3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych

3.1.1. Ochrona lasu

W celu zabezpieczenia ekosystemów leśnych przed czynnikami abiotycznymi i biotycznymi, w 2014 roku wykonano następujące zabiegi:

1. Prognozowanie wystąpienia zagrożenia ze strony owadów liściożernych polegające na:

1. próbnych odłowach samców brudnicy mniszki do 40 pułapek feromonowych, w których zastosowano feromon o nazwie Lymodor;
2. obserwacjach intensywności lotów samic brudnicy mniszki wykonanych metodą transektu (10 drzew). Samice zaobserwowano jedynie w obwodzie ochronnym Powały (2 szt.);
3. jesiennych poszukiwaniach owadów zimujących w ściółce na powierzchniach podokapowych. Zebrano i oznaczono materiał z 57 partii kontrolnych, wyznaczonych w 2007 roku metodą „10 ramek”.

2. Ograniczanie występowania owadów kambiofagicznych polegające na:

1. wykładaniu drzew pułapkowych, tzw. pułapek klasycznych (16 sztuk). Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy i wywroty oraz drzewa uszkodzone. Pułapki służyły obserwacji stadiów rozwojowych korników świerkowych, po wykorzystaniu zostały terminowo korowane lub wywożone z lasu;
2. odłowach kambiofagów świerka (kornik drukarz i chrząszcze towarzyszące) w pułapki feromonowe (187 sztuk). Zastosowano pułapki Theysohna. Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon Ipsodor;
3. wyszukiwaniu od początku maja do końca sierpnia drzew zasiedlonych przez kornika drukarza, przypłaszczka granatka i inne owady. W wyniku tych czynności usunięto 1910 m³ (w 2013 r. - 2653 m³) drewna świerkowego i 520 m³ (w 2013 r. - 822 m³) drewna sosnowego zasiedlonego przez owady. Prowadzono także systematyczną kontrolę i czyszczenie wyłożonych pułapek feromonowych. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6680 godzin;
4. rozdrabnianiu gałęzi po usuniętych świerkach (920 rbh).

3. Ograniczanie szkód wyrządzanych w drzewostanach przez duże ssaki roślinożerne polegające na:

1. zabezpieczaniu upraw repelentem Cervacol Extra na powierzchni 69,30 ha. Ochronę stosowano tylko na części sadzonek, zapewniając utrzymanie bazy żerowej zwierząt. Na jednym hektarze powierzchni smarowano od 1,5 do 2 tys. sadzonek;
2. mechanicznym zabezpieczaniu upraw poprzez naprawę uszkodzonych osłon indywidualnych (1200 szt.). Zostały zdjęte osłony indywidualne z 2950 sadzonek, ponieważ spełniły już swoją rolę ochronną, a drzewa wyrosły i już są mniej narażone na zgryzanie pędów głównych przez zwierzynę;
3. wykonaniu 1480 mb nowych ogrodzeń z siatki o wys. 2 m, w celu ochrony 1,94 ha upraw. Naprawiano także stare grodzenia (490 rbh);
4. uprawie 5,51 ha poletek zaporowych (owies, żyto, gryka, kukurydza). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny w lesie w okresie nasilonych szkód w uprawach rolnych.

Zakres i rozmiar wymienionych czynności od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2009 roku zaprzestano zabezpieczania sadzonek osłonami indywidualnymi, podczas gdy w latach poprzednich co roku stosowano tę metodę (1500-4000 szt.). Od 2010 roku rozpoczęto zdejmowanie osłon indywidualnych zakładanych kilka lat temu i również w tym roku kontynuowano te działania.

W zakresie oceny zagrożenia lasów WPN kontynuowana była ścisła współpraca z Zespołem Ochrony Lasu w Olsztynie, gdzie zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu przesłano następujące materiały:

• wykazy posuszu, złomów i wywrotów pozyskanych – stan na 30.09.2014 r.;
• karty wyników i materiały z jesiennych poszukiwań szkodników sosny;
• kwestionariusz występowania i ograniczania chorób drzew leśnych spowodowanych przez czynniki abiotyczne i antropogeniczne oraz grzyby patogeniczne.

Na podstawie powyższych materiałów ZOL nie stwierdził zagrożenia drzewostanów na 2015 rok.

W 2014 r. po raz drugi zakup materiałów oraz koszty usług z zakresu ochrony lasu w całości były sfinansowane przez Fundusz Leśny na podstawie stosownych umów.

3.1.2. Redukcja zwierząt podlegających regulacji ilościowej

Dorota Zaborowska

Redukcję zwierząt łownych na terenie Parku wykonuje się w związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę, na podstawie Zarządzenia nr 1/2006 Dyrektora Parku z dnia 16 stycznia 2006 roku w sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego oraz zgodnie z Zasadami selekcji osobniczej i populacyjnej zwierząt łownych na terenie Puszczy Augustowskiej.

Ustalanie rocznych planów redukcji odbywa się na podstawie corocznych inwentaryzacji zwierzyny. Liczenie zwierzyny przeprowadzono 27 lutego 2014 r. metodą pędzeń próbnych. W tym samym czasie przeprowadzono inwentaryzację zwierzyny również na terenie sąsiednich nadleśnictw Puszczy Augustowskiej. Pędzenia odbyły się w 4 miotach o łącznej pow. 844 ha, w obwodach ochronnych: Leszczewek, Lipowe, Mikołajewo i Gawarzec. Dane zostały przeliczone przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych dla całego rejonu Hodowlanego Puszczy Augustowskiej. Liczebność zwierząt łownych na początku 2014 roku wynosiła: 35 łosi, 250 jeleni, 300 saren i 200 dzików.

Liczebność zwierzyny w latach 2002-2014 przedstawiono na wykresie:

Rysunek 2. Liczebność zwierzyny w latach 2002 – 2014

 Redukcję populacji zwierzyny grubej zaplanowano w liczbie 97 osobników, w tym 27 jeleni, 20 saren i 50 dzików. Wykonano redukcję 73 osobników (75,3 % założonego planu podczas gdy w roku 2013 wykonano 50,5 % planu), w tym:

Przez cały rok obowiązywały ograniczenia związane z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń. W roku 2014 na terenie Polski stwierdzono 28 przypadków ASF u dzików i 2 u świń domowych – wszystkie na terenie województwa podlaskiego w powiatach białostockim i sokólskim.

W dniu 31.03. 2014 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wydał rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń oraz później dwa rozporządzenia zmieniające. Zgodnie z aktualnym stanem – WPN położony jest częściowo na „obszarze objętym ograniczeniami” – gm. Giby oraz na „obszarze ochronnym” – pozostała część Parku. Wszystkie dziki odstrzelone i padłe na terenie WPN zostały zbadane w kierunku ASF (otrzymano wynik negatywny). Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 17.12.2014 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne wprowadzono całoroczny okres polowań na lochy na terenie województwa podlaskiego w okresie od 01.01.2015 r. do 31.12.2016 r. (poprzednio można było polować od 15.08 do 15.01).

W 2014 roku WPN wypłacił rolnikom odszkodowania za szkody wyrządzone przez zwierzynę w wysokości 85 626,91 zł (w 2013 r. – 59 190,60 zł). Powierzchnia zredukowana szkód wyniosła 54,97 ha (w 2013 r. 42,5 ha). Prawdopodobnie łączna powierzchnia zredukowanych szkód znacznie wzrosła w porównaniu do roku ubiegłego z powodu wzrostu populacji dzików a także łagodnej zimy i wczesnej wiosny (szkody w użytkach zielonych).

Wartość wypłaconych odszkodowań w latach 2002-2014 przedstawia wykres:

Rysunek 3. Wartość odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzynę w latach 2002-2014

3.1.3. Hodowla lasu

3.1.3.1. Realizacja zadań ochronnych

W roku 2014 wykonano następujące zadania z zakresu hodowli lasu:

• dolesianie luk i przerzedzeń - 1,87 ha;
• poprawki i uzupełnienia – 0,33 ha;
• pielęgnowanie gleby, niszczenie chwastów w uprawach na powierzchni 5,60 ha;
• czyszczenia wczesne na powierzchni 6,50 ha;
• czyszczenia późne na powierzchni 10,80 ha;
• jesienne przygotowanie powierzchni pod odnowienia w 2015 r. na powierzchni 1,58 ha.

Zabiegi ochronne sfinansowane były ze środków Funduszu Leśnego w ramach przedsięwzięcia pt.: „Ochrona ekosystemów lądowych i wodnych Wigierskiego Parku Narodowego”.

Rysunek 4. Analiza wykonania głównych prac z zakresu hodowli lasu w latach 2009 – 2014 [ha]

Tabela 6. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w 2014 r.

Tabela 7. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w latach 2002 – 2014

3.1.3.2. Ocena udatności upraw

W 2014 roku ocenie udatności podlegały uprawy z roku 2010 (ocena w piątym roku istnienia uprawy – ocena końcowa) i z 2013 (ocena w drugim roku istnienia uprawy – ocena wstępna). Przy ocenie brano pod uwagę następujące elementy: stopień pokrycia powierzchni przez uprawę, oznaki chorobowe i uszkodzenia wywołane przez czynniki przyrody żywej i nieożywionej, formę zmieszania gatunków, skład gatunkowy uprawy. Udatność każdej ocenianej uprawy oceniono w czterostopniowej skali: uprawa bardzo dobra, dobra, zadowalająca i przepadła.

Wyniki oceny są następujące:

Uprawy z roku 2010, ocena końcowa:

Uprawy z roku 2013, ocena wstępna:

Dalej »