3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych

3.1.1. Ochrona lasu

W celu eliminacji zagrożenia drzewostanów przez masowe pojawienie się niektórych gatunków owadów oraz duże ssaki roślinożerne w 2011 roku wykonano następujące zabiegi.

1. Prognozowanie wystąpienia zagrożenia ze strony owadów liściożernych polegające na:

a) próbnych odłowach samców brudnicy mniszki do 52 pułapek feromonowych, w których zastosowano feromon o nazwie Lymodor;

b) obserwacjach intensywności lotów samic brudnicy mniszki wykonanych metodą transektu (10 drzew). Samice zaobserwowano w obwodach ochronnych: Krzywe i Powały (po 3 szt.), Słupie i Wysoki Most (po 1 szt.) ;

c) jesiennych poszukiwaniach owadów zimujących w ściółce na powierzchniach podokapowych. Zebrano i oznaczono materiał z 57 partii kontrolnych, wyznaczonych w 2007 roku metodą „10 ramek”.

2. Ograniczanie występowania owadów kambiofagicznych polegające na:

a) wykładaniu drzew pułapkowych, tzw. pułapek klasycznych (11 sztuk). Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy i wywroty oraz drzewa uszkodzone. Pułapki służyły obserwacji stadiów rozwojowych korników świerkowych, po wykorzystaniu zostały terminowo korowane lub wywożone z lasu;

b) odłowach kambiofagów świerka (kornik drukarz i chrząszcze towarzyszące) w pułapki feromonowe (209 sztuk). Zastosowano pułapki Theysohna . Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon Ipsodor;

c) wyszukiwaniu od początku maja do końca sierpnia drzew zasiedlonych przez kornika drukarza ,przypłaszczka granatka i inne owady . W wyniku tych czynności usunięto 3145 m³ (w 2010 r. -2484 m³ ) drewna świerkowego i 1146 m³ (w 2010 r. -1474 m³) drewna sosnowego zasiedlonego przez owady. Prowadzono także systematyczną kontrolę i czyszczenie wyłożonych pułapek feromonowych. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6680 godzin;

d) rozdrabnianiu gałęzi po usuniętych świerkach (852 rbh).

3. Ograniczanie szkód wyrządzanych w drzewostanach przez duże ssaki roślinożerne polegające na:

a) zabezpieczaniu upraw repelentem Cervacol Extra na powierzchni 74,20 ha. Ochronę stosowano tylko na części sadzonek, zapewniając utrzymanie bazy żerowej zwierząt. Na jednym hektarze powierzchni smarowano ok. 1,5-2 tys. sadzonek;

b) mechanicznym zabezpieczaniu upraw na powierzchni ok. 11,8 ha (poprawianie osłon spiralnych). Zostały zdjęte osłony indywidualne z 6,27 tys. sadzonek, ponieważ spełniły już swoją rolę ochronną, a drzewa wyrosły i już są mniej narażone na zgryzanie przez zwierzynę pędów głównych. Systematycznie naprawiano pozostawione osłony (2,28 tys. szt.).

c) wykonaniu nowych ogrodzeń z użyciem siatki o wys. 2 m (1150 mb), w celu ochrony 1,65 ha upraw. Naprawiano także stare grodzenia (562 rbh);

d) uprawie 8,16 ha poletek zaporowych (owies, żyto, gryka, proso). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny w lesie w okresie nasilonych szkód w uprawach rolnych.

Zakres i rozmiar wymienionych czynności od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2009 roku zaprzestano zabezpieczania sadzonek osłonami indywidualnymi, podczas gdy w latach poprzednich co roku stosowano tę metodę (1500-4000 szt.). Od 2010 roku rozpoczęto zdejmowanie osłon indywidualnych zakładanych kilka lat temu i również w tym roku kontynuowano te działania.

W zakresie oceny zagrożenia lasów WPN kontynuowana była ścisła współpraca z Zespołem Ochrony Lasu w Olsztynie, gdzie zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu przesłano następujące materiały :

• wykazy posuszu, złomów i wywrotów pozyskanych – stan na 30.09.2011 r.;

• karty wyników i materiały z jesiennych poszukiwań szkodników sosny;

• kwestionariusz występowania i ograniczania chorób drzew leśnych spowodowanych przez czynniki abiotyczne i antropogeniczne oraz grzyby patogeniczne.

Na podstawie powyższych materiałów ZOL nie stwierdził zagrożenia drzewostanów na 2012 rok.

W sierpniu 2011 r. Zakład Ochrony Lasu w Olsztynie na naszą prośbę dokonał lustracji wybranych drzewostanów WPN (obwody ochronne: Lipniak, Słupie, Wysoki Most), w których obserwowano opanowanie świerków przez miechuna świerkowca i zasiedlenie tych drzew oraz stosów drewna przez korniki. Zaatakowane drzewa znajdowały się głównie na powierzchniach, gdzie wcześniej wystąpiły niekorzystne warunki meteorologiczne takie jak: burze, silne wiatry (O.O. Lipniak) czy uderzenia pioruna (O.O. Wysoki Most).

W oddziałach gdzie znalazły się wywroty i złomy pohuraganowe oraz „popiorunowe” gniazdo zalecono jak najszybsze usuwanie drzew, ponieważ stwierdzono pojawiające się pierwsze osłonki miechuna świerkowca oraz znajdujące się pod korą, poczwarki korników. Po wywiezieniu zasiedlonych świerków zalecono stałą obserwację tych powierzchni oraz jak najszybsze usuwanie drzew zamierających. Znajdujący się tam również posusz sosnowy należy pozostawić do naturalnego rozkładu.

W 2011 r., podobnie jak w latach poprzednich, zakup materiałów oraz koszty usług z zakresu ochrony lasu w całości były sfinansowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

3.1.2. Redukcja zwierząt podlegających regulacji ilościowej

Dorota Zaborowska

W związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę, działając zgodnie z Zarządzeniem nr 1/2006 Dyrektora Parku z dnia 16 stycznia 2006 roku w sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego oraz Zasadami selekcji osobniczej i populacyjnej zwierząt łownych na terenie Puszczy Augustowskiej, zaplanowano na rok 2011 redukcję populacji zwierzyny grubej na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w liczbie 117 osobników, w tym 27 jeleni, 20 saren i 70 dzików. Dokonano redukcji 52 osobników (44,4 % założonego planu), w tym:

17 jeleni (63 % planu redukcji), w liczbie tej ujęto również 7 upadków: 1 byk, 3 łanie, 3 cielęta (z powodu trudnych warunków zimowych),

10 saren (50% planu redukcji), w tym 7 upadków: 2 kozły potrącone przez samochód, 5 kóz z powodu trudnych warunków pogodowych ,

25 dzików (36% planu redukcji).

Ponadto, stwierdzono upadki 3 łosi: 2 byków, z których jeden utopił się zimą w jez. Czarnym k. Bryzgla, a drugi został potrącony przez samochód na szosie Suwałki- Sejny oraz łoszaka zagryzionego przez psy (O.O. Słupie).

W porozumieniu z koordynatorem Rejonu Hodowlanego „Puszcza Augustowska”, liczebność zwierzyny łownej w 2011 roku ustalono na podstawie całorocznych obserwacji.

Wyniki inwentaryzacji od 2000 r. przedstawiają się następująco:

Tabela 6. Liczebność zwierzyny w latach 2000 – 2011

Wartość wypłaconych odszkodowań w latach 1999-2011 przedstawia wykres:

Rysunek 1. Wartość odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w latach 1999-2011

Wartość wypłacanych rolnikom odszkodowań od kilku lat stale wzrasta. Jest to spowodowane wzrostem powierzchni zredukowanej uszkodzonych upraw, a także wzrostem cen płodów rolnych, co obserwujemy w ostatnim roku, gdy powierzchnia szkód była niższa (34,92 ha) niż w poprzednich 2 latach, a odszkodowania wypłacono znacznie wyższe.

W maju oszacowano szkody wyrządzone przez zwierzynę w lasach parku (uprawach i młodnikach). Łącznie uszkodzenia wystąpiły na pow. 33,71 ha (18,96 ha – uprawy, 14,75 ha – młodniki), z czego na pow. 30,06 ha odnotowano uszkodzenia do 20 %, a na pow. 3,11 ha w przedziale 21-50%. Rozmiar szkód utrzymuje się na podobnym poziomie od roku ubiegłego i wyraźnie jest mniejszy niż w latach poprzednich.

3.1.3. Hodowla lasu

3.1.3.1. Realizacja zadań ochronnych

W roku 2011 wykonano następujące zadania z zakresu hodowli lasu:

• odnowienia, dolesienia luk i przerzedzeń na powierzchni 1,87 ha;

• poprawki i uzupełnienia, na powierzchni 0,22 ha;

• pielęgnowanie gleby, niszczenie chwastów na uprawach na powierzchni 22,39 ha;

• czyszczenia wczesne na powierzchni 18,96 ha;

• czyszczenia późne na powierzchni 20,89 ha;

• jesienne przygotowanie powierzchni pod odnowienia w 2012 r. na powierzchni 0,45 ha.

Zabiegi ochronne finansowane były ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska w ramach przedsięwzięcia pn: „Ochrona ekosystemów lądowych i wodnych Wigierskiego Parku Narodowego”.

Rysunek 2. Analiza wykonania głównych prac z zakresu hodowli lasu w latach 2007 – 2011 [ha]

Tabela 7. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w 2011 r.

Tabela 8. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w latach 2000 – 2011 r.

3.1.3.2. Ocena udatności upraw

W 2011 roku ocenie udatności podlegały uprawy z roku 2007 (ocena w piątym roku istnienia uprawy – ocena końcowa) i z 2010 (ocena w drugim roku istnienia uprawy – ocena wstępna). Przy ocenie brano pod uwagę następujące elementy: stopień pokrycia powierzchni przez uprawę, oznaki chorobowe i uszkodzenia wywołane przez czynniki przyrody żywej i nieożywionej, formę zmieszania gatunków, skład gatunkowy uprawy. Udatność każdej ocenianej uprawy oceniono w czterostopniowej skali: uprawa bardzo dobra, dobra, zadowalająca i przepadła.

Wyniki oceny są następujące:

uprawy z roku 2007, ocena końcowa:

uprawy z roku 2010, ocena wstępna:

Dalej »