3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych

3.1.1. Ochrona lasu

Dorota Zaborowska

W celu zabezpieczenia ekosystemów leśnych przed czynnikami abiotycznymi i biotycznymi, w 2010 roku wykonano następujące zabiegi.

1. Prognozowanie wystąpienia zagrożenia ze strony owadów liściożernych polegające na:

a) próbnych odłowach samców brudnicy mniszki do 52 pułapek feromonowych, w których zastosowano feromon

  o nazwie Lymodor;

b) obserwacjach intensywności lotów samic brudnicy mniszki wykonanych metodą transektu (10 drzew).

Samice zaobserwowano w obwodach ochronnych: Krusznik, Wysoki Most i Lipowe (po 1 szt.) ;

c) jesiennych poszukiwaniach owadów zimujących w ściółce na powierzchniach podokapowych.

Zebrano i oznaczono materiał z 57 partii kontrolnych, wyznaczonych w 2007 roku metodą „10 ramek”.

2. Ograniczanie występowania owadów kambiofagicznych polegające na:

a) wykładaniu drzew pułapkowych, tzw. pułapek klasycznych (14 sztuk). Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy

  i wywroty oraz drzewa uszkodzone. Pułapki służyły obserwacji stadiów rozwojowych korników świerkowych,

  po wykorzystaniu były terminowo korowane lub wywożone z lasu;

b) odłowach kambiofagów świerka (kornik drukarz i chrząszcze towarzyszące) w pułapki feromonowe (215 sztuk).

  Zastosowano pułapki Theysohna. Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon Ipsodor;

c) wyszukiwaniu od początku maja do końca sierpnia drzew zasiedlonych przez kornika drukarza, przypłaszczka granatka

  i inne owady. W wyniku tych czynności usunięto 2484 m³ (w 2009 r. -1134 m³ ) drewna świerkowego i 1474 m³

  (w 2009 r. -1240,6 m³) drewna sosnowego zasiedlonego przez owady. Prowadzono także systematyczną kontrolę

  i czyszczenie wyłożonych pułapek feromonowych. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6580 godzin;

d) rozdrabnianiu gałęzi po usuniętych świerkach (850 rbh).

3. Ograniczanie szkód wyrządzanych w drzewostanach przez duże ssaki roślinożerne polegające na:

a) zabezpieczaniu upraw repelentem Cervacol Extra na powierzchni 77,26 ha. Ochronę stosowano tylko na części sadzonek,

  zapewniając utrzymanie bazy żerowej zwierząt. Na jednym hektarze powierzchni smarowano ok. 1,5-2 tys. sadzonek;

b) mechanicznym zabezpieczaniu upraw na powierzchni ok. 11,8 ha (poprawianie osłon spiralnych). Zostały zdjęte osłony

  indywidualne z 3,8 tys. sadzonek, ponieważ spełniły już swoją rolę ochronną, a drzewa wyrosły i już są mniej narażone

  na zgryzanie przez zwierzynę pędów głównych. Systematycznie naprawiano pozostawione osłony (3,6 tys. szt.).

c) wykonaniu nowych ogrodzeń z użyciem siatki o wys. 2 m (1200 mb), w celu ochrony 1,70 ha upraw. Naprawiano

  także stare grodzenia (510 rbh);

d) uprawie 8,16 ha poletek zaporowych (owies, żyto, gryka, proso). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny

  w lesie w okresie nasilonych szkód w uprawach rolnych.

Zakres i rozmiar wymienionych czynności od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2009 roku zaprzestano zabezpieczania sadzonek osłonami indywidualnymi, podczas gdy w latach poprzednich co roku stosowano tę metodę (1500-4000 szt.). Od 2010 roku rozpoczęto zdejmowanie osłon indywidualnych zakładanych kilka lat temu.

W zakresie oceny zagrożenia lasów WPN kontynuowana była ścisła współpraca z Zespołem Ochrony Lasu w Olsztynie, gdzie zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu przesłano następujące materiały:

● wykazy posuszu, złomów i wywrotów pozyskanych – stan na 30.09.2010 r.;

● karty wyników i materiały z jesiennych poszukiwań szkodników sosny;

● kwestionariusz występowania i ograniczania chorób drzew leśnych spowodowanych przez czynniki abiotyczne

   i antropogeniczne oraz grzyby patogeniczne.

Na podstawie powyższych materiałów ZOL nie stwierdził zagrożenia drzewostanów na 2011 rok.

W maju 2010 r. Zakład Ochrony Lasu w Olsztynie na naszą prośbę dokonał lustracji wybranych drzewostanów WPN (obwody ochronne: Leszczewek, Słupie, Powały, Krusznik), w których obserwowano: zjawisko zamierania jesionów (O.O. Leszczewek – oddz. 107k), opanowanie świerków przez miechuna świerkowca, zasiedlenie stosów drewna przez korniki i stopnia ich rozwoju oraz skutki szkód spowodowanych przez jelenie.

Proces zamierania jesionów obserwowany jest w Polsce od wielu lat. Prawdopodobnie przyczyną są warunki klimatyczne (susze, wahania poziomu wód gruntowych) oraz choroby grzybowe. Na terenie WPN jesion występuje jedynie w domieszkach, dlatego obserwowane zjawiska nie zagrażają trwałości drzewostanów.

Problem miechuna świerkowca był badany przez ZOL już w 2009 roku. Zalecono kontynuowanie systematycznej kontroli drzewostanów pod tym kątem i usuwanie drzew zamierających.

Stwierdzono, że drągowina na terenie O.O. Krusznik (oddz. 259 h) uszkodzona przez zwierzynę nie rokuje prawidłowego rozwoju i kwalifikuje się do przebudowy.

W 2010 r., podobnie jak w latach poprzednich, zakup materiałów oraz koszty usług z zakresu ochrony lasu w całości były sfinansowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

3.1.2. Redukcja zwierząt podlegających regulacji ilościowej

Dorota Zaborowska

W związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę, działając zgodnie z Zarządzeniem nr 1/2006 Dyrektora Parku z dnia 16 stycznia 2006 roku w sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego oraz Zasadami selekcji osobniczej i populacyjnej zwierząt łownych na terenie Puszczy Augustowskiej, zaplanowano na rok 2010 redukcję populacji zwierzyny grubej na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w liczbie 117 osobników, w tym 27 jeleni, 20 saren i 70 dzików.

Dokonano redukcji 79 osobników (67,5 % założonego planu), w tym:

16 jeleni (59,3% planu redukcji), w liczbie tej ujęto również 2 upadki: łania i cielę (porażone piorunem - O.O. Krusznik),

7 saren (35% planu redukcji), w tym 2 upadki: 2 sarny kozy: 1 potrącona przez samochód (O.O. Leszczewek),

oraz 1 koza zagryziona przez drapieżniki (O.O. Mikołajewo),

56 dzików (80% planu redukcji).

Ponadto, 2 łosie: byk i klępa były ofiarami kolizji drogowych na szosie Suwałki-Sejny.

Obliczone teoretycznie plany nie zostały wykonane, ponieważ skala oddziaływania zwierzyny na ekosystemy leśne została uznana za nie budzącą obaw o kondycję tych ekosystemów. Również szkody w uprawach rolnych utrzymywały się na przewidywanym poziomie.

W porozumieniu z koordynatorem Rejonu Hodowlanego „Puszcza Augustowska”, liczebność zwierzyny łownej w 2010 roku ustalono na podstawie całorocznych obserwacji.

Wyniki inwentaryzacji od 2000 r. przedstawiają się następująco:

Tabela 6. Liczebność zwierzyny w latach 2000 – 2010

Wartość wypłaconych odszkodowań w latach 1999-2010 przedstawia wykres:

Rysunek 1. Wartość odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w latach 1999-2010

W maju oszacowano szkody wyrządzone przez zwierzynę w lasach parku (uprawach i młodnikach). Łącznie uszkodzenia wystąpiły na pow. 33,71 ha (18,96 ha – uprawy, 14,75 ha – młodniki), z czego na pow. 30,06 ha odnotowano uszkodzenia do 20 %, a na pow. 3,11 ha w przedziale 21-50%. Rozmiar szkód utrzymuje się na podobnym poziomie od roku ubiegłego i wyraźnie jest mniejszy niż w latach poprzednich.

3.1.3 Hodowla lasu

Piotr Pieczyński

3.1.3.1 Realizacja zadań ochronnych

W roku 2010 wykonano następujące zadania z zakresu hodowli lasu:

● odnowienia, dolesienia luk i przerzedzeń na powierzchni 1,00 ha;

● poprawki i uzupełnienia, na powierzchni 0,63 ha;

● pielęgnowanie gleby, niszczenie chwastów na uprawach na powierzchni 18,51 ha;

● czyszczenia wczesne na powierzchni 11,36 ha;

● czyszczenia późne na powierzchni 9,58 ha;

● jesienne przygotowanie powierzchni pod odnowienia w 2011 r. na powierzchni 1,96 ha.

Zabiegi ochronne finansowane były ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska w ramach przedsięwzięcia

pt: „Ochrona ekosystemów lądowych Wigierskiego Parku Narodowego”.

Rysunek 2. Analiza wykonania głównych prac z zakresu hodowli lasu w latach 2000– 20 10 [ha]

Tabela 7. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w 2010 r.

Tabela 8. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w latach 2000 – 20 10 r.

3.1.3.2 Ocena udatności upraw

W 2010 roku ocenie udatności podlegały uprawy z roku 2006 (ocena w piątym roku istnienia uprawy – ocena końcowa) i z 2009 r. (ocena w drugim roku istnienia uprawy – ocena wstępna). Przy ocenie brano pod uwagę następujące elementy: stopień pokrycia powierzchni przez uprawę, oznaki chorobowe i uszkodzenia wywołane przez czynniki przyrody żywej i nieożywionej, formę zmieszania gatunków, skład gatunkowy uprawy. Udatność każdej ocenianej uprawy oceniono w czterostopniowej skali: uprawa bardzo dobra, dobra, zadowalająca i przepadła.

Wyniki oceny są następujące:

- uprawy z roku 2006, ocena końcowa:

- uprawy z roku 2009, ocena wstępna:

3.1.4 Pozyskanie i sprzedaż drewna

Wojciech Kamiński

3.1.4.1 Użytki przygodne

W ramach przeprowadzonych w 2010 roku cięć pielęgnacyjnych i przygodnych pozyskano drewno o łącznej masie 11,16 tys.m³, w tym 10,82 tys.m³ grubizny, tj. przeciętnie ok. 1,1 m³ z 1 ha powierzchni leśnej Parku. Ogólna masa pozyskanego drewna wzrosła w stosunku do 2009 roku o 2,07 tys.m³, jednakże przyczyną nie było pogorszenie stanu sanitarnego lasów Parku, a większa o 30% niż w roku poprzednim powierzchnia objęta zabiegami trzebieżowymi.

W cięciach przygodnych pozyskanie grubizny na 2010 rok zaplanowano w rozmiarze 5,49 tys.m³, natomiast wykonano 5,83 tys.m³ (106% planu) i była to masa o 8% większa niż w 2009. Nieznaczne przekroczenie planowanej masy spowodowane było koniecznością usuwania drzew zasiedlonych przez miechuna świerkowca, którego wpływ na kondycję drzewostanów świerkowych nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany, jednakże podlega stałej kontroli i ocenie. Jest to nowy organizm, którego wzrost aktywności obserwowany jest od 2009 roku. Ocenia się, że jego wzmożone występowanie w długim (wieloletnim) okresie może prowadzić do nadmiernych zniszczeń aparatu asymilacyjnego i w konsekwencji do zamierania drzew na znacznych obszarach. Służba terenowa została zobowiązana do ciągłego monitorowania poziomu zagrożenia drzewostanów świerkowych ze strony tego owada. Przyjęto zasadę usuwania świerków zasiedlonych z zamierającymi wierzchołkami i tych, których korony przebarwione są na żółto.

Generalnie w 2010 roku, podobnie jak w ubiegłych latach, usunięciu podlegały przede wszystkim gatunki iglaste (rys.3) – złomy, wywroty, drzewa zasiedlone przez owady i opanowane przez grzyby. Drewno gatunków liściastych w większości przypadków pozostawiano w lesie do naturalnego rozkładu. Podlegało ono usunięciu jedynie w razie konieczności zapewnienia przejezdności szlaków komunikacyjnych.

Rysunek 3. Struktura gatunkowa drewna pozyskanego w 2010 r. w cięciach przygodnych

Rozmiar zabiegów ochronnych w 2010 w ramach cięć przygodnych jest porównywalny z rokiem 2009 i jednocześnie niższy niż w latach 2006-2008 (rys.4). Świadczy to o dobrej i stabilnej kondycji drzewostanów Parku. Stosunkowo niski poziom szkód, powodowanych szczególnie przez czynniki biotyczne (owady i grzyby) potwierdza, że zabiegi związane z utrzymaniem odpowiedniego stanu sanitarnego lasu zostały w minionych latach przeprowadzone prawidłowo. W stosunku do lat ubiegłych nie stwierdzono wzrostu masy drzew zasiedlonych przez kornika drukarza (rys.5). W analizowanym okresie usunięto 2,96 tys.m³ zasiedlonego drewna świerkowego, czyli na poziomie roku 2009.

Rysunek 4. Masa drewna pozyskanego w ramach cięć przygodnych w latach 2006-2010

Obecnie największym, potencjalnym zagrożeniem dla drzewostanów Parku są szkody powodowane gwałtownymi zjawiskami meteorologicznymi. W każdej chwili można spodziewać się znacznych szkód spowodowanych silnie wiejącymi wiatrami, czy gwałtownymi burzami. Szczególnie narażony na taki rodzaj szkód jest płytko ukorzeniony świerk, ale coraz starsza, mniej sprężysta sosna również może ucierpieć na skutek działania czynników abiotycznych.

Rysunek 5. Zasiedlone drewno świerkowe usunięte w latach 1996-2010

3.1.4.2 Cięcia pielęgnacyjne

Zabiegami pielęgnacyjnymi w 2010 roku objęto powierzchnię 215,73 ha, w tym w czyszczeniach późnych – 3,38 ha, trzebieżach wczesnych – 31,95 ha i trzebieżach późnych – 180,40 ha. Zarówno plan powierzchniowy jak i masowy zabiegów został wykonany w 100%. Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych przedstawia tabela nr 9.

Tabela 9. Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych (trzebieży) w 2010 r.

3.1.4.3 Drzewa pozostawione do naturalnego rozkładu

W 2010 roku zarejestrowano i pozostawiono w lesie 784 sztuki drzew martwych, nie zagrażających trwałości ekosystemów leśnych.

Łącznie w latach 1997 - 2010 wyznaczono i pozostawiono do naturalnego rozkładu 9902 drzewa stanowiące posusz jałowy (rys.6).

Rysunek 6. Liczba drzew pozostawionych do naturalnego rozkładu w latach 1997-2010

3.1.4.4 Struktura sortymentowa pozyskania

W strukturze pozyskania w 2010 roku, podobnie jak w roku ubiegłym przeważały sortymenty średniowymiarowe (67%). Jest to wynikiem specyfiki prowadzenia zabiegów ochronnych w parkach narodowych. Wykonywane są głównie zabiegi pielęgnacyjne w drzewostanach II-III klasy wieku, w których głównym, pozyskiwanym sortymentem jest drewno klasy S2. Nie zakłada się powierzchni zrębowych, a drewno opałowe i wielkowymiarowe pochodzi przede wszystkim z cięć przygodnych. W ramach tych cięć usunięciu podlegają wyłącznie drzewa chore i uszkodzone, co nie pozostaje bez wpływu na jakość uzyskiwanego surowca. Drewno wielkowymiarowe pozyskane w ramach takich cięć jest klasyfikowane jako WC0 i WD czyli w najniższych klasach jakości. W Wigierskim Parku Narodowym nie pozyskuje się sortymentów tzw. „cennych”. Szczegółową strukturę sortymentową pozyskania drewna w 2010 roku przedstawia tabela nr 10.

Tabela 10. Struktura sortymentowa pozyskania w 2010 roku

3.1.4.5 Sprzedaż drewna

W 2010 roku rozchodowi podlegało ogółem 11,18 tys.m³ drewna pochodzącego z pozyskania bieżącego, zapasu z 2009 roku (6m³) i specyfikacji manipulacyjnych (16m³). Szczegółowo strukturę sprzedaży według sortymentów przedstawia tabela “Sprzedaż drewna” – załącznik nr 10a do analizy. Dobra koniunktura na rynku drzewnym i wzrastający popyt na surowiec pozwoliły na sprzedaż całej pozyskanej w 2010 roku masy drewna i uzyskania planowanych przychodów finansowych.

Dalej »