2. ZAGROŻENIA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU
Piotr Pieczyński
Tabele poniżej przedstawiają zidentyfikowane w 2015 roku zagrożenia wypełniania podstawowych funkcji Parku. W ostatniej kolumnie przedstawiono potencjalne, możliwe do zastosowania sposoby eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków, które stosowano w 2015.
Tabela 1. Zagrożenia wewnętrzne istniejące
Lp. |
Identyfikacja i ocena zagrożeń |
Sposób eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków |
1 |
Urbanizacja Parku prowadząca do degradacji walorów przyrodniczych i krajobrazowych |
- Kontynuacja działań zmierzających do opracowania planu ochrony przy udziale mieszkańców Parku i uzyskania dla niego społecznej akceptacji.
- Działania na rzecz wprowadzenia do planu ochrony Parku oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i planów zagospodarowania przestrzennego województwa postanowień ograniczających zabudowę w wybranych miejscach Parku, w szczególności obszarów położonych poza granicami skupionej zabudowy miejscowości, oraz innych zasad i wytycznych gwarantujących ochronę walorów przyrodniczych, kulturowych i
krajobrazowych w gospodarowaniu przestrzenią i budownictwie na terenie Parku. Prowadzenie uzgodnień w ramach postępowań w sprawie decyzji o warunkach zabudowy na terenie Parku.
- Wykupy gruntów prywatnych znajdujących się na terenie Parku.
|
2 |
Zmniejszanie się różnorodności biologicznej w nieleśnych ekosystemach lądowych |
- Powstrzymywanie (na wybranych obszarach) sukcesji zbiorowisk nieleśnych, poprzez usuwanie drzew i krzewów.
- Wykaszanie roślinności dostosowane terminem i intensywnością do typu zbiorowisk roślinnych oraz biologicznych właściwości cennych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów.
- Zachowanie lub poprawa różnorodności biologicznej właściwej dla danego typu ekosystemu, w szczególności przez zachowanie lub przywracanie siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów, a w razie potrzeby, przez wprowadzanie tych gatunków.
- Utrzymanie gruntów uprawnych w kulturze rolnej.
- Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk.
- Wykupy przyrodniczo cennych gruntów nieleśnych.
- Aktywna ochrona stanowisk cennych gatunków i restytucja siedlisk, inwentaryzacja i eliminacja inwazyjnych gatunków obcych, zachowanie gospodarki ekstensywnej i tradycyjnych sposobów użytkowania gruntów rolnych.
- Restytucja tradycyjnych ras zwierząt i odmian roślin uprawnych.
|
3 |
Zmniejszanie się różnorodności biologicznej poprzez ekspansję obcych gatunków roślin i zwierząt |
- Eliminowanie obcych gatunków zagrażających rodzimym gatunkom.
- Monitoring obcych gatunków inwazyjnych.
- Prowadzenie działalności edukacyjnej dotyczącej rozpoznawania gatunków obcych i sposobów zapobiegania ich rozprzestrzenianiu.
- Zachęcanie do uprawy i hodowli rodzimych gatunków roślin i zwierząt.
|
4 |
Zanieczyszczenie powietrza i powierzchni gleby |
- Zbiórka, segregacja i wywóz odpadów stałych we współpracy z samorządem lokalnym.
- Likwidacja nielegalnych składowisk odpadów i rekultywacja terenu.
- Termomodernizacja budynków stanowiących własność Parku oraz modernizacja systemów ich ogrzewania.
- Wprowadzanie i popularyzacja technologii wykorzystania źródeł energii nie oddziałujących negatywnie na walory przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe Parku.
- Monitoring jakości powietrza i gleby.
- Prowadzenie działalności edukacyjnej.
|
5 |
Zanieczyszczenie wód |
Ograniczanie dopływu substancji biogennych i eliminowanie dopływu zanieczyszczonych wód, poprzez:
- popieranie i propagowanie systemu rozbudowy oczyszczania ścieków i kanalizacji wsi, a także oczyszczania ścieków burzowych,
- ograniczanie zanieczyszczania wód powierzchniowych i podziemnych odciekami z pryzm obornika - budowa płyt obornikowych,
- usuwanie zanieczyszczeń antropogenicznych – odpadów,
- utrzymanie i odtwarzanie trwałej pokrywy roślinnej w strefie brzegowej wód,
- zachowanie nieużytków i innych gruntów z trwałą pokrywą roślinną w zlewniach dopływów jezior i w zlewniach bezpośrednich jezior,
- propagowanie ograniczania stosowania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin w zlewniach bezpośrednich jezior,
- wykupy gruntów położonych w zlewniach bezpośrednich jezior i rzek,
- prowadzenie badań naukowych i monitoringu jakości wód,
- ograniczanie skutków eutrofizacji jezior poprzez sterowanie strukturą i liczebnością zespołów ryb,
- zachęcanie rolników z terenu Parku i otuliny do uczestnictwa w programach rolno-środowiskowych,
- prowadzenie działalności edukacyjnej.
|
6 |
Utrata stabilności zasobów wodnych |
Utrzymanie właściwego poziomu (stanu) wód powierzchniowych i gruntowych, poprzez:
- zapobieganie osuszania terenów podmokłych i likwidacji drobnych zbiorników wodnych,
- zapobieganie eksploatacji kopalin, wydobywaniu torfu i kopaniu stawów na torfowiskach i glebach organicznych,
- ochrona małej retencji - wykonywanie zastawek, likwidacja rowów odwadniających, odtwarzanie śródpolnych i śródleśnych oczek wodnych,
- utrzymanie naturalnego ustroju wodnego cieków,
- prowadzenie monitoringu hydrologicznego.
|
7 |
Zmniejszanie różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych |
- Zachowanie lub odtwarzanie różnorodności biologicznej właściwej dla danego zbiorowiska leśnego, w szczególności przez zachowanie lub przywracanie siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów, a w razie potrzeby, przez wprowadzanie tych gatunków.
- Zwiększanie zasobów rozkładającego się drewna, poprzez pozostawienie zamierających i martwych drzew, w tym drzew iglastych o ponadprzeciętnych rozmiarach.
|
8 |
1. Niezgodność składu gatunkowego i struktury przestrzennej drzewostanów z naturalnym zbiorowiskiem leśnym.
2. Obniżenie naturalnej odporności ekosystemów leśnych na działanie czynników biotycznych i abiotycznych |
Przywracanie składu gatunkowego i struktury przestrzennej drzewostanów zgodnej z naturalnym zbiorowiskiem leśnym, poprzez:
- cięcia regulujące strukturę przestrzenną, gatunkową i wiekową – pielęgnacyjno-hodowlane i ochronne,
- dolesianie wybranych luk i przerzedzeń, poprawki i uzupełnienia gatunkami zgodnymi z naturalnym zbiorowiskiem leśnym,
- porządkowanie powierzchni i przygotowanie gleby pod odnowienia,
- pielęgnację upraw,
- umożliwienie przebiegu naturalnych procesów prowadzących do unaturalnienia składu gatunkowego zbiorowisk leśnych i do naturalnego rozwoju ich struktury przestrzennej
- inicjowanie odnowień naturalnych,
- prowadzenie działań renaturyzacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem siedlisk i gatunków chronionych w ramach sieci Natura 2000.
|
9 |
Zagrożenie trwałości drzewostanów przez nadmiernie rozmnażające się owady i grzyby |
Ograniczanie nadmiernie rozmnażających się owadów i grzybów, poprzez:
- prognozowanie występowania owadów,
- wykładanie pułapek,
- wyszukiwanie i usuwanie części drzew zasiedlonych przez kambiofagi i opanowanych przez hubę korzeniową,
- usuwanie części drzew iglastych przewróconych lub złamanych w wyniku działania czynników abiotycznych,
- terminowe korowanie drewna zasiedlonego przez kambiofagi,
- mechaniczne rozdrabnianie pozostających niektórych drzew, które mogą być bazą rozmnożeniową dla kambiofagów, z pozostawieniem zrębków na powierzchni
|
10 |
Nadmierne uszkodzenia w lasach i uprawach rolnych powodowane przez ssaki roślinożerne |
Zabezpieczanie drzewostanów i upraw rolnych poprzez:
- regulację liczebności oraz struktury wiekowej i płciowej jelenia (Cervus elaphus), sarny (Capreolus capreolus) i dzika (
Sus scrofa),
- zabezpieczanie upraw leśnych przed zgryzaniem i spałowaniem,
- zwiększenie bazy żerowej poprzez uprawę poletek z uprawami rolnymi,
- okresowe obserwacje szkód w drzewostanach i uprawach rolnych.
|
11 |
Pożary |
- Prowadzenie dyżurów przeciwpożarowych.
- Utrzymanie wyznaczonych dróg w stanie przejezdności.
- Stała kontrola terenu w okresie zagrożenia pożarowego.
- Gaszenie pożarów.
- Konserwacja punktów czerpania wody.
- Usuwanie materiałów łatwopalnych z terenów zagrożonych.
- Remont i wymiana tablic informacyjnych o zagrożeniach pożarowych.
|
12 |
Zmniejszanie się różnorodności biologicznej w nieleśnych ekosystemach lądowych |
- Powstrzymywanie (na wybranych obszarach) sukcesji zbiorowisk nieleśnych, poprzez usuwanie drzew i krzewów.
- Wykaszanie roślinności dostosowane terminem i intensywnością do typu zbiorowisk roślinnych oraz biologicznych właściwości popieranych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów.
- Zachowanie lub odtwarzanie różnorodności biologicznej właściwej dla danego typu ekosystemu, w szczególności przez zachowanie lub przywracanie siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów, a w razie potrzeby, przez wprowadzanie tych gatunków.
- Utrzymanie gruntów uprawnych w kulturze rolnej.
- Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk.
- Wykupy przyrodniczo cennych gruntów nieleśnych.
- Aktywna ochrona stanowisk cennych gatunków i restytucja siedlisk, inwentaryzacja i eliminacja inwazyjnych gatunków obcych, zachowanie gospodarki ekstensywnej i tradycyjnych sposobów użytkowania gruntów rolnych.
- Restytucja tradycyjnych ras zwierząt i odmian roślin uprawnych.
|
13 |
Zaburzenia w strukturze troficznej ekosystemów wodnych i w składzie gatunkowym ichtiofauny. Spadek różnorodności i zmiany struktury gatunkowej i liczebności ryb. |
Regulacja struktury gatunkowej i liczebności ryb poprzez:
- zarybienia wybranych wód Parku wylęgiem i narybkiem gatunków zagrożonych wyginięciem oraz wykazujących niską liczebność,
- restytucję gatunków, które wyginęły w wyniku antropopresji,
- odłowy regulacyjne i kontrolne,
- badania naukowe i monitoring zmian zachodzących w strukturze i liczebności zespołów ichtiofauny,
- zwalczanie kłusownictwa rybackiego, dostosowanie zasad wędkowania do potrzeb ochrony ekosystemów wodnych,
- pozyskanie ikry siei (Coregonus lavaretus), sielawy (Coregonus albula) i szczupaka (Esox lucius), hodowlę wylęgu w warunkach kontrolowanych.
|
14 |
Wzrastająca presja kormorana czarnego (Phalacrocorax carbo) |
- Uwzględnianie wzrastającej presji kormorana czarnego (Phalacrocorax carbo) na ryby przy ustalaniu wielkości odłowów regulacyjnych.
- Kompensacja presji na rybostan poprzez zarybienia.
- Niedopuszczanie do zakładania kolonii lęgowych.
- Monitoring liczebności kormorana.
|
15 |
Pogarszanie się warunków sanitarnych i tlenowych w strefie trzcinowisk jezior |
- Zimowe koszenie części trzcinowisk.
- Częściowe usuwanie skoszonej roślinności wynurzonej z wybranych akwenów.
|
16 |
Zanikanie i przekształcanie siedlisk gatunków zwierząt |
- Zachowanie różnorodności, powierzchni i właściwego środowiska życia zwierząt.
- Tworzenie siedlisk zastępczych.
- Monitoring populacji zwierząt.
|
17 |
Utrudnienia w przemieszczaniu się zwierząt przez drogi |
- Budowa bezkolizyjnych przejść dla zwierząt przez ciągi komunikacyjne.
- Działania na rzecz ograniczenia prędkości jazdy na wybranych odcinkach dróg.
|
18 |
Nieszczęśliwe zdarzenia losowe, którym ulegają zwierzęta |
Okresowe przetrzymywanie i leczenie zwierząt wymagających opieki w celu ich powrotu do naturalnego środowiska |
19 |
Zużycie techniczne obiektów kultury materialnej |
- Konserwacja i rewaloryzacja obiektów będących własnością Parku.
- Wspieranie ochrony zabytków stanowiących własność innych podmiotów niż Skarb Państwa, poprzez pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych.
- Wykupy obiektów kultury materialnej.
|
20 |
1. Nadmierna presja turystyczna i rekreacyjna.
2. Niekontrolowana penetracja terenu Parku przez ludzi. |
- Wprowadzanie ograniczeń dotyczących miejsc, terminów i sposobów udostępnienia.
- Egzekwowanie zakazu wstępu do stref wyłączonych z turystyki.
- Budowa i utrzymanie urządzeń służących kanalizowaniu ruchu turystycznego, w tym oznakowań szlaków turystycznych.
- Ustawianie barier w celu uniemożliwienia wjazdu pojazdów na drogi dla nich nieudostępnione.
- Prowadzenie działalności informacyjnej i edukacyjnej.
|
21 |
Przestępstwa i wykroczenia przeciwko przyrodzie i środowisku Parku |
- Zwalczanie przestępstw i wykroczeń.
- Prowadzenie powszechnej, wielokierunkowej i różnorodnej edukacji środowiskowej.
- Rozwój polityki informacyjnej Parku oraz rozwijanie form komunikacji społecznej.
- Współdziałanie z organizacjami pozarządowymi.
- Utrzymanie funkcjonowania obiektów służących edukacji przyrodniczej i kulturowej
|
22 |
Niewystarczający zakres inwentaryzacji zasobów, tworów i składników przyrody |
Prowadzenie inwentaryzacji, badań naukowych i monitoringu. |
Tabela 2. Zagrożenia wewnętrzne potencjalne
Lp. |
Identyfikacja i ocena zagrożeń |
Sposób eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków |
1 |
Zanieczyszczenie środowiska spowodowane intensyfikacją rolnictwa |
- Popularyzacja dobrej praktyki rolniczej i wdrażania programów rolno- środowiskowych.
- Propagowanie ograniczania stosowania nawozów sztucznych i biocydów.
- Zakaz lokalizowania na terenie Parku ferm hodowlanych powyżej 40 DJP.
- Propagowanie wdrażania stref buforowych przy wodach i rowach, nie nawożonych i nie użytkowanych ornie.
|
2 |
Erozja gleb (wodna i wietrzna) związana z intensyfikacją rolnictwa |
- Utrzymanie i odtwarzanie trwałej pokrywy roślinnej na stokach i powierzchniach otwartych,
- Prowadzenie zabiegów agrotechnicznych w poprzek stoku,
- Minimalizowanie czasu, w którym uprawiana gleba jest pozbawiona roślinności,
- Zachowanie obecnej mozaikowej struktury użytków rolnych,
- Zabezpieczanie mechaniczne stoków,
- Realizacja programów rolno-środowiskowych,
- Wykupy gruntów zagrożonych erozją.
|
3 |
Przerwanie powiązań przyrodniczych Parku poprzez rozbudowę dróg znajdujących się na terenie Parku, a w wyniku tego doprowadzenie do degeneracji (zubożenia gatunkowego) flory i fauny Parku |
- Utrzymanie obecnych klas dróg wojewódzkich i powiatowych przecinających Park, w szczególności wojewódzkiej nr 653 Suwałki – Sejny.
- Oznakowanie i ograniczenie szybkości na drogach przecinających Park.
- Budowa przejść dla zwierząt.
|
4 |
Obniżenie poziomu wód gruntowych, wysychanie i murszenie torfowisk |
- Budowa, odnawianie i konserwacja infrastruktury technicznej wspomagającej retencję wód.
- Monitorowanie stanu wód.
- Utrzymanie w stanie naturalnym lub renaturyzacja torfowisk, w szczególności dzięki ich wykupom
|
5 |
Spadek różnorodności gatunkowej i biologicznej zwierząt |
- Restytucja i reintrodukcja gatunków zwierząt, które dawniej występowały na terenie Parku.
- Sterowanie zagęszczeniem, strukturą gatunkową, wiekową i przestrzenną wybranych populacji zwierząt.
- Zasilanie populacji gatunków rzadkich i zagrożonych nowymi osobnikami.
- Odtwarzanie siedlisk.
- Restytucja rodzimych ras zwierząt gospodarskich
- Ograniczanie liczebności obcych gatunków zwierząt.
- Monitoring zagrożonych gatunków zwierząt.
|
Tabela 3. Zagrożenia zewnętrzne istniejące
Lp. |
Identyfikacja i ocena zagrożeń |
Sposób eliminacji i minimalizacji zagrożeń i ich skutków |
1 |
Urbanizacja niektórych obszarów otuliny Parku mająca wpływ na przyrodę i krajobraz terenów wewnątrz Parku |
Wprowadzenie do powstającego planu ochrony Parku, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, postulatów ograniczających zabudowę w wybranych miejscach w pobliżu granic Parku. |
2 |
Zmiany stosunków wodnych w otulinie Parku |
Wprowadzenie w powstającym planie ochrony Parku norm dotyczących utrzymania właściwego poziomu wód powierzchniowych w otulinie Parku, w szczególności w zakresie:
- zabezpieczenia przed osuszeniem terenów podmokłych (mokradeł i torfowisk) powiązanych z terenem Parku,
- lokalizacji kopalń kruszywa w oparciu o monitoring stanów wód powierzchniowych i podziemnych i o analizę możliwego wpływu kopalni na stany wód wewnątrz Parku.
|
3 |
Zanieczyszczenie wód w otulinie Parku |
- Popieranie i doskonalenie gospodarki wodno-ściekowej w zlewniach wód Parku poprzez rozwój sieci kanalizacyjnej, podnoszenie efektywności oczyszczania ścieków, instalowanie urządzeń oczyszczania wód burzowych i roztopowych.
- Popieranie rolnictwa ekologicznego, poprzez wpływanie na ograniczanie stosowania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin.
- Ograniczanie zanieczyszczania wód powierzchniowych i podziemnych odciekami z obornika.
- Zachęcanie rolników do uczestnictwa w programach rolno-środowiskowych.
|
4 |
Zanieczyszczenie powietrza |
Zachęcanie do:
- modernizacji systemów ogrzewania poprzez wprowadzanie i popularyzację technologii wykorzystania bezemisyjnych i niskoemisyjnych źródeł energii ciepła,
- termomodernizacji budynków,
- modernizacja urządzeń oczyszczania spalin w ciepłowni miejskiej, rozbudowy sieci ciepłowniczej, gazyfikacji miasta, wprowadzania niskoemisyjnego taboru komunikacji miejskiej.
|
5 |
Zanikanie i przekształcanie siedlisk gatunków roślin i zwierząt |
Dążenie do wykupienia i objęcia ochroną gruntów z cennymi siedliskami roślin i zwierząt przylegających do granic Parku, w szczególności gruntów hydrogenicznych, położonych:
- przy południowo-wschodniej granicy Parku we wsi Sarnetki,
- przy północno-wschodnim brzegu jeziora Pierty,
- na cyplu pomiędzy jeziorami Czarne i Krzywe,
- przylegających do jezior Długie i Okrągłe wzdłuż zachodniej granicy Parku.
|
6 |
Ekspansja obcych gatunków roślin i zwierząt |
- Zachęcanie do uprawy i hodowli rodzimych roślin i zwierząt w otulinie Parku.
- Usuwanie ekspansywnych obcych gatunków roślin.
- Ograniczanie liczebności obcych gatunków zwierząt stanowiących zagrożenie dla istnienia gatunków rodzimych.
|
Tabela 4. Zagrożenia zewnętrzne potencjalne
Lp. |
Identyfikacja i ocena zagrożeń |
Sposób eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków |
1 |
Zanieczyszczenie środowiska powodowane przez nowe obiekty przemysłowe i inwestycje drogowe |
Starania o wprowadzenie do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i planów zagospodarowania przestrzennego województw, postanowień ograniczających w otulinie Parku budowę obiektów przemysłowych lub inwestycji drogowych mogących negatywnie wpływać na środowisko wewnątrz Parku. |
2 |
Przerywanie korytarzy ekologicznych, wpływające na zachwianie spójności Parku z siecią obszarów Natura 2000 przez budowę farm wiatrowych stwarzających zagrożenie bytowania cennych gatunków ptaków migrujących oraz gniazdujących w Parku i żerujących poza jego granicami |
Starania o wprowadzenie do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i planów zagospodarowania przestrzennego województw, postanowień ograniczających budowę farm wiatrowych na trasach wędrówek oraz na obszarach żerowania ptaków i nietoperzy, podlegających ochronie ścisłej oraz w promieniu 3 km od granic Parku. |
3 |
Pogorszenie jakości wody cieków wpływających na obszar Parku (Czarna Hańcza, Wiatrołuża i Kamionka) |
Kontrola jakości wody i wielkości ładunków transportowanych tymi rzekami oraz podejmowanie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniu wód. |
Dalej »
|