, w obwodach ochronnych: Leszczewek, Lipowe, Mikołajewo i Gawarzec. Dane zostały przeliczone przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych dla całego Rejonu Hodowlanego Puszczy Augustowskiej. Na podstawie wyliczeń stwierdzono, że liczebność zwierząt łownych na początku 2015 roku wynosiła: 35 łosi, 300 jeleni, 300 saren i 150 dzików.

W ramach współpracy z Fundacją WWF Polska przeprowadzono dwukrotnie (10 lutego, 5 marca) zimowe tropienia rysi i wilków. W pierwszym tropieniu stwierdzono tropy 8 wilków a w drugim 7. Wilki były obserwowane również podczas pędzeń (25 lutego) – 6 szt. oraz stale są rejestrowane przez fotopułapki.

Liczebność zwierzyny w latach 2002-2015 przedstawiono na wykresie.  

Rysunek 1. Liczebność zwierzyny w latach 2002-2015

Redukcję populacji zwierzyny grubej zaplanowano w liczbie 127 osobników, w tym 27 jeleni, 20 saren i 80 dzików, wykonano w liczbie 109 osobników (85,8% założonego planu w zeszłym roku 75,3%), w tym:

Przez cały rok nadal obowiązywały ograniczenia związane z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń.

Dotychczas na terenie Polski stwierdzono 79 przypadków ASF u dzików i 3 u świń domowych – wszystkie na terenie województwa podlaskiego w powiatach białostockim, sokólskim i hajnowskim. W 2015 r. wystąpiło 47 przypadków ASF u dzików i jeden u świni domowej.

Dla porównania dane Głównego Inspektoratu Weterynarii dotyczące pomoru w innych krajach (2015 r.):

Tabela 5. Statystyka przypadków ASF u dzików i świń w 2015 r.

W 2015 roku WPN wypłacił rolnikom odszkodowania za szkody wyrządzone przez zwierzynę w wysokości 111 252,84 zł (w 2014 r. – 85 626,91 zł). Powierzchnia zredukowana szkód wyniosła 67,78 ha (w 2013 r. – 54,97 ha). Z powodu wzrostu populacji jeleni, dużej aktywności dzików (łagodna zima) znacznie wzrosła łączna powierzchnia zredukowana szkód a dodatkowo wyższe ceny plonów rolnych w porównaniu do roku ubiegłego spowodowały istotny wzrost wypłacanych odszkodowań..

Wartość wypłaconych odszkodowań w latach 2002-2015 przedstawia wykres:

Rysunek 2. Wartość odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w latach 2002-2015

3.1.3. Hodowla lasu

3.1.3.1. Realizacja zadań ochronnych

W roku 2015 wykonano następujące zadania z zakresu hodowli lasu:

• dolesianie luk i przerzedzeń – 1,38 ha;
• poprawki i uzupełnienia – 0,85 ha;
• pielęgnowanie gleby, niszczenie chwastów na uprawach na powierzchni 5,30 ha;
• czyszczenia wczesne na powierzchni 4,99 ha;
• czyszczenia późne na powierzchni 8,77 ha;
• obrączkowanie drzew – 33 szt.;
• jesienne przygotowanie powierzchni pod odnowienia w 2016 r. na powierzchni 9,57 ha.

Zabiegi ochronne sfinansowane były ze środków funduszu leśnego w ramach przedsięwzięcia: „Czynna ochrona ekosystemów leśnych Wigierskiego Parku Narodowego w 2015 roku”.

Rysunek 3. Analiza wykonania głównych prac z zakresu hodowli lasu w latach 2011-2015 [ha]

Tabela 6. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w 2015 r.

Tabela 7. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w latach 2002-2015

3.1.3.2. Ocena udatności upraw

W 2015 roku ocenie udatności podlegały uprawy z roku 2011 (ocena w piątym roku istnienia uprawy – ocena końcowa) i z 2014 (ocena w drugim roku istnienia uprawy – ocena wstępna). Przy ocenie brano pod uwagę następujące elementy: stopień pokrycia powierzchni przez uprawę, oznaki chorobowe i uszkodzenia wywołane przez czynniki przyrody żywej i nieożywionej, formę zmieszania gatunków, skład gatunkowy uprawy. Udatność każdej ocenianej uprawy oceniono w czterostopniowej skali: uprawa bardzo dobra, dobra, zadowalająca i przepadła.

Wyniki oceny są następujące:

uprawy z roku 2011, ocena końcowa:

uprawy z roku 2014, ocena wstępna:

Dalej »